Τα έδωσαν όλα κι έμειναν στον άσο…

σκίτσο του Πέτρου Τ. Τσιολάκη

Το γενικό «ξεπούλημα» που ανακοίνωσε η κυβέρνηση δεν συγκίνησε τις αγορές που εξακολουθούν να στοιχηματίζουν στο αναπόφευκτο της «αναδιάρθρωσης» χρέους - Τα οικονομικά και πολιτικά «χαρτοφυλάκια» που ανταγωνίζονται στο μεγάλο παιχνίδι 

του Γιάννη Κιμπουρόπουλου.

από τον Δρόμο της Αριστεράς 

Μια τρίχα χωρίζει το τραγικό από το γελοίο. Η αντίδραση της κυβέρνησης στον πόλεμο σεναρίων για επικείμενη αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, με το αίτημα προς την εισαγγελία να αναζητηθούν τυχόν ποινικές ευθύνες όσων μεταδίδουν «κακόβουλα e-mail» φλερτάρει με το γελοίο, αν και αποτελεί πλευρά μιας πολιτικής με τραγικά για τη χώρα και την κοινωνία αποτελέσματα. Κι αν το γελοίο ενισχύεται από την απόπειρα ποινικοποίησης της αναφοράς στα αυτονόητα, το τραγικό αναδύεται από το γεγονός ότι ενώ η κυβέρνηση, με το περίφημο μεσοπρόθεσμο οικονομικό πρόγραμμα 2012 που ανακοίνωσε την περασμένη Παρασκευή, δίνει όλη τη χώρα βορά στις αγορές, μένει και πάλι στον άσο: οι αγορές σαρκάζουν το πρόγραμμα στέλνοντας τα spreads… στον θεό. Ιστορικό ρεκόρ και χθες οι 1.170 μονάδες βάσης…
 

Αν επιχειρήσει κανείς μια αναδίφηση δημοσιευμάτων και αναφορών στο Διαδίκτυο για την «αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους» (πληκτρολογώντας π.χ. στο Google τη φράση «greek debt restructuring») θα βρεθεί μπροστά στην πιο εντυπωσιακή ένδειξη ότι η Ελλάδα παραμένει «ομφαλός της Γης», τουλάχιστον ως προς την παγκόσμια κρίση χρέους: 4.920.000 αποτελέσματα στο Google! Θα ήταν πολύ ενδιαφέρον, λοιπόν, να δει κανείς πώς η ελληνική δικαιοσύνη θα αναζητήσει ποινικές ευθύνες τόσων πολλών συνενόχων στο έγκλημα καθοσιώσεως: την αναφορά σ’ αυτό που αγορές, κερδοσκόποι, Ευρωπαίοι πολιτικοί και παράγοντες θεωρούν αναπόφευκτο και ζήτημα χρόνου.
 

Αναγνωρίζοντας το γελοίον του πράγματος η Wall Street Journal έγραφε την περασμένη Τετάρτη ότι η εδώ και ένα χρόνο άρνηση της Ευρώπης να αναγνωρίσει την πιθανότητα η Ελλάδα να αναγκαστεί σε αθέτηση του χρέους της καταντά κωμική αλλά και επικίνδυνη. Και καταλήγει στην ανάγκη μιας συντεταγμένης προετοιμασίας της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους.

Βεβαιότητα αποτυχίας
 

Η αλήθεια είναι ότι η καταιγιστική φιλολογία για το ενδεχόμενο αυτό, η οποία οδηγεί το κόστος δανεισμού σε επίπεδα που αποκλείουν την περίπτωση να βγει η Ελλάδα στις αγορές και το 2012 (για ανάγκες τουλάχιστον 27 δισ. ευρώ) απεικονίζει τον πραγματικό πόλεμο ανταγωνιστικών συμφερόντων και ενδιαφερόντων σε διεθνές αλλά και σε εγχώριο επίπεδο γύρω από τις πολιτικές διαχείρισης του ελληνικού χρέους. Ωστόσο, τα ανταγωνιστικά αυτά συμφέροντα που «ψηφίζουν» υπέρ ή κατά της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους, δηλαδή μιας ελάφρυνσης ή ενός «κουρέματός» του, συγκλίνουν σε δύο διαπιστώσεις:

• Πρώτον, ότι η μέχρι στιγμής εφαρμοζόμενη συνταγή θεραπείας του «ευρωπαίου ασθενούς» (ήτοι το Μνημόνιο) έχει αποτύχει παταγωδώς ακόμη και ως προς τον διακηρυσσόμενο δημοσιονομικό της στόχο, τη μείωση των ελλειμμάτων και του χρέους.

