Επιλεκτική χρεοκρατία

σκίτσο του Χρήστου Τολιάδη από το Διαδίχτυ

του ΚΙΜΠΙ

Πόσο είπαμε ότι κρατάνε τα θαύματα στην Ελλάδα; Τρεις μέρες; Μπα, και πολύ λες. Ακόμα κι αυτός ο κανόνας έχει υποστεί αναδιάρθρωση, «κούρεμα». Οι πανηγυρισμοί των αγορών για την «ιστορική απόφαση» της Ευρωζώνης (σ.σ. αν η Ιστορία είχε βούληση θα τα είχε κάνει λαμπόγιαλο για την ευκολία με την οποία την επικαλούνται οι ανιστόρητοι) κράτησαν μόλις δύο 24ωρα. Από την προηγούμενη Δευτέρα έχουν επιστρέψει σ’ έναν σκεπτικισμό για τη βιωσιμότητα του νέου πακέτου διάσωσης της Ελλάδας, σε ζοφερές για την κρίση χρέους στην Ευρωζώνη εκτιμήσεις και σ’ έναν μπακαλίστικο υπολογισμό πιθανών κερδών και ζημιών που θα καταγράψουν οι περίφημοι «ιδιώτες», όπως κατ’ ευφημισμόν ονομάζονται οι τραπεζικοί Λεβιάθαν. Οι οίκοι αξιολόγησης τήρησαν με απόλυτη συνέπεια τις υποσχέσεις τους. Ανακοίνωσαν ήδη την υποβάθμιση της χώρας στο δυσοίωνο καθεστώς της «επιλεκτικής χρεοκοπίας», που ηχεί περίπου σαν τα οξύμωρα «ολίγον νεκρός» ή «ολίγον έγκυος».

Ο Αύγουστος, μήνας κατά τον οποίο είναι παχιές οι μύγες, θα είναι και μήνας στη διάρκεια του οποίου υποτίθεται ότι θα «αδυνατίσει» το ελληνικό χρέος. Πόσο ακριβώς, κανείς δεν ξέρει. Οι πιστωτές -οι τράπεζες, που έκαναν προσφορά αυτοθυσίας για «ανακύκλωση» ελληνικού χρέους ύψους 135 δισ. ευρώ που λήγει μέχρι το 2020 για μια περίοδο μέχρι το 2040- έχουν βγάλει κρυφούς άσους στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης. Άρχισαν οι δυστροπίες, οι δεύτερες σκέψεις, τα «ναι μεν, αλλά» για ένα κούρεμα ομολόγων ύψους 21 δισ. ευρώ, σύμφωνα με το ιδεώδες σενάριο, απολύτως εγγυημένο με χρήματα από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, το EFSF (είδατε πόσα καινούργια πράγματα έχουμε μάθει στον 1,5 χρόνο της κρίσης;), δηλαδή με χρήματα των Ευρωπαίων φορολογουμένων. Το πόσο πραγματικά θα μειωθεί το χρέος εξαρτάται από το πόσοι από τους πιστωτές θα ανταποκριθούν στη διάρκεια αυτής της πολύπλοκης μυστικής οικονομικής διπλωματίας. 

Δεδομένα, πάντως, είναι δύο δόγματα, με βάση τα οποία διαπραγματεύεται η «Διεθνής» της τοκογλυφίας:  

• πρώτον, το «Γιάννης κερνάει Γιάννης πίνει», που δηλοί ότι αυτή θέτει τους όρους, επικυρωμένους με την πατίνα της ευρωπαϊκής απόφασης. Παγκόσμια πρωτοτυπία το γεγονός, άλλωστε, ότι η κυβέρνηση αποφάσισε να εκπροσωπηθεί σ’ αυτή τη διαπραγμάτευση από τρεις τράπεζες (Deutsche Bank, BNP Paribas, HSBC) που φιγουράρουν στις πρώτες θέσεις της λίστας των κατόχων ελληνικών ομολόγων.  

• Δεύτερο δόγμα, το «εκεί που μας χρωστάγανε μας παίρνουν και το βόδι». Όπερ σημαίνει ότι οι όροι που επιβάλλουν οι πιστωτές, τα επιτόκια των ομολόγων με τα οποία ανταλλάσσουν τη «θυσία» τους, τους εξασφαλίζουν και επιπλέον κέρδη. Απλά μαθηματικά είναι (τα οποία ωστόσο εγώ δεν κατέχω): τα ομόλογα που αντιστοιχούν σε χρέος 135 δισ. μέχρι το 2020, έστω και κουρεμένα κατά 12-20 δισ. ευρώ, τι θα αποδώσουν τοκιζόμενα και ανατοκιζόμενα μ’ ένα μέσο επιτόκιο 5% μέχρι το 2040, χρονιά μέχρι την οποία επιμηκύνονται; Ας το υπολογίσει κάποιος, εγώ κωλύομαι. 

