από την Αυγή
Οι επαναλαμβανόμενες εξαγγελίες για «μηδενική ανοχή» απέναντι στο «τσουνάμι της λαθρομετανάστευσης» φαίνεται ότι θα υλοποιηθούν με τον πλέον παραδοσιακό τρόπο, την κατασκευή ενός τείχους από σύρμα, το οποίο θα αποκλείει την πρόσβαση σε όποιον «λαθραίο» επιθυμεί να εισέλθει στην Ελλάδα από μη νόμιμες οδούς. Η συζήτηση που προκάλεσε η είδηση αυτή αναμόχλευσε στερεοτυπικές αντιπαραθέσεις («εθνική ασφάλεια» vs «φιλανθρωπία των δικαιωμάτων»), χρησιμοποίησε παραπλανητικά επιχειρήματα («έτσι θα αποκλειστεί η προσπέλαση από τον Έβρο») και κυρίως αποσιώπησε πλήθος παραμέτρων που συνέχονται με το όντως δύσκολα διαχειρίσιμο φαινόμενο της μαζικής μετακίνησης αλλοδαπών προς την Ελλάδα/Ευρώπη.
Δεν χρειάζεται να επαναλάβει κανείς τα αυτονόητα, ότι δηλαδή ένας τέτοιος τοίχος καταρχήν προκαλεί αρνητικά αισθήματα, με τις σαφείς μαύρες συνδηλώσεις που έχει και την αποκρουστική όψη του, που δύσκολα συμφιλιώνεται με τις κυβερνητικές δηλώσεις ότι «η Ελλάδα είναι η πιο ανεκτική κοινωνία στις ευρωπαϊκές χώρες». Εξάλλου, το επιχείρημα για την αναποτελεσματικότητά του (εφόσον θα καλύπτει το 8% της χερσαίας συνοριακής ζώνης) υποκρύπτει μιαν άλλη ανομολόγητη ευχή για την απόλυτη αδιαβροχοποίηση των συνόρων και τον αποκλεισμό -μέσα κι έξω- όλων των «λαθραίων». Όμως το ζήτημα βρίσκεται αλλού και όχι στον ίδιο τον φράχτη.
Ο καβγάς για τον φράχτη ρίχνει στη σκιά της δημόσιας συζήτησης τις αντίρροπες τάσεις: από την μία πλευρά η κρατική κυριαρχία, που υπαγορεύει τον έλεγχο των συνόρων και των προδιαγραφών εισόδου-εξόδου αλλοδαπών πολιτών, και από την άλλη η υποχρέωση διασφάλισης της υποδοχής εκείνων που επιζητούν διεθνή προστασία. Συνεπώς ο λόγος περί θωράκισης των συνόρων αδιακρίτως και κατά πάντων είναι τουλάχιστον παραπλανητικός, καθώς προϋποθέτει ότι κανείς δεν έχει δικαίωμα να διαπεράσει αρχικά παράτυπα τα σύνορα, κάτι που δεν είναι αληθές κατά το διεθνές δίκαιο. Θεωρητικά, εάν το τείχος διέθετε εισόδους υποδοχής, όπως δηλαδή ένα αεροδρόμιο ή ένα λιμάνι, ανεξάρτητα από την νομιμότητα του εισερχομένου, και στη συνέχεια μέσα από δομές εφαρμογής του δικαίου, συλλογής των αιτημάτων ασύλου και εξέτασής τους, τη λειτουργία ενός μηχανισμού απέλασης σύμφωνα με τον νόμο, αλλά και της παροχής προνοιακών υπηρεσιών κ.λπ., τότε το επιχείρημα κατά του φράχτη στο όνομα της τήρησης του δικαίου μένει ανυπεράσπιστο.