• Δεύτερον, ότι ακόμη και η δεύτερη φάση της θεραπείας που προβλέπει, πέρα από τη βίαιη μείωση μισθών και κοινωνικών παροχών και τη δραστική εκποίηση της δημόσιας περιουσίας αποκλείεται να έχει την επιδιωκόμενη αναπτυξιακή επίδραση, ώστε να επαναφέρει το χρέος σε διαχειρίσιμα επίπεδα.

Από κει και πέρα συνεχίζεται ο «πόλεμος», με τους βασικούς παράγοντες (τράπεζες, κερδοσκόπους, ευρωκράτες, ευρωπαϊκές ηγεσίες) να διατάσσονται υπέρ ή κατά της περιβόητης αναδιάρθρωσης, ανάλογα με τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει αυτή στα οικονομικά αλλά και πολιτικά τους χαρτοφυλάκια.
 

Τρεις παράγοντες φαίνεται να παίζουν τις τελευταίες μέρες πρωταγωνιστικό ρόλο στον πόλεμο αυτό:

1. Οι Γερμανοί ξανάρχονται…
 

Η γερμανική πολιτική ηγεσία, δεχόμενη ήδη ισχυρή πίεση από το συντριπτικό πλήγμα που έχει υποστεί η εργατική τάξη και τα φτωχότερα στρώματα της χώρας από το «κούρεμα» του κοινωνικού κράτους και την επί δεκαετία καθήλωση των μισθών, θέλει πάση θυσία να διασώσει υποσχέσεις για φοροαπαλλαγές, αλλά και να πείσει τη γερμανική κοινή γνώμη ότι δεν πληρώνει τις «ζημιές» άλλων εταίρων στην Ε.Ε. Οι «Ελεύθεροι Δημοκράτες», εταίρος της Μέρκελ στην κυβέρνηση, βλέπουν τα δημοσκοπικά τους ποσοστά να κατεδαφίζονται (στα επίπεδα του 3%) και ενόψει του συνεδρίου τους στα μέσα Μαΐου, πρωτοστατούν στις εντός του γερμανικού Κοινοβουλίου πρωτοβουλίες για να μπλοκαριστεί η αύξηση της γερμανικής εισφοράς στους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς διάσωσης του ευρώ (τον προσωρινό και τον μόνιμο), ύψους άνω των 40 δισ. ευρώ (σε μετρητά και εγγυήσεις). Για τον λόγο αυτό πριμοδοτούν τη λύση της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους, προσθέτοντας και τη δημοφιλή «συμμετοχή των ιδιωτών» (δηλαδή των τραπεζών) στο κόστος της. Στο σενάριο αυτό συντάσσονται και αρκετοί παράγοντες του κυβερνώντος χριστιανοδημοκρατικού κόμματος, αλλά εσχάτως και οι Πράσινοι (που στις δημοσκοπήσεις ξεπερνούν πια τους Σοσιαλδημοκράτες).
 

Τη λύση της άμεσης αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους φάνηκε, άλλωστε, να υποδεικνύει ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκαγκ Σόιμπλε, το ινστιτούτο Ιfo που απηχεί απόψεις κυρίως των βιομηχάνων, οι σημαντικότερες γερμανικές εφημερίδες (που αποκαλύπτουν μάλιστα και συγκεκριμένες προπαρασκευαστικές κινήσεις), αλλά όχι και η Deutsche Βank, που σε ανάλυσή της υποστηρίζει ότι μακροπρόθεσμα η Ελλάδα θα χρειαστεί ένα «κούρεμα» του χρέους της σε ποσοστό μέχρι 50%, αλλά μια τέτοια «σκληρή αναδιάρθρωση» σε ορίζοντα 12 μηνών δεν είναι επιθυμητή.

