Παράδοση στην Ιαπωνία η απόκρυψη στοιχείων

Rick McKee, Augusta, Georgia (πηγή)

του Νικόλα Ζηργανού

από την Ελευθεροτυπία  

«Τι στο διάλολο συμβαίνει εδώ, θα μου εξηγήσει κανείς;» Η φραστική έκρηξη του ιάπωνα πρωθυπουργού Ναότο Καν ήταν απόλυτα δικαιολογημένη, καθώς όχι μόνο πληροφορήθηκε με καθυστέρηση μιας ώρας το πυρηνικό ατύχημα στην Φουκουσίμα, αλλά κρατήθηκε τις πρώτες ημέρες σε «συσκότιση» πληροφόρησης, αφού η ιδιωτική εταιρεία Tepco, ιδιοκτήτρια του εργοστασίου της Φουκουσίμα Νταΐτσι, έδινε στις κυβερνητικές υπηρεσίες στοιχεία και μετρήσεις με το σταγονόμετρο, και κυρίως με χρονική υστέρηση.

«Η κατάσταση είναι υπό έλεγχο», ισχυριζόταν ο εκπρόσωπος τύπου της εταιρείας στις ολιγόλεπτες και φειδωλές τηλεοπτικές του παρεμβάσεις. Αυτή η πρακτική της Tepco δεν ήταν μόνο μια κακιά στιγμή, αποτέλεσμα του αρχικού σοκ. Τέσσερις ημέρες μετά το ατύχημα, ο πρόεδρος της Tepco, Μασατάκα Σιμίζου, αρνήθηκε να συμμετάσχει στην υψηλόβαθμη ομάδα αντιμετώπισης κρίσης που κάλεσε η κυβέρνηση για να αποφύγει να απαντήσει σε ενοχλητικές ερωτήσεις, όπως γράφουν τα διεθνή ΜΜΕ. Στη συνέχεια, ο Σιμίζου εξαφανίστηκε από προσώπου γης και σήμερα βρίσκεται σε αναρρωτική άδεια.

Το αρχικό έλλειμα πληροφόρησης και διαφάνειας στη Φουκουσίμα επισημαίνουν και οι καθ' ύλην αρμόδιοι τόσο στα διεθνή θεσμικά όργανα, όσο και στην Ελλάδα.  

«Τις πρώτες ημέρες της κρίσης υπήρχε μεγάλη δυσκολία στην ενημέρωση της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) από πλευράς των ιαπωνικών αρχών. Τα στοιχεία που έδιναν ήταν αποσπασματικά, καθυστερημένα, ελλιπή, πολλές φορές αλληλοσυγκρουόμενα και ήθελαν "αποκρυπτογράφηση" από τη Διεθνή Επιτροπή», 

τονίζει ο πρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας, δρ Χρήστος Χουσιάδας. 

«Ηταν σαν σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες, όμως η κατάσταση βελτιώθηκε πολύ και σήμερα λαμβάνουμε ικανοποιητική ενημέρωση, με πολλές μετρήσεις που συχνά ανανεώνονται τα στοιχεία ακόμη και δύο ή τρεις φορές μέσα σε ένα 24ωρο. Δεν μπορώ να γνωρίζω αν αυτή η αρχική έλλειψη στοιχείων που μετέδιδαν οι Ιάπωνες ήταν σκόπιμη, για να υποβαθμιστεί το θέμα, ή ήταν αποτέλεσμα του χάους που επικράτησε μετά το σεισμό, το τσουνάμι και το πυρηνικό ατύχημα, τρεις καταστροφές που χτύπησαν ταυτόχρονα τη χώρα», 

λέει ο κ. Χουσιάδας, ο οποίος είναι και μεταξύ των συντονιστών της έκδοσης του πρώτου διεθνούς συγγράμματος σχετικά με τα ατυχήματα σε πυρηνικούς αντιδραστήρες που χρησιμοποιούν νερό για ψύξη.

Ομως, αυτή η μυστικοπάθεια των Ιαπώνων -που είναι και αποτέλεσμα ευρύτερης κουλτούρας- συντηρήθηκε σε πολλά επίπεδα και για διαφορετικούς λόγους. Πρώτα από όλα, στη Φουκουσίμα δεν είχαμε ένα κρατικό εργοστάσιο για να πάρει απ' ευθείας η κυβέρνηση την κατάσταση στα χέρια της, αλλά έναν ιδιώτη, που φιλτράριζε τα κακά νέα με την ελπίδα ότι θα κατορθώσει να περιορίσει τη ζημιά, ώστε να έχει τη μικρότερη δυνατή επίπτωση στη χρηματιστηριακή τιμή της εταιρείας.

Η έλλειψη διαφάνειας (που ούτως ή άλλως χαρακτηρίζει τη λειτουργία των πυρηνικών εργοστασίων) είναι μια κολόνια που κρατάει χρόνια στην Ιαπωνία. Πολλά μικρά ή και περισσότερο σοβαρά προβλήματα λειτουργίας πυρηνικών αντιδραστήρων κρατήθηκαν μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας για να μην πληγεί το κύρος και η αξιοπιστία του πανίσχυρου ιαπωνικού πυρηνικού λόμπι, που έχει και μεγάλες πολιτικές διασυνδέσεις. 

Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2002 αμερικανός τεχνικός κατήγγειλε πως χαλκεύτηκαν πάνω από 200 αναφορές σχετικές με την ασφάλεια αντιδραστήρων που παρουσίασαν μικρά ή και μεγαλύτερα προβλήματα. Αποκρύβησαν επισκευές, μικρές διαρροές ενσυνείδητα, κάτι που προκάλεσε σκάνδαλο και ανάγκασε τον τότε πρωθυπουργό Κοϊζούμι να προχωρήσει σε επίσημη έρευνα. 

Τότε αποκαλύφθηκε ότι η ιαπωνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας βάσιζε τις αναφορές της στη Διεθνή Επιτροπή στις εκθέσεις που κατέθετε -ουσιαστικά ανεξέλεγκτα- η κάθε ιδιωτική εταιρεία. Μετά το σκάνδαλο, αναγκάστηκε να παραιτηθεί ο τότε πρόεδρος της Tepco. 

Το 1981, στο σταθμό της Τσουρούγκα, εξετέθηκαν πάνω από 300 άνθρωποι σε ραδιενέργεια που προκλήθηκε από περιορισμένη διαρροή υγρών, όμως το συμβάν αποκαλύφθηκε μόλις έξι εβδομάδες αργότερα. Ιδια και χειρότερη πρακτική σημειώθηκε και στην περίπτωση του εργοστασίου Μοντζού, όπου η εταιρεία, έπειτα από πυρκαγιά στο εργοστάσιο, έδωσε στη δημοσιότητα πλαστά βίντεο. Υπάρχουν και άλλα πολλά ανάλογα παραδείγματα, αν και κανένα ατύχημα δεν είχε τη δραματική εξέλιξη της Φουκουσίμα. Ωστόσο, η νοοτροπία συγκάλυψης ήταν πάντα σταθερό χαρακτηριστικό.