Οι ακροδεξιές συκοφαντίες για τον προπάππο του πρωθυπουργού

Ο Ζίγκμουντ Μινέικο το 1861 φοιτητής στην Πετρούπολη

 του Νίκου Σαραντάκου

Δεν θα διαφωνήσω αν μου πείτε ότι το όποιο κεφάλαιο συμπάθειας είχε ο Γιώργος Παπανδρέου, ο πρωθυπουργός μας, έχει εξαντληθεί, από την άλλη όμως μερικές φορές ο «Γιωργάκης» δέχεται τέτοιες επιθέσεις που μάλλον το ανανεώνουν, τουλάχιστον στα μάτια τα δικά μου. Άλλωστε, η ελληνομετρία, ο αντισημιτισμός και η λαθροχειρία είναι πράγματα που αντιπαθώ, κι έτσι όταν είδα, τις προάλλες, για πολλοστή φορά, να σπιλώνεται η μνήμη ενός ανθρώπου που πολύ αγάπησε την Ελλάδα και πολύ την ωφέλησε, απλώς και μόνο επειδή έτυχε να είναι προπάππος του σημερινού πρωθυπουργού, αποφάσισα να γράψω το σημερινό σημείωμα.

Ο προπάππος του πρωθυπουργού, που γι’ αυτόν θα σας μιλήσω, είναι ο Πολωνός, πιο σωστά Πολωνοέλληνας, Σιγισμούνδος Μινέικο, πατέρας της Σοφίας Μινέικο, της συζύγου του Γεωργίου Παπανδρέου και μητέρας του Ανδρέα Παπανδρέου.

Σύμφωνα με τους ακροδεξιούς, πρέπει ντε και καλά ο Γιώργος Παπανδρέου να βγει όχι απλώς «με ξενικό αίμα» αλλά και εβραίος, αφού αυτοί είναι οι προαιώνιοι εχθροί της φυλής· έτσι, η ακροδεξιά μυθολογία βγάζει πολωνοεβραίο τον πατέρα της Σοφίας Μινέικο (επίσης βγάζει αρχιραβίνο τον πατέρα της Μαργαρίτας Παπανδρέου, αλλά ας μην επεκταθούμε και εκεί). Επειδή όμως η εβραϊκή καταγωγή δεν φτάνει (έχουμε και τους γεροντοέρωτες των αδωνοκαρατζαφεραίων με το Ισραήλ), οι ακροδεξιοί κατασκευάζουν κι έναν δεύτερο μύθο, ότι ο δήθεν εβραίος Ζίγκμουντ Μινέικο πολέμησε στα Γιάννενα στο πλευρό του τουρκικού στρατού όταν ο ελληνικός στρατός «προήλαυνε για να τα απελευθερώσει».


Ζητώ συγνώμη για το δύσοσμο λινκ που παραθέτω από το stokos.gr, (http://www.stoxos.gr/2011/02/blog-post_9159.html) αλλά περιέχει συμπυκνωμένη την ακροδεξιά μυθολογία.

Είναι μάλιστα και ενημερωμένο, διότι σε σχέση με παλιότερη εκδοχή του τώρα προσθέτει ότι «ναι μεν ο Μινέικο παρέδωσε τα σχέδια της πόλης στον ελληνικό στρατό, αλλά αυτό έγινε όταν πια η πτώση ήταν θέμα ημερών». Και επειδή το μπόλικο ποτέ δεν βλάφτει όταν είναι για εθνική υπόθεση, οι άνθρωποι του Στόκου βγάζουν εβραία και τη σύζυγο του Μινέικο, την μητέρα δηλαδή της Σοφίας Παπανδρέου.

Υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν τέτοιες ανοησίες; Πιθανώς. Πάντως, όταν τις προάλλες ο Γ. Παπανδρέου, σε επίσκεψη στην Πολωνία, δήλωσε ότι ο προπάππος του ήταν Πολωνός επαναστάτης, και η είδηση αναδημοσιεύτηκε σε εκατοντάδες ίσως ιστολόγια, σε πολλά από αυτά κάποιος ανώνυμος παρέθεσε την «αποκάλυψη» του Στόκου, όπως εδώ ή εδώ ή εδώ (δεν είναι ανάγκη να κλικάρετε σε όλα, διάλεξα μερικά πολυσύχναστα «ελληνοκεντρικά» ιστολόγια). Οπότε, δεν είναι ίσως άχρηστο να υπάρχει μια τεκμηριωμένη διάψευση των εθνικιστικών μύθων.

