στους Δανάη Κύρλη, Θάνο Ανδρίτσο
από το ΠΡΙΝ (4/7/10 και 11/7/10)
Στα μέσα Μαΐου συναντήσαμε στο «Μαρξισμό 2010» τον Ντέιβιντ Χάρβεϊ, κορυφαίο μαρξιστή θεωρητικό, με πλούσιο έργο για τις σύγχρονες πόλεις, την πολιτική οικονομία και την ανάλυση των κρίσεων (βλ. Η κατάσταση της μετανεωτερικότητας, Ο νέος ιμπεριαλισμός, Α companion to Marx's capital και The enigma of capital). Στο πρώτο μέρος παρουσιάζουμε τις απαντήσεις του για την Ελλάδα, ενώ στο δεύτερο αυτές για την παγκόσμια καπιταλιστική κρίση.
Η διεθνής κρίση εξερράγη στην Ελλάδα
– Η επίσκεψή σας λαμβάνει χώρα σε μια περίοδο που η Ελλάδα βρίσκεται στο κέντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος. Ποιες είναι οι πρώτες εντυπώσεις σας;
από το ΠΡΙΝ (4/7/10 και 11/7/10)
Στα μέσα Μαΐου συναντήσαμε στο «Μαρξισμό 2010» τον Ντέιβιντ Χάρβεϊ, κορυφαίο μαρξιστή θεωρητικό, με πλούσιο έργο για τις σύγχρονες πόλεις, την πολιτική οικονομία και την ανάλυση των κρίσεων (βλ. Η κατάσταση της μετανεωτερικότητας, Ο νέος ιμπεριαλισμός, Α companion to Marx's capital και The enigma of capital). Στο πρώτο μέρος παρουσιάζουμε τις απαντήσεις του για την Ελλάδα, ενώ στο δεύτερο αυτές για την παγκόσμια καπιταλιστική κρίση.
Η διεθνής κρίση εξερράγη στην Ελλάδα
– Η επίσκεψή σας λαμβάνει χώρα σε μια περίοδο που η Ελλάδα βρίσκεται στο κέντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος. Ποιες είναι οι πρώτες εντυπώσεις σας;
– Είμαι πολύ εντυπωσιασμένος από το επίπεδο της μαχητικότητας και την έντονη απάντηση, που φαίνεται να εκφράζεται σε όλα τα επίπεδα της ελληνικής κοινωνίας. Αλλά και στον τρόπο με τον οποίο η κυβέρνηση έχει υποκύψει στις χρηματοοικονομικές αγορές, εις βάρος των ανθρώπων, που σωστά λένε ότι «δεν συμφωνούμε με αυτό». Η εντύπωσή μου είναι ότι η φύση του προβλήματος γίνεται κατανοητή καλύτερα εδώ από άλλες χώρες, χωρίς να αποκρύβεται πλήρως από τα ΜΜΕ. Είμαι σίγουρος ότι τα ΜΜΕ προσπαθούν και στην Ελλάδα να αποσιωπήσουν την πραγματικότητα, αλλά ανεπιτυχώς, και αυτό κάνει την κατάσταση ξεχωριστή. – Η εκτίμηση των κυρίαρχων οικονομικών κύκλων, στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, ότι η κρίση έχει υπερνικηθεί, ακολουθήθηκε από την εκτίναξη της κρίσης χρέους στις μεσογειακές χώρες. Ποια είναι η σύνδεση μεταξύ αυτών των δύο;
– Η θεωρία μου είναι ότι ο καπιταλισμός ποτέ δεν επιλύει τις κρισιακές του τάσεις, απλώς τις μεταφέρει από μια μορφή σε μια άλλη. Έτσι λύνεται η χρηματιστική κρίση των τραπεζών, δημιουργώντας δημοσιονομική κρίση στις κρατικές δαπάνες, που για να επιλυθεί οι κυβερνήσεις ρίχνουν τα βάρη στις πλάτες των εργαζομένων. Ταυτόχρονα μεταφέρεται και γεωγραφικά. Έτσι η κρίση που άρχισε στις αγορές κατοικίας στην Καλιφόρνια, τη Νέα Υόρκη και το Λονδίνο και μετά εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο, τώρα, ξαφνικά, εξερράγη στην Ελλάδα. Και είναι ενδιαφέρον ερώτημα το πού θα εκραγεί στη συνέχεια. Πιστεύω ότι η καπιταλιστική τάξη ανησυχεί για τη μετάδοση της έκρηξης της κρίσης του χρέους στην Πορτογαλία, την Ισπανία και αλλού, αλλά και για τη μετάδοση της ταξικής πάλης, ότι το επίπεδο του κοινωνικού ανταγωνισμού στο δρόμο που υπάρχει εδώ θα επαναληφθεί στην Ισπανία, την Πορτογαλία και κανείς δεν ξέρει που αλλού.