Το κράτος, λοιπόν, διαθέτει τη διακριτική ευχέρεια να ορίζει τους κανόνες εισόδου σε εκείνους που δεν δικαιούνται νομικής προστασίας. Η ύψωση, όμως, του συρμάτινου φράκτη, αλλά και κάθε μέτρο (βλ. την περίφημη Frontex) που αποσκοπεί στον αποκλεισμό της πρόσβασης σε άτομα που δικαιούνται διεθνούς προστασίας, υπονομεύει τα δικαιώματα του ανθρώπου και το κράτος δικαίου και κατά συνέπεια τη θέση του καθένα μας στην ελληνική δικαιοταξία. Εν τέλει το μόνο αποτέλεσμα που μπορεί να έχουν τέτοια μέτρα είναι να θέσουν ανθρώπινες ζωές σε κίνδυνο, όπως συνέβαινε και με τα ναρκοπέδια.
Έτσι, πρέπει να ανησυχούμε πρωτίστως όταν ο κυρίαρχος πολιτικός λόγος πολλών κομμάτων συντάσσεται με την λήψη μέτρων με στόχο την αποτροπή της εισόδου των παράτυπα εισερχόμενων μεταναστών στο έδαφος της χώρας, μέσα από την εργαλειακή επίκληση της νομιμότητας, χωρίς να αναφέρεται με σαφήνεια στις εγγυήσεις για όσους αναζητούν διεθνή προστασία. Εξάλλου η συσσώρευση δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων στην αβεβαιότητα αναπαράγει την ανασφάλεια, τροφοδοτεί την παραβατικότητα και οδηγεί στην άνθιση των δικτύων διακίνησης.
Τα ζητήματα που επείγει να συζητηθούν δημόσια θα ήταν τα εξής:
Οι επαναλαμβανόμενες εξαγγελίες για «μηδενική ανοχή» απέναντι στο «τσουνάμι της λαθρομετανάστευσης» φαίνεται ότι θα υλοποιηθούν με τον πλέον παραδοσιακό τρόπο, την κατασκευή ενός τείχους από σύρμα, το οποίο θα αποκλείει την πρόσβαση σε όποιον «λαθραίο» επιθυμεί να εισέλθει στην Ελλάδα από μη νόμιμες οδούς. Η συζήτηση που προκάλεσε η είδηση αυτή αναμόχλευσε στερεοτυπικές αντιπαραθέσεις («εθνική ασφάλεια» vs «φιλανθρωπία των δικαιωμάτων»), χρησιμοποίησε παραπλανητικά επιχειρήματα («έτσι θα αποκλειστεί η προσπέλαση από τον Έβρο») και κυρίως αποσιώπησε πλήθος παραμέτρων που συνέχονται με το όντως δύσκολα διαχειρίσιμο φαινόμενο της μαζικής μετακίνησης αλλοδαπών προς την Ελλάδα/Ευρώπη.
Δεν χρειάζεται να επαναλάβει κανείς τα αυτονόητα, ότι δηλαδή ένας τέτοιος τοίχος καταρχήν προκαλεί αρνητικά αισθήματα, με τις σαφείς μαύρες συνδηλώσεις που έχει και την αποκρουστική όψη του, που δύσκολα συμφιλιώνεται με τις κυβερνητικές δηλώσεις ότι «η Ελλάδα είναι η πιο ανεκτική κοινωνία στις ευρωπαϊκές χώρες». Εξάλλου, το επιχείρημα για την αναποτελεσματικότητά του (εφόσον θα καλύπτει το 8% της χερσαίας συνοριακής ζώνης) υποκρύπτει μιαν άλλη ανομολόγητη ευχή για την απόλυτη αδιαβροχοποίηση των συνόρων και τον αποκλεισμό -μέσα κι έξω- όλων των «λαθραίων». Όμως το ζήτημα βρίσκεται αλλού και όχι στον ίδιο τον φράχτη.