2. Τα στοιχήματα των CDS
 

Η διαφοροποίηση της γερμανικής τράπεζας δεν είναι τόσο αθώα. Σχετίζεται με τον δεύτερο μεγάλο παράγοντα που πρωταγωνιστεί στο παιχνίδι της αναδιάρθρωσης. Την εντελώς απορυθμισμένη (και στην πραγματικότητα αυτορυθμιζόμενη) αγορά των CDS επί κρατικών ομολόγων (των ασφαλίστρων έναντι του κινδύνου χρεοκοπίας). Πάνω από 74 δισ. δολάρια παίζονται σ’ αυτά τα στοιχήματα επί κρατικών ομολόγων και ένα μέρος τους αφορά τα ελληνικά ομόλογα. Πολλά CDS που παίχτηκαν πέρσι λήγουν Μάιο και Ιούνιο, προσδοκώντας κέρδη από ένα «πιστωτικό γεγονός» στην Ελλάδα. Δηλαδή, τη χρεοκοπία ή μια ευρεία αναδιάρθρωση του χρέους.
 

Για να πιστοποιηθεί το «πιστωτικό γεγονός» αρκεί μια δήλωση κυβερνητικού αξιωματούχου που το προαναγγέλλει (π.χ. ότι η Ελλάδα δρομολογεί διαπραγματεύσεις με τους πιστωτές για «κούρεμα» ή επιμήκυνση του χρέους). Οι επενδυτικές τράπεζες και τα κερδοσκοπικά ταμεία που παίζουν στα CDS (εναλλασσόμενες στους ρόλους εκδοτών και παικτών) έχουν συγκροτήσει ένα καρτέλ, την International Swaps and Derivatives Association (ISDA) στην οποία εκπροσωπούνται «τα καλύτερα παιδιά» της αγοράς: από τη Deutsche Bank και την Goldman Sachs μέχρι την Pimco. Η ISDA, λοιπόν, έχει αρμοδιότητα να γνωμοδοτεί αν επήλθε ή όχι το πολυπόθητο «πιστωτικό γεγονός» και η γνωμοδότησή της υποχρεώνει τους εκδότες των CDS να πληρώσουν τα στοιχήματα υπέρ της χρεοκοπίας μιας χώρας.
 

Εκεί παίζεται μεγάλο παιχνίδι αυτές τις μέρες. Και η τοποθέτηση της Deutsche Bank ότι είναι «ανεπιθύμητη μια αναδιάρθρωση το επόμενο 12μηνο» προδίδει την απροθυμία της να πληρώσει CDS που ποντάρουν σ’ αυτό το ενδεχόμενο (αν και η ίδια έχει ελαχιστοποιήσει την έκθεσή της σε ελληνικά ομόλογα). Εν ολίγοις, στο παγκόσμιο κερδοσκοπικό καρτέλ έχει επέλθει διχασμός για την ελληνική αναδιάρθρωση, που κρύβει ακριβώς ότι κάποιοι θα πληρώσουν και κάποιοι θα εισπράξουν απ’ αυτήν.

3. Το κυβερνητικό αδιέξοδο
 

Το κερδοσκοπικό παίγνιο είναι σε γνώση της κυβέρνησης η οποία επιχειρεί να το εντάξει σε μια βολική θεωρία συνωμοσίας εις βάρος της Ελλάδας (εξ ου και η απόπειρα ποινικοποίησης των «διαρροών»). Ωστόσο, η πραγματικότητα αυτή δεν μπορεί να κρύψει τον βασικό παράγοντα που τροφοδοτεί τη φιλολογία: το αδιέξοδο (οικονομικό, πολιτικό και οικονομικό) στο οποίο έχει περιέλθει η κυβέρνηση. Αν και τροφοδοτεί συνεχώς το «θηρίο» των αγορών με εξαγγελίες κατεδάφισης του κοινωνικού κράτους, ισοπέδωσης της μισθωτής εργασίας και εκποίησης του δημόσιου πλούτου, οι αγορές απαξιώνουν εν ριπή οφθαλμού τις εξαγγελίες.
 