Και, τελικά, πόσο θα είναι το χρέος που θα παραδοθεί στην αμέσως επόμενη γενιά; Η αίσθησή μου είναι πως μιλάμε για ένα χρέος που μετά το 2020 θα προσεγγίζει επικίνδυνα το 200% του ΑΕΠ.

Αυτή είναι και η αίσθηση των αγορών, των οργανισμών και θεσμών που τις εκπροσωπούν, που μέσα στον κυνισμό τους περιγράφουν μια ουσιώδη αλήθεια. Η προϊούσα κρατικοποίηση του χρέους, μέσω των δανείων που παρέχουν τα κράτη της Ευρωζώνης, η μετατροπή της χώρας σε προτεκτοράτο των κρατών-πιστωτών (αφού μέχρι το 2020 άνω του 50% του χρέους θα οφείλεται στα κράτη-εταίρους) προκειμένου να μη θιγούν στο ελάχιστο οι τράπεζες και να μη στάξει η ουρά του γαϊδάρου, ουδόλως απομακρύνει την ανάγκη μιας γερής αναδιάρθρωσης. Μιας αποφασιστικής διαγραφής μέρους του χρέους τα επόμενα χρόνια. Το είπε και η Standard& Poor’s, αφήνοντας να αιωρείται μια αμφιβολία για το πόσο προσωρινό θα είναι το καθεστώς «επιλεκτικής χρεοκοπίας» στο οποίο μας έχουν κατατάξει οι οίκοι αξιολόγησης. Θα είναι πράγματι ένας-δυο μήνες, ή μπορεί να υποστεί κι αυτό μια επιμήκυνση αντίστοιχη με των ομολόγων;

Αλλά, ακόμη και με βάση του ιδεώδες σενάριο, ότι δηλαδή το παζάρι με τις τράπεζες πάει μια χαρά, ότι το 90% των ιδιωτών που κατέχουν ελληνικά ομόλογα προσέρχεται με άγρια χαρά στη διαδικασία ανταλλαγής και επιμήκυνσης για 15- 30 χρόνια, ακόμη κι αν η διαβόητη selective default (κατά τον αγγλικό όρο που ξορκίζει το φάντασμα της χρεοκοπίας) κρατήσει μόλις μερικές εβδομάδες, η ελληνική οικονομία είναι αδύνατο να αποφύγει έναν πολύ πιο ουσιώδη κίνδυνο. Να τεθεί σε καθεστώς επιλεκτικής χρεοκρατίας για μερικές δεκαετίες, ή τουλάχιστον μέχρι το 2020, οπότε έχει τεθεί ουσιαστικά εκτός αγορών.
 

Μην ψάχνετε τα οικονομικά λεξικά, μη γκουγκλίζετε και μην ανατρέξετε στη βοήθεια του σοφού παντογνώστη Μπάμπη (τι θα πει: ποιου Μπάμπη; Του γνωστού ραδιοτηλεοπτικού Μπάμπη, του «δώσ’ μου μνημόνια και πάρε μου το σκαλπ»). Ο όρος επιλεκτική χρεοκρατία είναι δική μου επινόηση, ερασιτεχνική και χειροποίητη. Και αφορά το αδιέξοδο της λύσης που υιοθέτησε η Ευρωζώνη για την κρίση χρέους. Δεν υπάρχει τελική λύση, ξεχάστε το. Τη δεκαετία μέχρι το 2020, κατά την οποία η Ελλάδα θα βρίσκεται πιστοληπτικώς κλινικά νεκρή και διασωληνωμένη στα ευρωπαϊκά ταμεία διάσωσης (αν πραγματικά λειτουργήσουν κι αν αντέξουν μέχρι τέλους), μόνο οι τρεις «εταίροι» της στην υπερχρέωση του ευρωπαϊκού Νότου, η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία, έχουν να αντιμετωπίσουν λήξεις ομολόγων ύψους περίπου 2 τρισ. ευρώ (το 1,2 τρισ. είναι της Ιταλίας, εννοείται), έναντι περίπου 210 δισ. που πρέπει να αποπληρώσει η Ελλάδα. Αν προσθέσουμε σ’ αυτά και τα χρέη μερικών από τους μπαταχτσήδες του συνάμενου και κουνάμενου ευρωπαϊκού Βορρά (του Βελγίου πρωτίστως, της Γαλλίας, της ίδιας της Γερμανίας), που κι αυτά θα πρέπει μέσα στη δεκαετία να αναχρηματοδοτηθούν, φτάνουμε σε ένα ιλιγγιώδες νούμερο πολλών τρισεκατομμυρίων που κανένα προσωρινό ή μόνιμο ταμείο διάσωσης δεν μπορεί να αντιμετωπίσει. Πόσο μάλλον το ταμείο των 500 δισ. ευρώ.

