Η παράξενη και σημαντική Τετάρτη 15 Ιουνίου

(πηγή)

του Στρατή Μπουρνάζου
από τα Ενθέματα 
της Αυγής της Κυριακής  

Όλοι σκεφτόμασταν ότι η Τετάρτη 15 Ιουνίου θα είναι μια παράξενη μέρα. Λίγες μέρες μετά, μπορούμε να πούμε ότι υπήρξε και σημαντική. Όχι μόνο επειδή σηματοδότησε την αρχή του τέλους της κυβέρνησης και τη δρομολόγηση λύσεων συγκυβέρνησης -- κάτι που, όπως και να το αξιολογεί ο καθένας, αποτελεί τομή στην πρόσφατη ιστορία μας. Αλλά και επειδή, ταυτόχρονα, συνιστά σημαντικό γεγονός στην ιστορία των κινητοποιήσεων των τελευταίων χρόνων. Η συγκέντρωση της Τετάρτης ήταν πολύ μεγάλη -- δεν είναι όμως αυτό που την κάνει ξεχωριστή, αλλά ορισμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά της.

Πρώτον, σε αυτήν συνυπήρξαν απεργοί και «αγανακτισμένοι»: η συνάντηση πραγματοποιήθηκε και, παρά τις εκ προοιμίου δυσκολίες, απεδείχθη πετυχημένη. Η Τετάρτη υπήρξε το επιστέγασμα όλων των προηγούμενων ημερών και, ταυτόχρονα, ένα σημαντικό βήμα μπρος. Το γεγονός άλλωστε ότι το σύνθημα που ξεχώρισε ήταν «Ψωμί, Παιδεία Ελευθερία, η Χούντα δεν τελείωσε το ’73» κάτι δηλώνει για τη συνάντηση αυτή.

Δεύτερον, δεν κυριάρχησαν η βία και τα τυφλά σπασίματα. Εις πείσμα των τηλεοπτικών εικόνων, αρκούσε μια βόλτα το απόγευμα στη Σταδίου ή την Πανεπιστημίου για να το αντιληφθεί κανείς. Ούτε όμως και η εξαιρετικά δυσανάλογη χρήση χημικών εκ μέρους των ΜΑΤ κατάφερε να σφραγίσει τη μέρα. Αντίθετα, τον τόνο έδωσαν ο μαζικός, ειρηνικός, ο αποφασιστικά ειρηνικός και αποφασισμένος μαζί, χαρακτήρας της διαμαρτυρίας. Και εδώ έπαιξε σπουδαίο ρόλο ότι, όλες τις προηγούμενες μέρες, εμπεδώθηκε το αίσθημα ότι οι άνθρωποι μπορούν να διαμαρτύρονται ειρηνικά, να κουβαλάν τα παιδιά τους, να έρχονται γέροντες και γερόντισσες, και η κάθοδος στον δρόμο να μην ισοδυναμεί με κάθοδο στα Τάρταρα -- και αυτό είναι μια κατάκτηση σε σχέση με την κατάσταση των τελευταίων χρόνων, μια κατάκτηση του κινήματος των πλατειών.

Τρίτον, η πλατεία Συντάγματος, παρά τον καταιγισμό ασφυξιογόνων, το απόγευμα ήταν και πάλι γεμάτη. Ο κόσμος ερχόταν κατά κύματα, ξανάφευγε βέβαια λόγω της χημικής βροχής, ξαναρχόταν. Και μόλις τα κατάφερε, είδαμε εικόνες που αληθινά αξίζουν όσο πολλές λέξεις: μια αλυσίδα ανθρώπων, που ξεκινούσε από το σιντριβάνι και αγκάλιαζε την πλατεία, καθάριζε, με μπουκαλάκια νερού, την πλατεία από τα χημικά. Βοήθησε και μια μάνικα, αλλά η πλατεία πλύθηκε μπουκάλι μπουκάλι -- σκεφτείτε το, είναι σαν να πλένεις ένα δωμάτιο με δαχτυλήθρα. Και μετά ένας χορός --αξίζει να δείτε την εικόνα-- ένας χορός λυτρωτικός και χαρούμενος για το κράτημα της πλατείας· και το βράδυ, όπως πάντα, η συνέλευση. Ήταν μια μεγάλη νίκη, όπως το έγραψε και πρωτοσέλιδα η Αυγή την Πέμπτη, ότι το Σύνταγμα κρατήθηκε -- και αυτό, πιστεύω, πρέπει να αποδοθεί στη γόνιμη συνάντηση απεργιακής πορείας και Αγανακτισμένων, στο νικηφόρο πολιτικό μείγμα που παρήγαγε.