Ο κόκκος αλήθειας που υπάρχει στο στοκοδημοσίευμα είναι ότι ο Ζίγκμουντ Μινέικο ήταν πράγματι Πολωνός και επαναστάτης. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Ύστερα από μια σειρά χαμένους πολέμους, η Πολωνία από το 1795 και μετά έπαψε να υπάρχει ως ανεξάρτητο κράτος, και τα εδάφη της τα μοιράστηκαν η Πρωσία, η Αυστρία και η Ρωσία. Ο πατέρας του Ζίγκμουντ, ο Στανισλάβ, είχε συμμετάσχει στην εξέγερση του 1830· οι Μινέικο ήταν κατώτεροι αριστοκράτες και το Μπαλβανίσκι, όπου γεννήθηκε ο Ζίγκμουντ, ήταν το οικογενειακό τους κτήμα. Ο Ζίγκμουντ Μινέικο γεννήθηκε το 1840, στο Μπαλβανίσκι, που σήμερα βρίσκεται στη Λευκορωσία. Σπούδασε μηχανικός στην αυτοκρατορική σχολή της Πετρούπολης και εκεί συνδέθηκε με κύκλους Πολωνών πατριωτών φοιτητών. Επειδή τον υποπτεύονταν για επαναστατική δραστηριότητα έφυγε· για ένα φεγγάρι ήταν στην Ιταλία με τους γαριβαλδινούς· γύρισε όμως στην Πολωνία για να πάρει μέρος στην εξέγερση του 1863, όπου ήταν και διοικητής σώματος, αλλά ηττήθηκαν στη μάχη και πιάστηκε αιχμάλωτος. Καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά υψηλά ιστάμενοι συγγενείς του μεσολάβησαν και η ποινή του μετατράπηκε σε 12 χρόνια καταναγκαστικά έργα στη Σιβηρία. Στη διαδρομή δραπέτευσε, στο Τομσκ, γύρισε στην Πετρούπολη με στολή Ρώσου αξιωματικού και γερμανικό όνομα (βαρώνος φον Μέρμπερτ!) και έφυγε μέσω Σουηδίας καταλήγοντας στο Παρίσι, που ήταν μεγάλο κέντρο των Πολωνών εμιγκρέδων. Στο Παρίσι φοίτησε στη σχολή πολέμου του επιτελείου, απ’ όπου βγήκε λοχαγός του γαλλικού στρατού, ενώ διετέλεσε και πρόεδρος των Πολωνών αξιωματικών. Πολέμησε στον γαλλογερμανικό πόλεμο του 1870 αλλά όταν, μετά την ειρήνη, πήρε μετάθεση για το Μαρόκο παραιτήθηκε· πήγε στην Κωνσταντινούπολη και μετά στα Γιάννενα, αρχιμηχανικός Ηπείρου και Θεσσαλίας, που ακόμα ανήκαν στην οθωμανική αυτοκρατορία.

Στα Γιάννενα ο Μινέικο αγάπησε και παντρεύτηκε την Περσεφόνη Μανάρη (την… εβραία της Βουλγαρίας που λέει η ακροδεξιά πατσαβούρα), κόρη του γυμνασιάρχη της Ζωσιμαίας σχολής Σπυρίδωνα Μανάρη. Λένε για τον Μινέικο ότι έκανε ανασκαφές στη Δωδώνη, ότι κατά τη συνθήκη του Βερολίνου εφοδίασε τον Έλληνα πρέσβυ Λόντο με ακριβείς χάρτες που βοήθησαν την προώθηση των ελληνικών θέσεων, ότι έπεσε σε δυσμένεια και γι’ αυτό έφυγε από τα Γιάννενα. Πέρασε ένα διάστημα στη Σμύρνη, πάλι ως αρχιμηχανικός, και τελικά το 1891 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα όπου προσλήφθηκε ως μηχανικός των δημοσίων υπηρεσιών. (Ίσως είχε στείλει την οικογένεια νωρίτερα στην Ελλάδα, αν κρίνω από το ότι η Σοφία Μινέικο γεννήθηκε το 1887 στην Πάτρα).

Ο Μινέικο με την Περσεφόνη έκαναν πολλά παιδιά, 5 κορίτσια και 3 αγόρια αν μέτρησα σωστά. Η Σοφία ήταν μια από τις σπάνιες τότε φοιτήτριες (κάτι λέει ο Βάρναλης στα φιλολογικά του απομνημονεύματα). Στο αγγελτήριο κηδείας του, που βλέπετε εδώ, μπορείτε να δείτε τα υπόλοιπα παιδιά (με τους/τις συζύγους τους), αλλά λείπουν δυο γιοι, ο Βίτολντ που σκοτώθηκε νέος σε σεισμό (δεν έχω περισσότερες πληροφορίες) και ο Στανίσλαος, στρατιωτικός γιατρός και ποιητής, που έπαθε φυματίωση στον πόλεμο και πέθανε σχετικά νέος το 1924 (κάπου έχω τον επικήδειο που του εκφώνησε ο Σημηριώτης).

