Αριστερή ευρωπαϊκή προοπτική ή εθνικοκαπιταλιστικά μορφώματα;

σκίτσο του Sherif Arafa από το CartoonMovement

του Κώστα Καλωνιάτη

από την Αυγή της Κυριακής

Η διεθνής οικονομική κρίση χειροτερεύει. Ο πληθωρισμός αυξάνει και μαζί του αυξάνουν και τα επιτόκια, απομακρύνοντας την ανάπτυξη στο απώτερο μέλλον. Στο μεταξύ τα δημόσια χρέη διογκώνονται και το κόστος αναχρηματοδότησής τους καθίσταται ολοένα πιο δυσχερές. Τα μέτρα λιτότητας και δημοσιονομικής προσαρμογής γενικεύονται στην Ευρώπη και αλλού. Βασικός αποδέκτης τους, το υποζύγιο της μισθωτής εργασίας. Τα εργατικά και κοινωνικά κινήματα αφυπνίζονται, οι κυβερνήσεις εξασθενούν όταν δεν παραπαίουν. 

Μέσα στη γενικότερη πολιτική ρευστότητα και κρίση, το σοσιαλδημοκρατικό και χριστιανοδημοκρατικό κέντρο φυλλορροεί παραχωρώντας χώρο στους πρασίνους, την αριστερά αλλά και ακροδεξιές ξενοφοβικές δυνάμεις. Η ευρωπαϊκή αριστερά προσανατολίζεται σε συνεργασίες και ενωτικά μέτωπα εντός και εκτός των συνόρων. Αυτά στο εξωτερικό καθώς εδώ, αντί ενωτικών διεργασιών, μάλλον κυριαρχούν οι φυγόκεντρες δυνάμεις. Με την πολιτική του Μνημονίου υπό συνεχή ανανέωση (λόγω παρεκκλίσεων) και προσωποποιημένη στην τρόικα, έναντι της οποίας η ελληνική κυβέρνηση δείχνει πλήρως υποταγμένη, η πηγή των ελληνικών δεινών τείνει από πολλούς να λάβει σχεδόν αποκλειστικά ευρωπαϊκό χρώμα. Ανοιχτά πλέον τίθεται το δίλημμα «πληρώνουμε ή δεν πληρώνουμε το χρέος» και «μέσα ή έξω από το ευρώ». Είναι, άραγε, τόσο απλά τα πράγματα ή μήπως η σύγχρονη πραγματικότητα απαιτεί πιο σύνθετες λύσεις; 

Επειδή το ερώτημα “ναι ή όχι στο νέο Σύμφωνο για το Ευρώ” και εύλογο φαίνεται και αναπάντητο, χρήσιμο θα ήταν να σκεφθούμε λίγο πάνω σε αυτό.  

Ας πάρουμε την περίπτωση ενός εργοστασίου όπου η εργοδοσία αποφασίζει απολύσεις προσωπικού και μειώσεις μισθών. Είναι προφανές πως το εργατικό συνδικάτο θα προσπαθήσει να αντιδράσει με κάποια μορφή κινητοποίησης (π.χ. απεργία) προκειμένου να υποχρεώσει τον επιχειρηματία να αναστείλει την πολιτική του ή να έλθει σε κάποιο συμβιβασμό. Όμως ας πούμε ότι η απεργία δεν βρίσκει τη δέουσα ανταπόκριση στο προσωπικό του εργοστασίου ή την απήχηση σε άλλα εργοστάσια του κλάδου ώστε να συμπαρασταθούν με ανάλογη κινητοποίηση και η πολιτική της εργοδοσίας υλοποιείται. Τι πρέπει να κάνουν οι εργαζόμενοι; Να καταλάβουν το εργοστάσιο μετά την ήττα τους; Να σηκωθούν και να φύγουν αναζητώντας δουλειά αλλού; Ή να οργανωθούν καλύτερα βγάζοντας τα πολιτικά συμπεράσματα της μάχης που δώσανε και προετοιμαζόμενοι για την επόμενη;

Παρομοίως και στην περίπτωση σύγκρουσης της μισθωτής εργασίας με την κυβερνητική πολιτική π.χ. στο ζήτημα των εργασιακών σχέσεων. Τι πρέπει να κάνουν τα εργατικά συνδικάτα αν διαπιστώσουν ότι οι επαναλαμβανόμενες απεργίες δεν έχουν αποτέλεσμα και η μνημονιακή πολιτική εφαρμόζεται κανονικά; Να κηρύξουν τον πόλεμο στην κυβέρνηση ζητώντας της να παραιτηθεί και κλιμακώνοντας σε πολιτικό επίπεδο τους αγώνες, όταν ήδη η προηγούμενη μορφή του αγώνα τους δεν πέτυχε και εξασθένισε τις γραμμές τους και όταν γνωρίζουν πως δεν υπάρχει ακόμη διάδοχο πολιτικό σχήμα ικανό να εμπνεύσει τον λαό; Να γίνουν μετανάστες σε άλλη χώρα αναζητώντας καλύτερη τύχη; Ή να προετοιμασθούν για την επόμενη μάχη βγάζοντας τα πολιτικά διδάγματα της ήττας και προετοιμαζόμενοι από καλύτερες θέσεις και με ισχυρότερους συσχετισμούς δύναμης; 

Και στις δύο περιπτώσεις οι εργαζόμενοι γνωρίζουν ενστικτωδώς καλά ότι το πρόβλημα της ανεργίας, της περικοπής των μισθών και της κατάργησης των δικαιωμάτων εργασίας τους δεν αφορά τον συγκεκριμένο επιχειρηματία ή τη συγκεκριμένη κυβέρνηση, αλλά ένα ολόκληρο οικονομικό-κοινωνικό σύστημα το οποίο αν δεν καταφέρουν να αλλάξουν εκ βάθρων δεν πρόκειται να βρουν σταθερές και μόνιμες λύσεις στα προβλήματά τους. Αν στην λογική της ελεύθερης αγοράς και στο αποκλειστικό κριτήριο του κέρδους δεν αντιπαραβάλλουν την κοινωνικοποιημένη ιδιοκτησία στα βασικά μέσα παραγωγής και τον κεντρικό σοσιαλιστικό σχεδιασμό της οικονομίας, κανένα από τα παραπάνω προβλήματα δεν θα εξαλειφθεί. 

