Καζάνι που βράζει;

(πηγή)

της Φιλιώς Τσουκαλά  

απο τις "Συναντήσεις"

στην Αυγή 27/1

 

Η οικονομική και κοινωνική κρίση έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των ανθρώπων. Οι απώλειες και η αβεβαιότητα αυξάνουν την κατάθλιψη, τις κρίσεις πανικού, το άγχος, τις καταχρήσεις. Η συζήτηση γύρω από αυτή τη συσχέτιση είναι μεγάλη και ενδιαφέρουσα.
 

Ταυτόχρονα παρατηρούμε ένα ακόμα φαινόμενο με κοινωνική αλλά και ψυχολογική εξήγηση, λιγότερο εύκολο να ονομαστεί. Από τη μία απορούμε με την παθητικότητα των πολιτών μπροστά στη ραγδαία μείωση του εισοδήματος, των δικαιωμάτων του και κάθε προοπτικής για το μέλλον. Κι αυτό συμβαίνει σε έναν λαό υπερπολιτικοποιημένο, που το σύστημα ανέκαθεν κατηγορεί ότι κάνει διαδηλώσεις για «ψύλλου πήδημα». Η Ναόμι Κλάιν εξηγεί πολύ καλά πώς ο νεοφιλελευθερισμός χρησιμοποιεί τη μέθοδο του σοκ για να επιβάλει μέτρα αδιανόητα για δημοκρατίες, αξιοποιώντας συνήθως κοινωνικές, φυσικές και οικονομικές καταστροφές που παραλύουν προς στιγμήν τη δυνατότητα των κοινωνιών να αντιδράσουν.
 

Οι περισσότεροι πολίτες νιώθουν ηττημένοι αλλά και προσβεβλημένοι. Τα λόγια που ακούει κανείς στο λεωφορείο ή στον δρόμο είναι υποσχέσεις βίας και καταστροφής ενάντια στους ισχυρούς. Την ίδια στιγμή εκείνοι που τα εκφέρουν συνεχίζουν να υπομένουν τη νέα πραγματικότητα που ολοένα χειροτερεύει. Η πίκρα και η οργή παίρνουν τη μορφή της αυτοκαταστροφής, μέσα από τις ψυχικές και ψυχοσωματικές παθήσεις και τις εξαρτήσεις, της ενδοοικογενειακής βίας, της αύξησης του ρατσισμού και γενικά της καταπίεσης των πιο αδύναμων, προκειμένου μέσα από την ταύτιση με τον επιτιθέμενο (που ασκεί βία πάνω του) να αντλήσει κάποια αίσθηση δύναμης και ελέγχου.
 

Αναρωτιέμαι, ωστόσο, αν οι άνθρωποι στέκουν ακινητοποιημένοι γιατί φοβούνται την εξουσία ή γιατί φοβούνται την καταστροφική δύναμη της οργής τους. Παλιότερα είχαμε την εντύπωση ότι οι περισσότεροι δεν έβλεπαν τα αδιέξοδα του νεοφιλελευθερισμού σαγηνευμένοι από τις υποσχέσεις και από τα αγαθά, τα αποκτημένα με δανεικά χρήματα. Τώρα, όμως, όλοι βλέπουν ξεκάθαρα τον τοίχο πάνω στον οποίο έχουν ήδη προσκρούσει τα όνειρά τους και τα όνειρα των παιδιών τους. Στην πραγματικότητα οι δικαιολογίες για να μην αντιδράσει κανείς με ορμή όλο και λιγοστεύουν. Η εξέγερση στην Τυνησία δείχνει ότι η νίκη δεν συμπυκνώνεται σε μία στιγμή αλλά αποτελείται από πολλές μάχες. Η ιδέα, όμως, μιας ολοκληρωτικής νίκης των από κάτω είναι τόσο ξένη που προκαλεί τον φόβο.
 

Δυστυχώς αυτή την εικόνα συναντάμε ιστορικά σε κοινωνίες πριν κυριαρχήσουν φασιστικές λογικές, όπου η δύναμη του λαού ή μέρους του λαού υποτάσσεται συνολικά κάτω από μία εξουσία και εκτονώνεται εναντίον κάποιου αποδιοπομπαίου τράγου. Αν η αριστερά πιστεύει σε μια άλλη κοινωνία τώρα είναι η ώρα να εμπνεύσουμε τους συνανθρώπους μας. Να δείξουμε ότι, αν κινηθούμε όλοι μαζί, μπορούμε να νικήσουμε και ότι αυτό δεν θα είναι καταστροφικό αλλά δημιουργικό.

 

- Η Φιλιώ Τσουκαλά είναι ψυχολόγος