***

Θέλω να σταθούμε, για λίγο, σε ένα θέμα που συζητήθηκε πολύ: τους «κουκουλοφόρους». Είπα παραπάνω ότι τα «μπάχαλα», αυτή τη φορά, ήταν η εξαίρεση και όχι ο κανόνας. Δεν αρκεί όμως αυτό. Το άλλο που χρειάζεται να πούμε είναι ότι, πολιτικά, η επιλογή της βίας σε μια τέτοια συγκυρία, ενάντια στη διακηρυγμένη θέληση του πλήθους για ειρηνική διαδήλωση είναι καταστροφική, εξυπηρετεί μόνο τη διάλυση της κινητοποίησης, πρέπει να τη θεωρήσουμε αντίπαλη και να αντιπαρατεθούμε μετωπικά σε αυτήν.

Ας σταματήσουμε, επίσης, να αναπαράγουμε αβασάνιστα την άποψη ότι τα «επεισόδια» είναι έργο της Ασφάλειας, ότι οι «κουκουλοφόροι» είναι ασφαλίτες σε διατεταγμένη υπηρεσία. Είναι βολικό να το λέμε βέβαια, έτσι ξεμπερδεύουμε· αλλιώς, αν δεχτούμε ότι δεν είναι ασφαλίτες, τότε αρχίζουν τα προβλήματα: πρέπει να ερμηνεύσουμε το φαινόμενο και τοποθετηθούμε πολιτικά απέναντί του, κι αυτό δεν είναι πάντα απλό (βλ. Δεκέμβρης 2008). Όμως, καταρχάς, η ύπαρξη ενός τόσο εκτεταμένου παρακρατικού μηχανισμού προβοκατόρων στο εσωτερικό των σωμάτων Ασφαλείας, σε εντεταλμένη υπηρεσία, δεν στοιχειοθετείται (σε αντίθεση, λ.χ., με τη συνεργασία αστυνομικών και «Χρυσής Αυγής»). Κυρίως, όμως, δεν μπορούμε να εξηγήσουμε ένα τόσο επίμονο φαινόμενο, όπως η βία και τα «μπάχαλα» των τελευταίων χρόνων, με ερμηνευτικό άξονα τους παντοδύναμους προβοκάτορες ασφαλίτες: ένας κοινωνικός επιστήμονας θα έπαιρνε πολύ χαμηλό βαθμό με μια τέτοια προσέγγιση. Ακόμα κι αν βρίσκει απήχηση στην κοινή γνώμη, αν είναι βολική, πολιτικά είναι ολέθρια, ακριβώς επειδή είναι βολική, γιατί έτσι βαυκαλιζόμαστε.
 

***

Εν κατακλείδι, δυο λόγια για την άλλη εξέλιξη της Τετάρτης. Κομίζει γλαύκα στην Αθήνα (και κάρβουνο στο Νιούκαστλ, όπως λέει η αντίστοιχη αγγλική ρήση) όποιος πει ότι η νέα κυβέρνηση έχει μικρό χρόνο ζωής· το ομολογούν όλοι. Το ίδιο όμως, κι ας μην το ομολογούν όλοι, μετρημένες είναι και οι μέρες μιας συγκυβέρνησης ή οικουμενικής. Η απονομιμοποίηση του πολιτικού συστήματος και του πολιτικού προσωπικού, τα αδιέξοδα της ασκούμενης πολιτικής και τα προβλήματα είναι τέτοια που η όποια «συναίνεση» δεν μπορεί να αποδειχθεί από μηχανής θεός. Η κατάσταση αυτή, πρωτόγνωρη για τη μεταπολίτευση, θέτει νέα καθήκοντα στην Αριστερά (βλ. και το σχετικό άρθρο του Α. Κεσσόπουλου στα σημερινά «Ενθέματα»).

Οι Αγανακτισμένοι εξέφρασαν ένα πνεύμα και αίτημα διαμαρτυρίας που αγκάλιασε την κοινωνία -- και αυτό είναι τεράστια επιτυχία τους. Η Αριστερά όμως, ως πολιτική δύναμη, δεν μπορεί να αρκεστεί σε αυτό: όταν καταρρέει το πολιτικό και κοινωνικό σύμπαν, στη νέα κατάσταση, δεν αρκεί να είναι δύναμη αντίστασης και πόλος συσπείρωσης, να δημιουργεί δεσμούς και δίκτυα κοινωνικής αλληλεγγύης· πιστεύω ότι πρέπει να έχει και πρόταση εξουσίας, να προβάλλει εναλλακτική προοπτική. Ξέρω βέβαια τους κινδύνους που ελλοχεύουν (από το γελοίον μέχρι τον μικρομεγαλισμό ή τον κυβερνητισμό), καθώς και τα εμπόδια που ανάγονται στα μεγέθη και τις ανεπάρκειες του χώρου μας. Ας το αφήσω λοιπόν ανοιχτό ως ερώτημα: Ποια είναι τα νέα καθήκοντα που μας θέτει η νέα κατάσταση;


Δυο διαφορετικές συζητήσεις, με τον Βαγγέλη Καραμανωλάκη και τον Κώστα Φώλια, χωρίς να το ξέρουν οι συνομιλητές μου, τροφοδότησαν με ιδέες το άρθρο. Τους ευχαριστώ πολύ.


- Οι λαπάδες που επιμέναν και οι ροντράνερ της επανάστασης