Η κρίση ως ευκαιρία (5)

από τους χθεσινούς Financial Times (Γερμανική έκδοση)

Ερώτημα που τσακίζει; (από ΑΥΓΗ)

του Ευκλείδη Τσακαλώτου  
(καθηγητή στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών)

«Καλά όλα αυτά περί λαθών που έγιναν, περί πολιτικής και ιδεολογίας, περί αναγκαίων αντιστάσεων και ανατροπών, αλλά σε δέκα μέρες χρειαζόμαστε Χ δισ. (το ακριβές ποσό παίζει) για να επιβιώσουμε. Εσείς έχετε κάποια άλλη μέθοδο να μαζευτούν αυτά τα χρήματα;». Ερώτηση που μπαίνει και ξαναμπαίνει σε όσους και όσες υποστηρίζουν δημοσίως τις θέσεις της αριστεράς για την κρίση. Ερώτηση που μας βάζει σε αμηχανία γιατί δυσκολευόμαστε να κατανοήσουμε πώς είναι δυνατόν να υπάρχει απάντηση που δεν εμπλέκει την ιδεολογία, την πολιτική, τους κοινωνικούς συσχετισμούς. Ερώτηση που μας βραχυκυκλώνει γιατί ξέρουμε ότι για να δώσουμε πειστικές απαντήσεις χρειαζόμαστε πρώτα να αποδομήσουμε τον κυρίαρχο λόγο, ακόμα και τα ερωτήματα που προκύπτουν από αυτό το λόγο. Στον διαθέσιμο χρόνο αυτό είναι δύσκολο και φαίνεται σαν υπεκφυγή, γιατί πόσο χρόνος θα σου μείνει μετά για τις απαντήσεις της αριστεράς;

Το ερώτημα, όπως τίθεται βέβαια, δεν απαντιέται. Αλλά υπάρχουν πολλά που μπορούν να ειπωθούν. Το βασικό θέμα είναι αν η λύση του ΔΝΤ είναι στη σωστή κατεύθυνση ή αν εκτός από κοινωνικά άδικη είναι και οικονομικά αναποτελεσματική. Η στρατηγική του αποπληθωρισμού που υποστήριξε ο Στρος Καν, διευθυντής του ΔΝΤ, βασίζεται στη μείωση μισθών. Ο στόχος είναι μια πορεία κατά την οποία θα αντιστραφεί η περίοδος που ο πληθωρισμός της Ελλάδας ήταν συστηματικά πάνω από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Μια τέτοια πορεία όμως και δύσκολη είναι και χρειάζεται πολλά χρόνια, γιατί όταν, μετά από μερικά χρόνια, φτάσουμε σε χαμηλότερο πληθωρισμό και στη σταθεροποίηση των δημοσιονομικών μεγεθών, τότε χρειάζεται να μειωθούν περαιτέρω οι μισθοί και οι τιμές για να αντισταθμιστούν όλα εκείνα τα χρόνια που είχαμε απώλειες ανταγωνιστικότητας.

Και όλα αυτά βασίζονται στο καλύτερο δυνατό σενάριο όπου η ύφεση που θα δημιουργηθεί δεν θα ξεφύγει εντελώς. Γιατί η ύφεση είναι συστατικό μέρος του πακέτου. Στις άλλες χώρες όπου παρεμβαίνει το ΔΝΤ το πρώτο πράγμα που γίνεται είναι η υποτίμηση του νομίσματος, με αποτέλεσμα να μειωθούν οι πραγματικοί μισθοί. Στην περίπτωσή μας όμως αυτό δεν είναι δυνατόν και άρα θα χρειαστεί να αυξηθεί η ανεργία για να «πειστούν» οι εργαζόμενοι και εργαζόμενες στον ιδιωτικό τομέα για τις αναγκαίες αναπροσαρμογές.

Είναι περιττό να προσθέσουμε εδώ ότι αυτή η προσέγγιση δεν ευνοείται ούτε από τις παγκόσμιες οικονομικές συνθήκες ούτε από την ασκούμενη περιοριστική δημοσιονομική πολιτική της Ε.Ε. και ιδιαίτερα αυτή της Γερμανίας. Δεν ξέρω καμία περίπτωση επιτυχημένης (έστω με τους όρους που ορίζει το ΔΝΤ) στρατηγικής αποπληθωρισμού σε τέτοιες συνθήκες. Να θυμίσω ότι μετά την κρίση του '29, η αποτυχία τέτοιων προσεγγίσεων κατέληξε στο γκρέμισμα -τις πρώτες δύο δεκαετίες μετά τον πόλεμο- της ηγεμονίας των ιδεών της κλασικής φιλελεύθερης πολιτικής οικονομίας.

Αν τα πάρουμε αυτά όλα μαζί, τότε δεν είναι δύσκολο να επιχειρηματολογήσει κανείς ότι σε μερικά χρόνια θα εμφανιστούν και πάλι αδιέξοδα. Σε αυτές τις συνθήκες, το δυνατό μας χαρτί είναι να αποδείξουμε ότι στο ερώτημα τι εναλλακτικές λύσεις υπάρχουν -με το δεδομένο πλαίσιο ιδεών και με τους δεδομένους κοινωνικούς συσχετισμούς- δεν υπάρχει απάντηση. Με αυτή την έννοια το να μπλοκάρεις άδικες και αναποτελεσματικές κατευθύνσεις δεν συνιστά αυταρέσκεια και περιφρόνηση των πραγματικών προβλημάτων του κόσμου της εργασίας. Αντιθέτως, αποτελεί ένα κάλεσμα σε αυτό τον κόσμο και σε όλες τις κοινωνικές δυνάμεις που πλήττονται από τα αποτελέσματα της στρατηγικής του αποπληθωρισμού να ψάξουμε όλοι και όλες μαζί νέες κατευθύνσεις.

Είναι εύκολο να ειπωθούν όλα αυτά με απλό και κατανοητό τρόπο στα κανάλια; Όχι, για τον απλούστατο λόγο ότι δεν αποτελούν τον κοινό νου της εποχής μας. Από την άλλη, για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια, ούτε ο λόγος των αντιπάλων μας είναι πειστικός. Και αυτό μας δίνει πολλά ανοίγματα.