 |
| (πηγή) |
από την ΑΥΓΗ
Πώς ξεκίνησαν όλα; Μια κρίση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ μετά τις φούσκες ακινήτων του 2001-06 και μια τεράστια κρατική παρέμβαση για την αποφυγή κατάρρευσης των τραπεζών κατά την περίοδο 2008-09, με συνέπεια την κρίση δημοσίου χρέους του 2010. Το δημόσιο κατηγορήθηκε για σπατάλη και διαφθορά την ίδια στιγμή που έσωζε τις τράπεζες επωμιζόμενο δαπάνες που τώρα καλούνται να πληρώσουν με αυστηρά ταξικά κριτήρια οι όσο γίνεται πιο ελεύθεροι(1) εργαζόμενοι.
Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η συζήτηση για την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας στην Ελλάδα. Αυτό που γενικά αποκρύπτεται όμως είναι η οργανική σχέση μεταξύ απελευθέρωσης τέτοιων αγορών και οργανισμών όπως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα -ειδικά στις αναπτυσσόμενες χώρες του Νότου.
Οι ιδιωτικοποιήσεις στον τομέα ηλεκτρικής ενέργειας δοκιμάστηκαν για πρώτη φορά στη Χιλή υπό τη δικτατορία του Πινοσέτ κάτω από την επίβλεψη των ΗΠΑ. Ακολούθησε ενεργειακή κρίση το 1998-99 που οφειλόταν σε καθυστερήσεις, τεχνικά προβλήματα και προβλήματα συντονισμένης λειτουργίας μεταξύ των ιδιωτικών εταιρειών παραγωγής. Οι ελλιπείς ιδιωτικές επενδύσεις στην παραγωγή οδήγησαν σε δεύτερη κρίση το 2007-09 με αύξηση τιμών μέχρι και 1.000%(!). Οι ιδιωτικές επενδύσεις αφορούσαν μόνο σε άνθρακα και πετρέλαιο ενώ η κυβέρνηση επωμίσθηκε κόστος άνω του 1 δισ. δολαρίων. Σήμερα πλέον η κατεύθυνση έχει αντιστραφεί· έμφαση δίνεται στις δημόσιες επενδύσεις.
Στα τέλη του '90 μια σειρά από κράτη του αναπτυσσόμενου Νότου, που είχαν επιχειρήσει την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας, ανέστειλαν ή ακύρωσαν τις διαδικασίες απελευθέρωσης λόγω αντίστροφων αποτελεσμάτων από τα αρχικώς αναμενόμενα (βλ. Βραζιλία, Ινδία, Μεξικό, Ν. Κορέα, Ινδονησία, Ιράν, Βενεζουέλα, Ν. Αφρική, Ταϊλάνδη, Κίνα)(2). Μία από τις λίγες χώρες, που εξακολούθησε να εφαρμόζει το μοντέλο της απελευθέρωσης, παρά τα αρνητικά αποτελέσματα, ήταν η Αργεντινή. Αυτό συνέβη, προφανώς, διότι ανάμεσα στους όρους δανεισμού από το ΔΝΤ ήταν η πλήρης απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας και ο περιορισμός του δημόσιου ελέγχου σε ενεργειακές πηγές και εκτάσεις γης με ενδιαφέρον για τον ενεργειακό τομέα. Οι συνέπειες για την Αργεντινή είναι γνωστές: η απελευθερωμένη αγορά ενέργειας κατέστη ένας από τους κύριους παράγοντες που την οδήγησαν ταχύτερα στη χρεωκοπία.
Μελέτες σχετικά με τις επενδύσεις στον τομέα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (βλ. Επιτροπή Μ. Βρετανίας για την Κλιματική Αλλαγή, 2009) έχουν επίσης δείξει την αυξημένη δυνατότητα του δημοσίου να προβαίνει σε άντληση κεφαλαίων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ σε αντίθεση με τον ιδιωτικό τομέα. Αντίστοιχα, οι συχνές αναφορές περί μεγαλύτερης αποδοτικότητας του ιδιωτικού τομέα ηλεκτρικής ενέργειας δεν στηρίζονται σε εμπειρικά δεδομένα. Παγκόσμια έρευνα του 1995, που μελετούσε συγκριτικά δημόσιες και ιδιωτικές εταιρείες ηλεκτρισμού, δεν κατέληξε σε συστηματικές ή σημαντικές διαφορές όσον αφορά στην απόδοση (βλ. ομοίως Έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας το 2005).