– Εκτιμάτε ότι για το επίπεδο της πάλης επηρεάζει και η κατάσταση της Αριστεράς στην Ελλάδα και η διατήρηση μιας δυναμικής, σε σχέση με άλλες χώρες που το κίνημα έχει τις τελευταίες δεκαετίες υποστεί μεγαλύτερες ήττες;
– Το ιδεολογικό υπόβαθρο του πληθυσμού είναι πολύ σημαντικό για την επεξήγηση της αντιμετώπισης των κρίσεων. Η εντύπωσή μου είναι ότι μετά την ανατροπή της χούντας υπάρχει πολύ ισχυρή πολιτική μνήμη του τι μπορεί να γίνει στους δρόμους. Μαζί με τις πολιτικές οργανώσεις, έχει δημιουργηθεί μια βάση για τους ανθρώπους, ώστε να ερμηνεύουν όσα συμβαίνουν με τρόπους που έχουν περισσότερο ή λιγότερο καταστραφεί στις ΗΠΑ. Μια τυπική απάντηση στην κρίση κατοικίας στις ΗΠΑ, είναι ότι δεν φταίει το σύστημα, αλλά ο καθένας ξεχωριστά. Η μεγαλύτερη μάχη που δίνουν άνθρωποι όπως εγώ, είναι να αρχίσουν να μιλούν για την ανάγκη να εξεταστούν τα προβλήματα του συστήματος και τι είναι λάθος σε αυτό. Είναι κάτι πολύ δύσκολο όταν οι ίδιοι οι άνθρωποι είναι νεοφιλελεύθεροι στη στάση ζωής τους. Δεν νομίζω ότι εδώ ο νεοφιλελευθερισμός έχει κατακτήσει την πολιτική συνείδηση των ανθρώπων με τον ίδιο τρόπο.
– Γιατί βρίσκεται η Ελλάδα και χώρες της νότιας Ευρώπης στο στόχαστρο των καπιταλιστικών οργανισμών; Όλοι γνωρίζουν ότι πολλές άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ έχουν κατά πολύ μεγαλύτερα χρέη.
– Υπάρχουν ορισμένες οικονομίες, όπως οι μεσογειακές, που έγιναν ιδιαίτερα ευάλωτες επειδή έχασαν σε κάποιο βαθμό την παραγωγική τους ικανότητα, με την είσοδο στην ΕΕ. Πρέπει να εξεταστεί ιδιαίτερα ο τρόπος με τον οποίο η οικονομία εξελίχθηκε μετά την έλευση του ευρώ και την απώλεια του έλεγχου της ροής των κεφαλαίων. Κερδοσκοπικά κεφάλαια μπορούσαν να έρθουν και η κυβέρνηση δεν μπορούσε να τα σταματήσει. Έτσι όταν κόλλησε η κερδοσκοπική ροή είχε ως αποτέλεσμα να μειωθούν τα έσοδα. Φυσικά υπάρχουν και άλλα θέματα, όπως το γεγονός ότι οι ανώτερες τάξεις σας δεν πληρώνουν τους φόρους τους. Στη συνέχεια, η ευπάθεια αυτή εκδηλώνεται και οι τραπεζίτες που δάνεισαν τα χρήματα απειλούνται με την απώλεια τους. Αυτό είναι το σημείο που έρχονται τα προγράμματα του ΔΝΤ. Μοιάζει πολύ με το Μεξικό, το 1992, που είχε ως αποτέλεσμα να μειωθεί το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού, κατά 35% σε πέντε χρόνια.
– Η ελληνική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η υιοθέτηση των μέτρων λιτότητας και η εμπλοκή της ΕΕ και του ΔΝΤ ήταν η μόνη λύση. Υπάρχει κάποιο τέλος στον συνεχή κύκλο δανεισμού - πληρωμών;
– Βεβαίως θα μπορούσε να σπάσει ο κύκλος δανεισμού - πληρωμών με μια μαζική άρνηση της πληρωμής και τη διαγραφή του χρέους παντού. Αυτή θα ήταν μια επαναστατική στιγμή, και στην πραγματικότητα θα καταστρέφατε τις τράπεζες και μεγάλο κομμάτι του πλούτου που κατέχουν οι ανώτερες τάξεις. Το επιχείρημα που χρησιμοποιεί η κυβέρνηση σας είναι κάτι που λάτρευε να λέει η Μάργκαρετ Θάτσερ: «Δεν υπάρχει εναλλακτική!». Όμως υπάρχει. Είναι σαν να επιλέγεις μεταξύ ενός έντονου πόνου στο σήμερα και ενός μόνιμου πόνου για τα επόμενα 20 χρόνια. Η Ρωσία το έκανε το 1998, η Αργεντινή το 2001 ακόμα και οι ΗΠΑ το 1937. Και μέσα σε πέντε χρόνια το κεφάλαιο έρρεε ξανά ακριβώς επειδή δεν υπήρχε το χρέος.