Στις εφημερίδες της εποχής βλέπουμε συχνά το όνομα του Μινέικο: άλλοτε αποξηραίνει ελώδεις εκτάσεις, άλλοτε είναι ανταποκριτής πολωνικών εφημερίδων (διαπιστευμένος στους Ολυμπιακούς του 1896!), άλλοτε βοηθάει στον κρητικό αγώνα ή προσλαμβάνεται στη Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού. Δεν καθόταν σε ησυχία, διότι π.χ. διαβάζω σε εφημερίδα του 1909 ότι ο Μινέικος (όπως έχει εξελληνίσει το όνομά του) «μετέβη μετά πλήρους συνεργείου εις Καλάμας» για να κάνει τοπογραφική μελέτη του χειμάρρου Νέδοντα. Αυτά σε ηλικία 69 ετών!

Σε μεγάλη ηλικία, μάλλον σε επίσκεψη στην Πολωνία

Το 1910 του απονεμήθηκε τιμής ένεκεν ο τίτλος του Έλληνα πολίτη, σύμφωνα με μία πηγή, ενώ άλλη πηγή λέει ότι αυτό έγινε το 1913, ως ανταμοιβή για τη συμβολή του στην άλωση των Ιωαννίνων, διότι λέγεται ότι πήγε στο μέτωπο και εφοδίασε το ελληνικό επιτελείο με σχέδια των οχυρώσεων. Αυτό το βρίσκω σε πολλές πηγές, αλλά δεν το έχω τσεκάρει από στρατιωτική πηγή. Στον μεγάλο πόλεμο έστελνε ανταποκρίσεις στις πολωνικές εφημερίδες και αξιώθηκε να δει ανεξάρτητη την Πολωνία, που την επισκέφτηκε δυο φορές, το 1922 και το 1923, περασμένα τα ογδόντα, όπου και τιμήθηκε με το παράσημο στρατιωτικής αρετής και ανακηρύχτηκε επίτιμος διδάκτορας του πανεπιστημίου του Λβοφ (τότε ήταν στην Πολωνία). Πέθανε τα Χριστούγεννα του 1925, ένα χρόνο μετά τον μεγάλο γιο του, τον Στανίσλαο, διακεκριμένο γιατρό.

Αυτά που γράφω, τα έχω πάρει αφενός από εφημερίδες της εποχής και αφετέρου από μια νεκρολογία του που εκφωνήθηκε τη μέρα του θανάτου του, καθώς και από ένα δελτίο τύπου που είχε διανείμει (σε κακά αγγλικά) η πολωνική κυβέρνηση το 1984, όταν είχε επισκεφτεί την Πολωνία ο Ανδρέας Παπανδρέου. Αλλά ας επιστρέψουμε στα ακροδεξιά ψέματα.

Ψέμα πρώτο: ο Μινέικο ήταν εβραίος. Όχι ότι θα ήταν ντροπή αν ήταν, αλλά δεν ήταν. Αν σκεφτείτε αυτό που είπα πιο πάνω, ότι βαστούσε από πολωνική αριστοκρατική οικογένεια, αριστοκράτες και γαιοκτήμονες Εβραίοι δεν υπήρχαν. Μάλιστα, περί το 2000 που ο Γιωργάκης, ως ΥΠΕΞ, είχε επισκεφτεί τη Λιθουανία είχε επισκεφτεί και τους τάφους των Μινέικο στο Βίλνιους, που είχαν σταυρό (αλλά αυτό βέβαια δεν μπορώ να το αποδείξω, δεν κράτησα φωτογραφία). Και για να εξειδικεύσουμε στον Σιγισμούνδο Μινέικο, η κηδεία του έγινε στη Μητρόπολη, που δεν συνηθίζεται για Εβραίους.

Ψέμα δεύτερο: η σύζυγος του Μινέικο ήταν εβραία της Βουλγαρίας. Είπαμε, ήταν η Περσεφόνη Μανάρη, ελληνίδα των Ιωαννίνων. Για να είμαι δίκαιος όμως, αυτό το ψέμα δεν το διαδίδουν όλοι οι ακροδεξιοί, μόνο όσοι βγάζουν αφρούς από το στόμα.