Η απελευθέρωση δεν έχει να κάνει με τον ανταγωνισμό, ούτε τον «υγιή» ούτε τον «μη υγιή». Η διαδικασία συνδέεται με την επιδίωξη για υφαρπαγή κερδών μέσω της εξάλειψης κάθε δημόσιας ιδιοκτησίας. Η ενέργεια, η γη, ο αέρας, το νερό, το δικαίωμα στον δημόσιο χώρο κ.λπ. εισέρχονται στα ισοζύγια καπιταλιστικών επιχειρήσεων, οικονομικών υποκειμένων δηλαδή, με μόνο raison d’ être το κέρδος. Άλλωστε όταν οι είσοδοι χαρίζονται από μια «υπεύθυνη» κυβέρνηση, τότε τα ισοζύγια είναι πλεονασματικά... Α, και λίγα φωτοβολταϊκά σε στέγες και αγρούς είναι πάντα ευπρόσδεκτα γιατί συντελούν στη σύγχυση γύρω από το ζήτημα.
1. O Μαρξ, στο Κεφάλαιο, περιέγραψε τον ελεύθερο εργάτη, αυτόν που δεν έχει ιδιοκτησία μέσων παραγωγής αλλά μόνο την εργατική του δύναμη. Η βίαιη ιδιωτικοποίηση βασικών παραγωγικών τομέων, όπως η ενέργεια, απελευθερώνει άμεσα τους εργαζόμενους από τα μέσα παραγωγής.
2. Σε επόμενο άρθρο θα παρουσιαστεί η εμπειρία από την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας σε χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ, όπου τα αποτελέσματα ήταν επίσης απογοητευτικά.
* Ο Γ. Μάργαρης είναι ηλεκτρολόγος μηχανικός & μηχανικός υπολογιστών, υποψήφιος διδάκτορας ΕΜΠ
Πώς ξεκίνησαν όλα; Μια κρίση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ μετά τις φούσκες ακινήτων του 2001-06 και μια τεράστια κρατική παρέμβαση για την αποφυγή κατάρρευσης των τραπεζών κατά την περίοδο 2008-09, με συνέπεια την κρίση δημοσίου χρέους του 2010. Το δημόσιο κατηγορήθηκε για σπατάλη και διαφθορά την ίδια στιγμή που έσωζε τις τράπεζες επωμιζόμενο δαπάνες που τώρα καλούνται να πληρώσουν με αυστηρά ταξικά κριτήρια οι όσο γίνεται πιο ελεύθεροι(1) εργαζόμενοι.
Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η συζήτηση για την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας στην Ελλάδα. Αυτό που γενικά αποκρύπτεται όμως είναι η οργανική σχέση μεταξύ απελευθέρωσης τέτοιων αγορών και οργανισμών όπως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα -ειδικά στις αναπτυσσόμενες χώρες του Νότου.
Οι ιδιωτικοποιήσεις στον τομέα ηλεκτρικής ενέργειας δοκιμάστηκαν για πρώτη φορά στη Χιλή υπό τη δικτατορία του Πινοσέτ κάτω από την επίβλεψη των ΗΠΑ. Ακολούθησε ενεργειακή κρίση το 1998-99 που οφειλόταν σε καθυστερήσεις, τεχνικά προβλήματα και προβλήματα συντονισμένης λειτουργίας μεταξύ των ιδιωτικών εταιρειών παραγωγής. Οι ελλιπείς ιδιωτικές επενδύσεις στην παραγωγή οδήγησαν σε δεύτερη κρίση το 2007-09 με αύξηση τιμών μέχρι και 1.000%(!). Οι ιδιωτικές επενδύσεις αφορούσαν μόνο σε άνθρακα και πετρέλαιο ενώ η κυβέρνηση επωμίσθηκε κόστος άνω του 1 δισ. δολαρίων. Σήμερα πλέον η κατεύθυνση έχει αντιστραφεί· έμφαση δίνεται στις δημόσιες επενδύσεις.
Στα τέλη του '90 μια σειρά από κράτη του αναπτυσσόμενου Νότου, που είχαν επιχειρήσει την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας, ανέστειλαν ή ακύρωσαν τις διαδικασίες απελευθέρωσης λόγω αντίστροφων αποτελεσμάτων από τα αρχικώς αναμενόμενα (βλ. Βραζιλία, Ινδία, Μεξικό, Ν. Κορέα, Ινδονησία, Ιράν, Βενεζουέλα, Ν. Αφρική, Ταϊλάνδη, Κίνα)(2). Μία από τις λίγες χώρες, που εξακολούθησε να εφαρμόζει το μοντέλο της απελευθέρωσης, παρά τα αρνητικά αποτελέσματα, ήταν η Αργεντινή. Αυτό συνέβη, προφανώς, διότι ανάμεσα στους όρους δανεισμού από το ΔΝΤ ήταν η πλήρης απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας και ο περιορισμός του δημόσιου ελέγχου σε ενεργειακές πηγές και εκτάσεις γης με ενδιαφέρον για τον ενεργειακό τομέα. Οι συνέπειες για την Αργεντινή είναι γνωστές: η απελευθερωμένη αγορά ενέργειας κατέστη ένας από τους κύριους παράγοντες που την οδήγησαν ταχύτερα στη χρεωκοπία.
Μελέτες σχετικά με τις επενδύσεις στον τομέα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (βλ. Επιτροπή Μ. Βρετανίας για την Κλιματική Αλλαγή, 2009) έχουν επίσης δείξει την αυξημένη δυνατότητα του δημοσίου να προβαίνει σε άντληση κεφαλαίων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ σε αντίθεση με τον ιδιωτικό τομέα. Αντίστοιχα, οι συχνές αναφορές περί μεγαλύτερης αποδοτικότητας του ιδιωτικού τομέα ηλεκτρικής ενέργειας δεν στηρίζονται σε εμπειρικά δεδομένα. Παγκόσμια έρευνα του 1995, που μελετούσε συγκριτικά δημόσιες και ιδιωτικές εταιρείες ηλεκτρισμού, δεν κατέληξε σε συστηματικές ή σημαντικές διαφορές όσον αφορά στην απόδοση (βλ. ομοίως Έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας το 2005).
Η απελευθέρωση δεν έχει να κάνει με τον ανταγωνισμό, ούτε τον «υγιή» ούτε τον «μη υγιή». Η διαδικασία συνδέεται με την επιδίωξη για υφαρπαγή κερδών μέσω της εξάλειψης κάθε δημόσιας ιδιοκτησίας. Η ενέργεια, η γη, ο αέρας, το νερό, το δικαίωμα στον δημόσιο χώρο κ.λπ. εισέρχονται στα ισοζύγια καπιταλιστικών επιχειρήσεων, οικονομικών υποκειμένων δηλαδή, με μόνο raison d’ être το κέρδος. Άλλωστε όταν οι είσοδοι χαρίζονται από μια «υπεύθυνη» κυβέρνηση, τότε τα ισοζύγια είναι πλεονασματικά... Α, και λίγα φωτοβολταϊκά σε στέγες και αγρούς είναι πάντα ευπρόσδεκτα γιατί συντελούν στη σύγχυση γύρω από το ζήτημα.
1. O Μαρξ, στο Κεφάλαιο, περιέγραψε τον ελεύθερο εργάτη, αυτόν που δεν έχει ιδιοκτησία μέσων παραγωγής αλλά μόνο την εργατική του δύναμη. Η βίαιη ιδιωτικοποίηση βασικών παραγωγικών τομέων, όπως η ενέργεια, απελευθερώνει άμεσα τους εργαζόμενους από τα μέσα παραγωγής.
2. Σε επόμενο άρθρο θα παρουσιαστεί η εμπειρία από την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας σε χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ, όπου τα αποτελέσματα ήταν επίσης απογοητευτικά.
* Ο Γ. Μάργαρης είναι ηλεκτρολόγος μηχανικός & μηχανικός υπολογιστών, υποψήφιος διδάκτορας ΕΜΠ
Τελικά, αυτή η στήλη "Συναντήσεις" της Αυγής καλή δουλειά κάνουν!... :)
ΑπάντησηΔιαγραφή