Κανείς δεν πιστεύει ότι η συνταγή μπορεί να επιτρέψει στην Ελλάδα να βγει στις αγορές για δανεισμό το 2012. Κανείς δεν πιστεύει ότι η βαθιά ύφεση στην οποία βυθίζουν την οικονομία αυτές οι πολιτικές μπορεί να καταστήσει βιώσιμο το χρέος. Ο… ανώνυμος υπουργός που μίλησε για το αναπόφευκτο της αναδιάρθρωσης του χρέους στην γερμανική Die Welt είναι πιθανότατα υπαρκτός και το χειρότερο δεν είναι ο μόνος που στις off the record εξομολογήσεις παραδέχεται το αδιέξοδο. Στο ίδιο κλίμα εντάσσονται οι τοποθετήσεις βουλευτών του ΠΑΣΟΚ υπέρ της αναδιάρθρωσης (αλλά και υπέρ μιας «εθνικής συνεννόησης»), όσο και η ανοικτή τοποθέτηση Σημίτη στο θέμα (που σε μεγάλο βαθμό απηχεί και τον προβληματισμό του γερμανικού πολιτικού λόμπι, πέραν του προσωπικού πολιτικού «ρεβανσισμού» έναντι του Γ. Παπανδρέου).

Το πλιάτσικο αρχίζει
 

Σ’ αυτή την πολιτική διχοστασία, που φέρνει την κυβέρνηση σε κατάσταση αποσύνθεσης προστίθεται και το βάρος του εγχώριου τραπεζικού λόμπι το οποίο τραβάει το σκοινί στο άλλο άκρο, εκβιάζοντας τη ρητή αποκήρυξη μιας αναδιάρθρωσης που θα του κοστίσει ακριβά. Η κυβέρνηση φαίνεται ότι είναι ταγμένη σ’ αυτό, χωρίς, ωστόσο, να έχει κάποιο σχέδιο για το πώς θα διασωθούν οι λατρεμένες της τράπεζες όταν η ΕΚΤ απαιτήσει να της επιστραφεί το ρευστό που τους παρέχει.
 

Έτσι, προς το παρόν περιορίζεται στην εκκίνηση της επιχείρησης - πλιάτσικο εις βάρος της κρατικής περιουσίας, στην οποία τον πρωτεύοντα ρόλο θα έχουν τα εξ Εσπερίας «θηρία» (στη ΔΕΗ, στον ΟΤΕ, στη ΔΕΠΑ, στα αεροδρόμια, τα λιμάνια και τις λοιπές υποδομές), ενώ κάποιος μεσαίος ρόλος προορίζεται και για τις εγχώριες τράπεζες, ιδιαίτερα στο πεδίο της «αξιοποίησης» των ακινήτων.
 

Σώζουν αυτά την παρτίδα; Μάλλον όχι. Το παιχνίδι θα κριθεί πιθανότατα μέχρι τη σύνοδο Κορυφής του Ιουνίου, όπου οι ηγεμόνες της ευρωζώνης θα αποφασίσουν την τελική εκδοχή της «θεραπείας» για τον Έλληνα ασθενή. Με αναδιάρθρωση ή άνευ, αλλά με βέβαιη κοινωνική εξάρθρωση.
 

Η κυβέρνηση προς το παρόν παρακολουθεί τις διεργασίες σαν ζαλισμένο κοτόπουλο και το Μαξίμου διατηρεί το δικαίωμα μιας πολυτελούς πολιτικής αυτοχειρίας με προσφυγή σε πρόωρες εκλογές. Αυτοχειρίας, αφού οι δημοσκοπήσεις δεν αφήνουν περιθώρια αμφιβολίας για το επερχόμενο… σούβλισμα.