 |
| Frida Kahlo, The Dream, 1940 |
από την Καθημερινή
Πριν αναλάβει η επιστήμη να υποσχεθεί στο γένος των ανθρώπων την αθανασία, την επιμήκυνση της ζωής δηλαδή με τις τεχνικές και τα φάρμακά της, η ανθρωπότητα ονειρεύτηκε από νωρίς έναν κόσμο απελευθερωμένο από τον ζυγό του θανάτου. Τα όνειρά της αυτά στοιχειώνουν τις κοσμογονίες, τις θεογονίες και τις ανθρωπογονίες που συνέθεσε το πνεύμα της σχεδόν σε κάθε γωνιά του πλανήτη, σε διάστημα χιλιετιών. Σχεδόν σε όλα αυτά τα συστήματα σκέψης, πρώιμα και ώριμα, είναι ευδιάκριτη μια εμμονή εξήγησης, αν όχι δικαιολόγησης: πώς έγινε κι ο άνθρωπος εξέπεσε από τον κόσμο των αθανάτων στον κόσμο των βροτών, πώς δηλαδή χάθηκε το δώρο της αθανασίας, που απέμεινε αποκλειστικότητα των θεών. Κάθε μυθολογία ή θρησκεία δίνει τη δική της ερμηνεία, κι όσες ακούγονται σήμερα πειστικές (ή, τέλος πάντων, έχουν μεγάλο ακροατήριο και αντίστοιχη οργάνωση προβολής και επιβολής), κάποτε κρίνονταν αφελείς, και το αντίστροφο: όσες τώρα καταδικάζονται σαν αφελείς και παιδαριώδεις, δημιούργησαν στον καιρό και στον κόσμο τους αισθήματα και πεποιθήσεις, δημιούργησαν δηλαδή πίστη. Οι θεοί που η δράση τους είναι σήμερα τμήμα της ύλης των εγκυκλοπαιδικών τόμων που καταπιάνονται με τις μυθολογίες, αλλού και άλλοτε, για άλλους δηλαδή, ήταν θεοί θρησκειών. Και το πότε μια θρησκεία υποχωρεί σε μυθολογία είναι ένα ερώτημα που δεν έχει εύκολες απαντήσεις, τουλάχιστον αν θέλουμε να παρακολουθήσουμε με σεβασμό την περιπέτεια του ανθρώπινου πνεύματος και την πορεία των επινοημάτων του, δηλαδή με τρόπο άλλον από αυτόν που μας εξασφαλίζουν τα δόγματα και η φανατική πίστη τους. Τίποτα σε αυτή τη μακρότατη διαδρομή δεν είναι περιφρονητέο και εκ προοιμίου ανάξιο λόγου.
Πριν αναλάβει η επιστήμη να υποσχεθεί στο γένος των ανθρώπων την αθανασία, την επιμήκυνση της ζωής δηλαδή με τις τεχνικές και τα φάρμακά της, η ανθρωπότητα ονειρεύτηκε από νωρίς έναν κόσμο απελευθερωμένο από τον ζυγό του θανάτου. Τα όνειρά της αυτά στοιχειώνουν τις κοσμογονίες, τις θεογονίες και τις ανθρωπογονίες που συνέθεσε το πνεύμα της σχεδόν σε κάθε γωνιά του πλανήτη, σε διάστημα χιλιετιών. Σχεδόν σε όλα αυτά τα συστήματα σκέψης, πρώιμα και ώριμα, είναι ευδιάκριτη μια εμμονή εξήγησης, αν όχι δικαιολόγησης: πώς έγινε κι ο άνθρωπος εξέπεσε από τον κόσμο των αθανάτων στον κόσμο των βροτών, πώς δηλαδή χάθηκε το δώρο της αθανασίας, που απέμεινε αποκλειστικότητα των θεών. Κάθε μυθολογία ή θρησκεία δίνει τη δική της ερμηνεία, κι όσες ακούγονται σήμερα πειστικές (ή, τέλος πάντων, έχουν μεγάλο ακροατήριο και αντίστοιχη οργάνωση προβολής και επιβολής), κάποτε κρίνονταν αφελείς, και το αντίστροφο: όσες τώρα καταδικάζονται σαν αφελείς και παιδαριώδεις, δημιούργησαν στον καιρό και στον κόσμο τους αισθήματα και πεποιθήσεις, δημιούργησαν δηλαδή πίστη. Οι θεοί που η δράση τους είναι σήμερα τμήμα της ύλης των εγκυκλοπαιδικών τόμων που καταπιάνονται με τις μυθολογίες, αλλού και άλλοτε, για άλλους δηλαδή, ήταν θεοί θρησκειών. Και το πότε μια θρησκεία υποχωρεί σε μυθολογία είναι ένα ερώτημα που δεν έχει εύκολες απαντήσεις, τουλάχιστον αν θέλουμε να παρακολουθήσουμε με σεβασμό την περιπέτεια του ανθρώπινου πνεύματος και την πορεία των επινοημάτων του, δηλαδή με τρόπο άλλον από αυτόν που μας εξασφαλίζουν τα δόγματα και η φανατική πίστη τους. Τίποτα σε αυτή τη μακρότατη διαδρομή δεν είναι περιφρονητέο και εκ προοιμίου ανάξιο λόγου.