Ο καβγάς για τον φράχτη ρίχνει στη σκιά της δημόσιας συζήτησης τις αντίρροπες τάσεις: από την μία πλευρά η κρατική κυριαρχία, που υπαγορεύει τον έλεγχο των συνόρων και των προδιαγραφών εισόδου-εξόδου αλλοδαπών πολιτών, και από την άλλη η υποχρέωση διασφάλισης της υποδοχής εκείνων που επιζητούν διεθνή προστασία. Συνεπώς ο λόγος περί θωράκισης των συνόρων αδιακρίτως και κατά πάντων είναι τουλάχιστον παραπλανητικός, καθώς προϋποθέτει ότι κανείς δεν έχει δικαίωμα να διαπεράσει αρχικά παράτυπα τα σύνορα, κάτι που δεν είναι αληθές κατά το διεθνές δίκαιο. Θεωρητικά, εάν το τείχος διέθετε εισόδους υποδοχής, όπως δηλαδή ένα αεροδρόμιο ή ένα λιμάνι, ανεξάρτητα από την νομιμότητα του εισερχομένου, και στη συνέχεια μέσα από δομές εφαρμογής του δικαίου, συλλογής των αιτημάτων ασύλου και εξέτασής τους, τη λειτουργία ενός μηχανισμού απέλασης σύμφωνα με τον νόμο, αλλά και της παροχής προνοιακών υπηρεσιών κ.λπ., τότε το επιχείρημα κατά του φράχτη στο όνομα της τήρησης του δικαίου μένει ανυπεράσπιστο.
Το κράτος, λοιπόν, διαθέτει τη διακριτική ευχέρεια να ορίζει τους κανόνες εισόδου σε εκείνους που δεν δικαιούνται νομικής προστασίας. Η ύψωση, όμως, του συρμάτινου φράκτη, αλλά και κάθε μέτρο (βλ. την περίφημη Frontex) που αποσκοπεί στον αποκλεισμό της πρόσβασης σε άτομα που δικαιούνται διεθνούς προστασίας, υπονομεύει τα δικαιώματα του ανθρώπου και το κράτος δικαίου και κατά συνέπεια τη θέση του καθένα μας στην ελληνική δικαιοταξία. Εν τέλει το μόνο αποτέλεσμα που μπορεί να έχουν τέτοια μέτρα είναι να θέσουν ανθρώπινες ζωές σε κίνδυνο, όπως συνέβαινε και με τα ναρκοπέδια.
Έτσι, πρέπει να ανησυχούμε πρωτίστως όταν ο κυρίαρχος πολιτικός λόγος πολλών κομμάτων συντάσσεται με την λήψη μέτρων με στόχο την αποτροπή της εισόδου των παράτυπα εισερχόμενων μεταναστών στο έδαφος της χώρας, μέσα από την εργαλειακή επίκληση της νομιμότητας, χωρίς να αναφέρεται με σαφήνεια στις εγγυήσεις για όσους αναζητούν διεθνή προστασία. Εξάλλου η συσσώρευση δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων στην αβεβαιότητα αναπαράγει την ανασφάλεια, τροφοδοτεί την παραβατικότητα και οδηγεί στην άνθιση των δικτύων διακίνησης.
Τα ζητήματα που επείγει να συζητηθούν δημόσια θα ήταν τα εξής:
- Μηχανισμοί ελέγχου των συνόρων που να λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες όσων αναζητούν προστασία, χωρίς να ασκούν αυθαίρετη βία.
- Εξέταση των αιτημάτων ασύλου με δικαιοσύνη και ταχύτητα, αλλά και παροχή προνοιακών υπηρεσιών ιδιαίτερα σε ευάλωτες ομάδες.
- Νομική και πραγματική τακτοποίηση των δεκάδων χιλιάδων αιτούντων άσυλο.
- Τροποποίηση του Δουβλίνο ΙΙ, με στόχο τη συμμετοχή της Ε.Ε. στην υποδομή εξέτασης του ασύλου και την ασφαλή απέλαση.
- Η Τουρκία να αποδεχτεί την εξέταση ασύλου και σε άτομα που προέρχονται από τα ανατολικά της σύνορα.
- Θεσμική και πραγματική «τακτοποίηση» όσων η απέλαση δεν είναι εφικτή και οι οποίοι θα παραμείνουν στην Ελλάδα ή θα μετακινηθούν αλλού.
- Ο Κ. Τσιτσελίκης είναι επίκ. καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
kt@uom.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου