Αυτή η κρίση δεν μας αξίζει, αλλά αυτή η κρίση μάς κρίνει

"Παλαιότερα, εδώ στην Αθήνα, στα ταπεινά προάστια, έβγαιναν άνθρωποι ταπεινοί και διεκδικούσαν το δικαίωμα στη χαρά με τους πιο τρυφερούς τρόπους. Έστηναν ένα γλέντι με το τίποτα. Με ένα χαλασμένο ραδιόφωνο έστηναν χορούς που νόμιζες ότι κάποιο χέρι “θεϊκό” παίζει το πιο ουράνιο βαλς σε κάποιο σύννεφο. Τώρα στα ίδια εκείνα μέρη βλέπεις να έχουν φύγει όλα αυτά, να βασιλεύει η ερημιά, η ψυχική ανέχεια μέσα από κάτι θεόρατα κλειστά σπίτια, λευκά σαν τούρτες γενεθλίων. Ποιος φταίει άραγε; “Πού να βρω την ψυχή μου το τετράφυλλο δάκρυ” που λέει και ο μεγάλος μας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης. (...) Εδώ δεν έχουμε κρίση οικονομική μόνο αλλά κρίση πολιτισμού."
(πηγή φωτογραφίας)

συνέντευξη του ποιητή Γιώργου Μαρκόπουλου στην Πόλυ Κρημνιώτη 
από Κυριακάτικη ΑΥΓΗ

“Αυτή η κρίση δεν μας αξίζει, αλλά αυτή η κρίση μάς κρίνει” λέει ο ποιητής Γιώργος Μαρκόπουλος και μπορεί όταν τον ρωτάς ποιος φταίει για όλα όσα μας οδήγησαν ως εδώ να παραπέμπει αναρωτόμενος στο “τετράφυλλο δάκρυ” του Ελύτη, ωστόσο είναι κατηγορηματικός όταν επισημαίνει ότι πρέπει πλέον να αποσυρθούν όλοι αυτοί “οι οποίοι έχουν συστήσει έναν 'εθνικό συνασπισμό' εναντίον όλων των ευαισθήτων”.  
Οξυδερκής παρατηρητής όσων συμβαίνουν γύρω μας και ευαίσθητος δέκτης όσων βασανίζουν την ανθρώπινη ύπαρξη, ο Γιώργος Μαρκόπουλος καταθέτει στον ποιητικό του λόγο την αγωνία του ανθρώπου και του πολίτη κι αναζητά την απλότητα και μια στάλα αγνότητας στον πολύπλοκο κόσμο μας. Ανθρωποκεντρικός και ουμανιστής ποιητής, από τις σημαντικότερες φωνές της μεταπολιτευτικής μας ποίησης, στην καινούργια του ποιητική συλλογή Ο Κρυφός Κυνηγός (εκδ. Κέδρος) με τον γνώριμο βιωματικό λόγο του ανασύρει τις μεγάλες αγωνίες του ανθρώπου. Ο θάνατος, ο έρωτας, η μοναξιά, η μνήμη στοιχειοθετούν τις ψηφίδες της συλλογής, η οποία δίνει την αφορμή για τη συζήτησή μας. Η κρίση, η αριστερά, η ποίηση, η σιωπή των ποιητών, η ίδια η ζωή δεν μπορούν να λείπουν από την κουβέντα μαζί του.

* Ποιος είναι ο Κρυφός Κυνηγός τής σήμερον;

Ο Κρυφός Κυνηγός είναι ένας όρος που έχει την αφετηρία του στο ποδόσφαιρο. Ήταν ένας παίχτης όπου κατά τον κανονισμό έβγαινε και διεμβόλιζε την αντίπαλη άμυνα, όταν αυτή βρισκόταν σε δύσκολη θέση, και έσπερνε την αναστάτωση. Σήμερα αυτός ο όρος, ο τόσο ποιητικός, δεν υπάρχει, έχει αντικατασταθεί από τον όρο επιθετικό χαφ. Στην προκειμένη όμως περίπτωση του βιβλίου ο Κρυφός Κυνηγός είναι ο θάνατος, που και αυτός σαν τον παλαιό παίκτη έρχεται σε κάποιες στιγμές αδυναμίας μας και φέρνει την καταστροφή. Και το “γκολ”, δηλαδή το τέλος μας, να μην πετύχει, μας αφήνει μέσα μας ανεξίτηλες μνήμες τρομερής πυρκαγιάς.

* Δηλαδή έτσι ξορκίζετε εσείς τον θάνατο, με την ποίηση;

Τον θάνατο δεν τον ξορκίζουμε μόνο με την ποίηση, τον ξορκίζουμε με κάθε πηγή που μπορεί στη ζωή να μάς φέρει χαρά και να μας δώσει δύναμη. Νομίζω ότι η ζωή μας παρέχει τόσα πολλά πράγματα που θα ήταν πάρα πολύ επικίνδυνο να σταθούμε μόνο σε ένα, στην ποίηση ή σε οτιδήποτε άλλο. Αυτό εγώ προσωπικά το έχω διδαχτεί από τους αρχαίους Έλληνες κι από τους αρχαίους εν γένει λαούς, οι οποίοι ό,τι έκαναν, όλα αυτά τα μεγαλειώδη πράγματα, τα οφείλουν στην αξεπέραστη δίψα για ζωή που τους διέκρινε.

* Ωστόσο όλη αυτή η αξεπέραστη δίψα για ζωή φαίνεται στις μέρες μας να έχει χαθεί.

Φαίνεται πράγματι να έχει χαθεί, διότι ζούμε σε εποχές που βασιλεύει η ύλη και το χρήμα, από τη μια, ενώ, από την άλλη, αυτοί που κρατούν τα ηνία της παγκόσμιας διακυβέρνησης τον σύγχρονο άνθρωπο τον έχουν βουλιάξει στη φτώχεια και στην αγωνία της επιβίωσης. Παρά ταύτα όμως, πιστεύω ότι σε αυτόν τον κόσμο τίποτα δεν χάνεται, φτάνει να έχουμε μάτια να το βλέπουμε. Τώρα θα το πω κάπως αλλιώς: Σ' αυτό τον κόσμο τίποτα δε χάνεται, εμείς κάπου δεν προσέξαμε και αφήσαμε κάπου αλλού τα μάτια μας.

* Και πώς θα ξαναβρεί το βλέμμα μας τον στόχο του;

Ο άνθρωπος θα φτάσει στο μη περαιτέρω και τότε θα ξαναζητήσει τις πηγές που τον γέννησαν. Εξάλλου πιστεύω ότι αυτός ο κόσμος δεν σωζόταν ποτέ από τους πολλούς αλλά από εκείνους τους λίγους, τους αλαφροΐσκιωτους και υπερβατικούς.

* Όμως τι έχετε πάθει οι ποιητές, οι διανοούμενοί μας, κι έχετε κρυφτεί σήμερα που η κοινωνία μας σας έχει περισσότερη ανάγκη από άλλες εποχές;

Μιλάνε οι ποιητές, δεν έχουν σταματήσει. Απλώς σήμερα φαίνεται να μην ενδιαφέρουν πολλούς από τους κρατούντες, οι οποίοι τους έχουν αφαιρέσει την ευκαιρία να ακούγονται πλατύτερα. Θα έρθει όμως ο καιρός που και οι ποιητές και πολύς από τον κόσμο θα επιστρέψουν και πάλι σαν τους παλιούς ντεσπεράντος για να ξαναφέρουν στη ζωή τη φωτογένεια της αθωότητας.

* Πώς φτάσαμε ώς εδώ, φταίει μόνο η προσήλωση στην ύλη και στο χρήμα;

Ώς ένα βαθμό, αν δεν διαθέτεις κάποια πνευματικότητα, όντως φταίει η προσήλωση στο χρήμα. Παλαιότερα, εδώ στην Αθήνα, στα ταπεινά προάστια, έβγαιναν άνθρωποι ταπεινοί και διεκδικούσαν το δικαίωμα στη χαρά με τους πιο τρυφερούς τρόπους. Έστηναν ένα γλέντι με το τίποτα. Με ένα χαλασμένο ραδιόφωνο έστηναν χορούς που νόμιζες ότι κάποιο χέρι “θεϊκό” παίζει το πιο ουράνιο βαλς σε κάποιο σύννεφο. Τώρα στα ίδια εκείνα μέρη βλέπεις να έχουν φύγει όλα αυτά, να βασιλεύει η ερημιά, η ψυχική ανέχεια μέσα από κάτι θεόρατα κλειστά σπίτια, λευκά σαν τούρτες γενεθλίων. Ποιος φταίει άραγε; “Πού να βρω την ψυχή μου το τετράφυλλο δάκρυ” που λέει και ο μεγάλος μας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης.

* Και η ποίηση βάσανο ή βάλσαμο;

Και βάλσαμο και βάσανο. Βάλσαμο διότι μας φέρνει όλα τα καλά δώρα της, που είναι εξόχως ωφέλιμα για την πορεία μας, αλλά και βάσανο γιατί μας οξύνει αφάνταστα εκείνες τις ευαισθησίες που καμιά φορά πραγματικά καθίστανται δυσβάσταχτες και αφόρητες. Όταν ήμουν μικρός, ο πατέρας μου, ο οποίος, φαίνεται, διαισθανόταν τι έκρυβα μέσα μου, με προέτρεπε συνέχεια να βγαίνω να παίζω στον δρόμο, ακόμη κι αν παρατούσα τα διαβάσματα του σχολείου. Και εγώ καμάρωνα απέναντι στους άλλους φίλους μου που δεν τους άφηναν οι γονείς τους να βγαίνουν αδιάβαστοι για παιχνίδι, καμάρωνα για τον πατέρα μου λέγοντάς τους ότι εμένα όλο να παίζω με αφήνει. Ποιος ξέρει τι να υποψιαζόταν ο έμπειρος και καλός εκείνος άνθρωπος.

* Πώς αντιμετώπισε το γεγονός ότι ο γιος του έγινε ποιητής; Και το ρωτώ γιατί η μορφή του πατέρα έρχεται και επανέρχεται στην ποίησή σας.

Ήταν ένας πάρα πολύ ευαίσθητος άνθρωπος. Ήταν μουσικός ο ίδιος, έπαιζε φλάουτο πλαγίαυλο και ήταν αρκετά ανεκτικός. Νομίζω ότι η ύπαρξή του στη ζωή μου ήταν το μεγαλύτερο δώρο που εισέπραξα. Με την ευκαιρία, θέλω να πω ότι οι ποιητές δεν είναι μόνο όσοι έχουν την ικανότητα να εκφράζουν τις ευαισθησίες, τα συναισθήματά τους με στίχους. Αλλά είναι και χιλιάδες άλλοι άνθρωποι “ποιητικοί”, όπως τους λέω εγώ, που εισπράττουν την ποίηση που υπάρχει διάχυτη στον αέρα, ίσως και πιο δυνατά, πολλές φορές, από εκείνους που γράφουν στίχους.

* Και σεις πώς βρεθήκατε στην ποίηση;

Εγώ αγαπούσα πάρα πολύ την καλή πεζογραφία. Διάβαζα και διαβάζω ακόμη όσο δεν φαντάζεται άνθρωπος. Στην ποίηση βρέθηκα από μια κάποια συγκυρία. Και βεβαίως, φαίνεται ότι κατά βάθος είχα μεγαλύτερη αγάπη σε αυτήν. Καμιά φορά όμως και τώρα δεν παραιτούμαι από το να δοκιμάζω να γράψω πεζογραφήματα. Μοιάζω όμως σαν κάτι παιδάκια που βάζουν το ποδαράκι τους στο νερό του ποταμιού, διαισθάνονται το βάθος και από δέος αποσύρονται.

* Κι όμως η ποίησή σας, συχνά, αρέσκεται στη μακρά αφήγηση.

Είναι αλήθεια ότι παλαιότερα μου άρεσαν τα μακροσκελή ποιήματα, ίσως γιατί αυτά τα υποκινούσε το αγέρωχον και η υψιπέτεια της νεότητας. Σιγά σιγά όμως ο λόγος χαμηλώνει σαν το φως της λάμπας που μπορεί να φαίνεται πιο χαμηλό, είναι όμως πιο ουσιαστικό από ό,τι το εκτυφλωτικό εκείνο της εφηβείας. Δεν αποκλείεται όμως, αυτά τα ποιήματα να προκλήθηκαν από τη μεγάλη αγάπη μου προς την πεζογραφία. Και αυτό όμως να μη συμβαίνει, πιστέψτε με ότι προσωπικά πιστεύω ότι ο ποιητής πρέπει να δοκιμάζει τις δυνάμεις του σε όλων των ειδών τα ποιήματα. Και στα μεγάλα και στα μικρά. Δεν θα ήθελα ποτέ να είχα σταθεί μόνο σε μικρά ποιήματα. Τουλάχιστον κατά την πρώτη περίοδο της πορείας μου.

* Η ενότητα “Μετά των Αγίων” στην τελευταία σας συλλογή φέρει στοιχεία πεζογραφικά.

Αυτή η ενότητα δεν είναι παρά μερικά ενσταντανέ, μερικές φωτογραφίες βαθύτατα ποιητικές θέλω να πιστεύω, και δεν θα έλεγα, βαθύτατα, αν τις είχα σκεφτεί εγώ και δεν τις είχα δει να μου τις προσφέρει η ίδια η ζωή. Η ποίηση, πιστεύω, είναι κάτι που βρίσκεται διάσπαρτο μέσα στη ζωή. Και ο ποιητής, αν είναι έξυπνος, δεν έχει την ανάγκη να επινοήσει δικά του στιγμιότυπα. Τα βρίσκει μέσα στη ζωή και τα ανασύρει.

* Οι Άγιοί σας είναι ο άνθρωπος, σπαρακτικά αγνός, σπαρακτικά χαμένος.

Είναι αλήθεια πως αν με ευνόησε σε κάτι η ζωή, είναι γιατί έκανε τη ψυχοσύνθεσή μου και κατ' επέκταση τα γραπτά μου να είναι ανθρωποκεντρικά. Με τραβούσε πάντα ο άνθρωπος και κέρδιζε την αγάπη μου εκείνος που ήθελε να “ζήσει” έντονα, αλλά κάποιοι ανασταλτικοί παράγοντες, μεταξύ αυτών και οι περίεργες ταξικές διαρθρώσεις της κοινωνίας, δεν του επέτρεπαν κάτι τέτοιο.

* Μοναξιά, μνήμη, το ντουλάπι με τους νεκρούς μας, θάνατος, αρρώστια, είναι μερικές από τις συνιστώσες του Κρυφού Κυνηγού. Μια αγωνία, που δεν έχει όμως να κάνει μόνο με την εσωτερική βάσανο του ποιητή, αλλά και με όσα ο ποιητής βλέπει να συμβαίνουν γύρω του στις μέρες μας. Έτσι είναι;

Ο ποιητής είναι κι αυτός ένας άνθρωπος σήμερα σαν όλους τους άλλους ανθρώπους. Και αντιμετωπίζει κι αυτός όσα αντιμετωπίζει ένας καθημερινός άνθρωπος. Επιπλέον είναι φορτωμένος με πολλές και εντονότερες άλλες αγωνίες μεταφυσικής ή υπαρξιακής φύσεως. Όσο γι' αυτά που αναφέρατε, στον Κρυφό Κυνηγό υπάρχουν όλα και δεν λείπει επίσης και το βιωματικό στοιχείο, φτάνει αυτό να μην παραμένει μόνο βιωματικό, αλλά να αγγίζει το συλλογικό και το πρόβλημα των άλλων.

* Για να φύγουμε από το “συλλογικό” που πιο πάνω αναφέρατε και να περάσουμε στο κοινωνικό συλλογικό, η αριστερά σήμερα διατυπώνει λόγο πάνω σ' αυτό;

Προσωπικά πιστεύω ότι η αριστερά σαν φιλοσοφία είναι ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα στη ζωή, ένας από τους ακρογωνιαίους λίθους της κοινωνίας σε όλα τα επίπεδα. Η αριστερή οπτική γωνία είναι κάτι που άνοιξε τεράστιους ορίζοντες στον άνθρωπο, στις επιστήμες και στην τέχνη. Όσον αφορά την ελληνική αριστερά, για να μην είμαστε πάντα καταδικαστικοί, έχει προσφέρει πολλά στην πατρίδα μας σε όλα αυτά τα επίπεδα που πιο πάνω αναφέραμε. Σήμερα πάντως πιστεύω βρίσκεται σε μια φάση παθογένειας που προσωπικά δεν θα ήθελα να συμβαίνει. Θέλω να πιστεύω όμως ότι σύντομα αυτή η παθογένεια θα ξεπεραστεί και θα παρασύρει μαζί της όλη αυτή την ψευτογκλαμουριά, ανεξαρτήτως παλαιάς πολιτικής τοποθέτησης, όλους αυτούς οι οποίοι έχουν συστήσει έναν “εθνικό συνασπισμό” εναντίον όλων των ευαισθήτων. 

Με πληγώνει αφάνταστα αυτή η ενδοσκόπηση, η οποία αφήνει, εν τέλει, κάποιους απ' αυτούς που διαχειρίζονται τις τύχες μας να αλωνίζουν ανενόχλητοι. Εύχομαι και θέλω αυτή η εσωστρέφεια να ξεπεραστεί, διότι δεν είναι τωρινή, ίσως είναι η αχίλλειος πτέρνα, εδώ και δεκαετίες, της αριστεράς. Θυμάμαι από μικρό παιδάκι συζητήσεις σε καφενεία για το ποιος έφταιξε που δεν πήγε καλά το κίνημα. Θυμάμαι μετά στον χώρο της λογοτεχνίας για το αν ορισμένοι ποιητές που εξέφρασαν έναν αντίλογο ορθώς ή λάθος ονομάστηκαν ποιητές της “ήττας”. Θυμάμαι στη συνέχεια ατέλειωτες συζητήσεις σχετικά με τη διάσπαση του '68. Ε! Αμάν πια, λίγο και παραέξω να δούμε. Αυτή η κρίση δεν μας αφήνει άλλα περιθώρια. Εδώ δεν έχουμε κρίση οικονομική μόνο αλλά κρίση πολιτισμού. Αυτή η κρίση δεν μας αξίζει, αλλά αυτή η κρίση μάς κρίνει.