Και δεν έχουμε βάλει καν όλες τις παραμέτρους του προβλήματος. Η κολοσσιαία απ’ αυτές είναι φυσικά η διαχείριση του αμερικανικού χρέους των 10 τρισ. δολαρίων που, ανεξάρτητα από την έκβαση της αντιπαράθεσης (ή του θεάτρου;) που παίζεται στο Κογκρέσο, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο το 2012 θα φτάσει αισίως τα 14 τρισ. δολάρια. 

Σε παγκόσμια βάση, τα κρατικά χρέη την ίδια χρονιά θα προσεγγίζουν τα 45 τρισ. δολάρια κι αυτά θα πρέπει να αναχρηματοδοτηθούν τη δεκαετία που έρχεται. Πού θα βρεθεί αυτό το χρήμα; Ποια ανάπτυξη μπορεί να παραγάγει τον πλούτο που προορίζεται να χαθεί στο χωρίς πάτο βαρέλι της τραπεζοκρατίας; Πολύ απλά, δεν θα βρεθεί. Ήδη, οι αφαιμάξεις που γίνονται από τις παραγωγικές μηχανές των υπερχρεωμένων κρατών και η βύθιση της κατανάλωσης που προκαλούν τα χωρίς τέλος προγράμματα λιτότητας προδιαγράφουν μια μακρά καρκινοβασία μεταξύ ύφεσης και στασιμότητας. Αργά ή γρήγορα, έστω και για λόγους αυτοσυντήρησης, οι πολιτικές ηγεσίες και η τραπεζική ελίτ θα αναγκαστούν να έρθουν σε κάποιο συμβιβασμό. Πρωτίστως στους βασικούς πόλους του τραπεζοκρατούμενου καπιταλισμού, στις ΗΠΑ και στην Ευρωζώνη. Και ο συμβιβασμός αυτός δεν μπορεί να έχει άλλο περιεχόμενο παρά ένα γενναίο «κούρεμα» των κρατικών χρεών. Κι αυτό μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: είτε συντεταγμένα, με μια οργανωμένη διαπραγμάτευση (π.χ. σε επίπεδο G20), είτε ατάκτως και χαοτικά, με τη μορφή ενός πολέμου χρεών, μιας ανταγωνιστικής διαχείρισής του από τα κράτη που θα προσφεύγουν στα όπλα του νομισματικού ή του εμπορικού ανταγωνισμού.

Σε κάθε περίπτωση, με «ειρηνική» ή «εμπόλεμη» διαχείριση του παγκόσμιου χρέους, η λύση θα αφορά κυρίως τις χώρες που διαθέτουν την πολιτική, οικονομική και εμπορική ισχύ να την επιβάλουν. Είναι πολλά τα λεφτά για να φτάσουν για όλους. Για τους δορυφόρους τους θα απομένει η μοίρα της επιλεκτικής χρεοκρατίας – ο εγκλωβισμός τους σε μια κατάσταση που οι οικονομίες τους δεν θα έχουν άλλο προορισμό παρά την εξυπηρέτηση του χρέους και των μνημονίων που θα τους έχουν επιβάλλει οι πιστωτές, χώρες ή ιδιώτες.

Αυτή είναι η πραγματική απειλή για την Ελλάδα. Αυτό που σήμερα παρουσιάζεται ως «σωτηρία» και ελπίδα «ανάστασης» να αποδειχθεί μια ισόβια φυλακή χρέους, ένας πιστοληπτικός και οικονομικός τάφος. Κι όταν οι ηγεμόνες της Ευρωζώνης θα διαπραγματεύονται μια πραγματική «σεισάχθεια», η ελληνική κοινωνία θα είναι υποχρεωμένη απλώς να λογοδοτεί στην τρόικα και στους ιδιώτες της «εθελοντικής συμμετοχής», να επιβιώνει με τις δόσεις τους, σαν πρεζόνι που απλώς αναβάλλει τον θάνατό του.