Η περίπτωση του ευρώ δεν είναι διαφορετική. Η αντίθεση στην πολιτική της ευρωπαϊκής καπιταλιστικής ολοκλήρωσης (βλ. ΟΝΕ, Σύμφωνο για το Ευρώ, Μηχανισμός Διάσωσης κ.λπ.) που γίνεται λόγω των οδυνηρών συνεπειών της στο βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων, δεν σημαίνει ότι πρέπει να σπεύσουμε να φύγουμε από την Ευρωζώνη με την ελπίδα μάλιστα ότι αυτή θα καταρρεύσει όπως ισχυρίζονται οι υποστηρικτές της εξόδου από το ευρώ. Όχι μόνον αυτό δεν συνεπάγεται την κατάργηση της μισθωτής εργασίας και της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης από τον επιχειρηματία, αλλά θα μας φέρει πολύ πίσω στην προσπάθεια ανάδειξης μιας εθνικά αυτόνομης αστικής τάξης (σήμερα δεν υπάρχει) και, εφόσον πραγματωθεί η προσδοκία για διάλυση της Ευρωζώνης, στην αντίστοιχη επικράτηση εθνικών αστικών τάξεων σε σύγκρουση μεταξύ τους στην υπόλοιπη Ευρώπη. 

Στην κατάσταση που βρίσκεται σήμερα η εργατική τάξη στα επιμέρους εθνικά κράτη, οποιαδήποτε επιστροφή στο εθνικό κράτος και την εθνική ανάπτυξη στην Ευρώπη σημαίνει πως η τάξη των εργαζομένων θα συστρατευθεί πατριωτικά με το εθνικό της κράτος απομακρύνοντας για τα καλά κάθε προοπτική εργατικού διεθνισμού. Το πού κατέληξε μία τέτοια κατακερματισμένη και εθνικά ανταγωνιστική Ευρώπη, μας το έδειξε με τον πιο ακραίο και βάρβαρο τρόπο η ιστορία του 20ού αιώνα με τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους.

Πολύ περισσότερο σήμερα που η παγκοσμιοποίηση και ο διεθνής καπιταλιστικός καταμερισμός της εργασίας έχουν συνδέσει οργανικά μεταξύ τους τις εθνικές οικονομίες σε ηπειρωτική κυρίως βάση, δεν νοείται σοσιαλιστική μετάβαση σε αποκλειστικά εθνική βάση. Όλες οι επαναστάσεις του 20ου αιώνα που έγιναν σε υπανάπτυκτες χώρες και δεν βρήκαν διεθνιστική ανταπόκριση από τους εργαζόμενους στις αναπτυγμένες καπιταλιστικά οικονομίες οδηγήθηκαν στον γραφειοκρατικό εκφυλισμό τους και τελικά στην παλινόρθωση μέσω της παγκόσμιας αγοράς του καπιταλισμού. 

Σημαίνει, άραγε, αυτό ότι παρατάμε τον αγώνα σε εθνική βάση ή περιμένουμε πότε θα ξεσηκωθούν ‘ταυτόχρονα’ οι εργαζόμενοι στην υπόλοιπη Ευρώπη; Κανείς και πουθενά δεν ισχυρίστηκε κάτι τέτοιο και όσοι το επικαλούνται συνειδητά διαστρεβλώνουν την οπτική μιας άλλης, αριστερής Ευρώπης. Αυτό που χρειάζεται, αντιθέτως, να γίνει είναι να διατυπώσουμε κοινά αιτήματα με τους άλλους Ευρωπαίους (βλ. διαγραφή χρεών, μείωση ωρών εργασίας, φορολογικά δίκαιη αναδιανομή υπέρ της εργασίας, αποχή από κάθε πολεμική παρέμβαση σε τρίτες χώρες, μαζική στροφή στις ΑΠΕ κ.λπ.), αιτήματα ικανά να συσπειρώσουν και να οργανώσουν κοινές κινητοποιήσεις και αγώνες (συνδικαλιστικούς και πολιτικούς) στη βάση μιας ενιαίας ταξικής συνείδησης. Οι Ευρωπαίοι εργαζόμενοι χρειάζονται μια διεθνή σοσιαλιστική οργάνωση και μάλιστα επειγόντως. Όχι την επιστροφή σε εθνικοκαπιταλιστικά μορφώματα δήθεν αυτοδύναμης και ανεξάρτητης ανάπτυξης. Όσο δελεαστικός και αν ακούγεται ο ‘αυτοδύναμος’ χειρισμός της νομισματικής, εμπορικής και βιομηχανικής μας πολιτικής μετά τον κορσέ που μας φορά καθημερινά η τρόικα, ισοδυναμεί με επιστροφή στο καπιταλιστικό παρελθόν της χώρας, όχι με πρόοδο. Να διδαχθούμε από την ιστορία. Τώρα. Πριν να είναι αργά.