Ψέμα τρίτο: ο Μινέικο πολέμησε στα Γιάννενα προσφέροντας υπηρεσίες στους Τούρκους, ενώ προέλαυνε ο ελληνικός στρατός. (Σύμφωνα με τη γλαφυρή περιγραφή του Στόκου, τα οχυρωματικά του Μπιζανιού έγιναν τάφος πολλών ελλήνων, Ένας τάφος που άνοιξε με τα ίδια του τα χέρια ο προπάππους του Γιωργάκη Παπανδρέου.) Αυτό όχι απλώς είναι ψέμα, είναι αντιστροφή απόλυτη της αλήθειας: ο Μινέικος είχε εγκατασταθεί στην Ελλάδα 22 χρόνια νωρίτερα και, τουλάχιστον σύμφωνα με αρκετές πηγές, βοήθησε στο πάρσιμο των Ιωαννίνων δίνοντας σχέδια στο ελληνικό επιτελείο.

Νομίζω μάλιστα ότι ούτε σε ανύποπτο χρόνο δεν είχε ανάμιξη με τα οχυρωματικά του Μπιζανιού ο Μινέικος, για τον απλό λόγο ότι οι οχυρώσεις κατασκευάστηκαν μετά το 1897, όταν δηλ. ο Μινέικος ζούσε πια στην Ελλάδα, διότι τότε συνειδητοποίησαν οι Τούρκοι ότι διατρέχουν κίνδυνο από την Ελλάδα. Αυτό το διάβασα πριν καναδυό χρόνια στις αναμνήσεις του Σπύρου Μελά (Οι πόλεμοι 1912-13, σελ. 340 στην έκδοση του Βήματος), όχι δηλαδή σε στρατιωτική πηγή· ο Μελάς λέει πάντως ότι για να φτιαχτούν τα οχυρωματικά ασφαλώς βοήθησαν οι Έλληνες έμποροι που έστελναν φορτία τσιμέντο από τον Πειραιά στην Πρέβεζα.

Υπάρχει κάτι ακόμα, που λένε για τον Μινέικο, και που είναι αλήθεια. Ο Ζίγκμουντ Μινέικο ήταν μασόνος, δηλαδή τέκτονας. Ήταν, και μάλιστα έφτασε σε ψηλό βαθμό στην ιεραρχία. Μασόνος ήταν και ο Μότσαρτ (και ο Ελευθέριος Βενιζέλος άλλωστε, ενώ εδώ, που έχει διάφορους διάσημους τέκτονες, έχει και τον Κολοκοτρώνη).

Σχετικά με αυτό, υπάρχει κι ένα επεισόδιο. Στην κηδεία του Μινέικου, ο αρχιεπίσκοπος είχε απαγορεύσει να εκφωνηθεί μέσα στη Μητρόπολη επικήδειος από τον ελευθεροτέκτονα Π. Καλογερόπουλο. Ο εφημέριος του ναού μετέφερε την απαγόρευση αλλά δεν επέμεινε στην υλοποίησή της· ο επικήδειος εκφωνήθηκε και ο παπάς πλήρωσε τα σπασμένα, αφού ο αρχιεπίσκοπος τον έθεσε σε αργία. (Το επεισόδιο από το Ελεύθερο Βήμα, εδώ· από παραδρομή μάλλον, τον Μινέικο τον αναφέρει Αθανάσιο, εκτός κι αν είχε πάρει και το όνομα αυτό).

Μ’ άλλα λόγια, ο προπάππος του πρωθυπουργού μας ήταν πράγματι αξιόλογος άνθρωπος, που πολύ αγάπησε την Ελλάδα και πολύ την ωφέλησε, και δεν φταίει τίποτε για τη ζημιά που έχει κάνει (ασφαλώς όχι μόνος του) ο δισέγγονός του!

ΥΓ: Μερικά από τα στοιχεία που έχω παραπάνω, όπως η νεανική φωτογραφία του Μινέικου, είναι αρκετά δυσεύρετα και ευχαριστώ τον φίλο που τα έστειλε (ξέρει εκείνος)! Εδώ μπορείτε επίσης να διαβάσετε τον επικήδειο για τον οποίο είπαμε πιο πάνω, από αθηναϊκή εφημερίδα -είναι σε βαριούτσικη καθαρεύουσα και έχει και τεκτονικά ποικίλματα, αλλά συνοψίζει με αρκετήν ακρίβεια τη ζωή του Μινέικου.

ΥΓ2: Υπάρχει ένας Πολωνός Μινέικο που έχει φτιάξει ιστοσελίδα με τους απανταχού επιφανείς Μινέικους. Φυσικά προβάλλει δεόντως τους Παπανδρέου. Την είχα βρει εδώ και 10 χρόνια αυτή τη σελίδα, και βλέπω ότι ακόμα υπάρχει. Δεν την έχω ποτέ κοιτάξει ολόκληρη, δείτε την αν δεν βαριέστε.

ΥΓ3 Στη σελίδα αυτή βλέπω ότι υπάρχουν και απομνημονεύματα του Ζίγκμουντ, αλλά η μετάφρασή τους σταματάει στα φοιτητικά του χρόνια.