Φράχτης στα σύνορα

σκίτσο Γιάννη Καλαϊτζή από την Ελευθεροτυπία

της Ντίνας Βαΐου

από την  

Κυριακάτικη Αυγή

Στο πλαίσιο συνέντευξής του στο ΑΠΕ για την ασφάλεια των συνόρων της χώρας, ο υπουργός ΠροΠο έδωσε την πληροφορία πως η κυβέρνηση σχεδιάζει «την αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό της Ελληνικής Ακτοφυλακής και στα χερσαία σύνορα τη δημιουργία ενός φράχτη για την αποτροπή των παράνομων μεταναστών». Πρόκειται για την κατασκευή, σε πρώτη φάση, 12,5 χλμ. φράχτη από τρεις σειρές μεγάλα και κυκλικά αγκαθωτά συρματοπλέγματα, στηριγμένα σε σιδερένιες κολώνες ύψους 2,5 μέτρων τοποθετημένες χιαστί, ενώ σε ορισμένα σημεία θα τοποθετηθούν και θερμικές κάμερες. Ήδη αναζητούνται κατασκευαστικές εταιρείες για να υλοποιήσουν το έργο γρήγορα και οικονομικά. Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα του Τύπου, ο υπουργός παραδέχτηκε πως αυτό δεν αποτελεί πρόταση της Frontex ή επιταγή της Ε.Ε. ή της τρόικας, αλλά μέρος συνολικότερων σχεδιασμών για τον έλεγχο της «λαθρομετανάστευσης». Εξ άλλου οι αντιδράσεις από την Ε.Ε. μόνο θερμές δεν μπορούν να χαρακτηριστούν.

Στους συνολικούς σχεδιασμούς προβλέπονται ακόμη κέντρα πρώτης υποδοχής και κέντρα κράτησης, με βάση προφανώς την... επιτυχία των υπαρχόντων. Προβλέπεται ακόμη εθελοντικός επαναπατρισμός, μέτρο το οποίο αγνοεί επιδεικτικά αυτό που όλοι γνωρίζουμε, δηλαδή τους πολέμους και τις καταστροφές που οδηγούν χιλιάδες ανθρώπους, μεταξύ άλλων και, στον Έβρο. Επίσης προβλέπεται η «δημιουργία ανεξάρτητης αρχής ταχείας εξέτασης των αιτημάτων ασύλου», όπου η υποκρισία της εξουσίας περισσεύει, καθώς μία ακόμη ανεξάρτητη αρχή καλείται να καλύψει χρόνιες παραλείψεις και παλινωδίες και το laissez faire της σχετικής πολιτικής των ελληνικών κυβερνήσεων, της τωρινής μη εξαιρουμένης. Δεν είναι τυχαίο ότι οι σχολιασμοί της Κομισιόν για τον φράχτη περιλαμβάνουν την υπενθύμιση πως η Ελλάδα πρέπει να λάβει υπ’ όψη της «την εξέταση των αιτήσεων ασύλου και τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων των μεταναστών».

Με αφορμή αυτούς τους σχεδιασμούς και τις σχετικές δηλώσεις, ξαναμπήκαν στον δημόσιο λόγο, από τα πιο επίσημα χείλη, όροι όπως “λαθρομετανάστες” ή “παράνομοι μετανάστες”, όσο και εικόνες «εισβολής» ενός μεγάλου πλήθους, τόσου που «δεν το αντέχει η χώρα». Ξαναμπήκαν δηλαδή σε κίνηση μηχανισμοί που κατασκευάζουν ανθρώπους ως παράνομους και λαθραίους και επαναφέρουν στο προσκήνιο την άσκηση μιας πολιτικής που αρθρώνεται γύρω από, και αναπαράγει, την ανασφάλεια και τον φόβο, καθώς το παιχνίδι των αριθμών δεν προσδιορίζει ποτέ χρόνους, τόπους, αναλογίες και άλλες «λεπτομέρειες» οι οποίες μπορεί να δώσουν νόημα στους αριθμούς που επικαλείται.

Η αποτελεσματικότητα του σχεδιαζόμενου φράχτη για την παρεμπόδιση της διάσχισης των συνόρων δεν αντέχει σε καμιά κριτική και μόνο με όρους κλίμακας, όπως επισημαίνουν και τοπικοί παράγοντες: στα περίπου 150 χλμ. συνόρων από την Αλεξανδρούπολη ώς το Ορμένιο, τα 12,5 χλμ φράχτη μπορούν απλώς να μεταθέσουν τα περάσματα, προς τους βόρειους γείτονες και συν-εταίρους στην Ε.Ε., ή και πάλι προς τη θάλασσα. Όμως τα 12,5 χλμ. φράχτη, ακόμη και η εξαγγελία της κατασκευής τους, έχουν σημαντική βαρύτητα σε συμβολικό επίπεδο. Είναι μέρος της εικόνας ενός τόπου/κοινωνίας που όχι μόνο απειλείται, αλλά δέχεται εισβολή και παίρνει μέτρα για να την ανακόψει, μέτρα που φέρνουν στο προσκήνιο τον φόβο, τόσο για τους «μέσα» (σε ό,τι ο φράχτης περικλείει) όσο και για τους «έξω», τους οποίους μετατρέπει σε υποκείμενα και αντικείμενα φόβου για να τους κρατήσει εκτός.

Ο φράχτης στον Έβρο προβάλλεται ως το μέσο που θα «αναχαιτίσει» τους παράνομους εισβολείς, τους οποίους (και) ο ίδιος κατασκευάζει ως τέτοιους. Ταυτόχρονα λειτουργεί νομιμοποιητικά για μύριους νοητούς φράχτες που ορθώνονται στον δρόμο των μεταναστών/προσφύγων και δεν έχουν καμιά σχέση με τα σύνορα της χώρας και τη φύλαξή τους. Τους φράχτες που υψώνουν οι ρατσιστικές συμπεριφορές, η βία και η καταπάτηση δικαιωμάτων από τον Έβρο ώς το κέντρο της Αθήνας, το λιμάνι της Πάτρας, τις καλλιέργειες φράουλας της Μανωλάδας, τα θερμοκήπια της Κρήτης, το σπίτι του καθενός και της καθεμιάς μας. Ο φόβος και ο αποκλεισμός των «έξω» ανάγεται σε επίσημη πολιτική, αψηφώντας τους κινδύνους που εγκυμονούν τέτοια παιχνίδια ή και παίζοντας με αυτά.

- H Ντίνα Βαΐου είναι καθηγήτρια στο ΕΜΠ