– Πολλοί θα πουν ότι είμαστε μικρή χώρα, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ και την Αργεντινή, και δεν θα τα καταφέρουμε. Τι αντιτείνετε σε αυτό;
– Σωστά. Είναι σημαντικό να δημιουργηθεί μια συμμαχία σε ένα κίνημα υπέρ ενός μορατόριουμ στο χρέος στις χώρες που δέχονται την επίθεση, την Ελλάδα την Πορτογαλία, την Ισπανία και την Ιταλία. Είστε μικρή χώρα και θα υποστείτε «επιθέσεις» αλλά και μικρές χώρες έχουν στο παρελθόν αρνηθεί το χρέος τους.
– Αν και η «χρεοκοπία» του σύγχρονου καπιταλισμού είναι εμφανής για μεγάλα κομμάτια της κοινωνίας, δεν φαίνεται να υπάρχει πίστη σε μια συνολικά διαφορετική εναλλακτική. Ποια μπορεί να είναι η θέση της Αριστεράς και του εργατικού κινήματος 20 χρόνια από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ;
– Καταρχήν δεν πρέπει να υποτιμούμε την αντοχή του κεφαλαίου, είναι πολύ ρευστό και ευπροσάρμοστο, σε αντίθεση με την Αριστερά που είναι συχνά στατική και δογματική. Οφείλουμε να επανεξετάσουμε το πώς αντιλαμβανόμαστε σήμερα την εργατική τάξη και τις κοινωνικές συμμαχίες. Το μοντέλο του εργάτη του εργοστασίου που οργανώνεται στο σωματείο του έχει αλλάξει. Σήμερα μεγάλα κομμάτια πλήττονται από αυτό που ονομάζω «συσσώρευση μέσω της απαλλοτρίωσης», τους αφαιρούνται βασικά δικαιώματα. Ας δούμε, για παράδειγμα, στη Βραζιλία, το κίνημα των αγροτών «χωρίς γη». Θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν μπορεί να είναι ηγεμονεύουσα πολιτική δύναμη επειδή δεν είναι εργάτες, όμως είναι στην πραγματικότητα πιο ριζοσπαστικός φορέας από το «Εργατικό Κόμμα» του Λούλα. Στην Ευρώπη, υπάρχουν τόσοι άνεργοι και ελαστικά εργαζόμενοι. Όλοι αυτοί μπορούν να γίνουν μέρος ενός πολιτικού σχεδίου αλλαγής, αλλά η οργάνωση τους είναι πολύ δύσκολη. Στην Αμερική σπρώχνουν εκατομμύρια ανθρώπους στο περιθώριο, τους δίνουν και ένα μικρό μισθό μίζερης επιβίωσης και ορίζουν νομικά κάποιους οργανισμούς ανθρωπίνων δικαιωμάτων –που δεν αυτοαποκαλούνται πια σωματεία– για να τους «εκπροσωπούν». Η μεγάλη πρόκληση σήμερα, λοιπόν, είναι η ενοποίηση όλης αυτής της μάζας του πληθυσμού σε ένα ενιαίο κίνημα.
– Με ποια προοπτική;
– Το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ, που στην αρχή είχε δυναμική, μιλούσε για έναν άλλο κόσμο που είναι εφικτός. Πιστεύω ότι έχασε πολύ, κυρίως γιατί κυριαρχείται από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, μέσω των οποίων είναι αδύνατο να προχωρήσουν τα επαναστατικά κινήματα. Σε αυτή την καμπή, θα έπρεπε να συζητάμε για το αν ένας διαφορετικός κομμουνισμός είναι εφικτός. Οφείλουμε να ξανασκεφτούμε τι θα είναι ο κομμουνισμός και πώς θα φτάσουμε εκεί, να θέσουμε συνολικά το ερώτημα της επαναστατικής στρατηγικής, κάτι που δεν γίνεται μέχρι στιγμής. Αυτό είναι κάτι διαφορετικό από τη δεκαετία του ’30, που ένα ισχυρό εργατικό κίνημα ανέτειλε –και δεν θρηνούσε το θάνατό του– και υπήρχε έντονη συζήτηση και ελπίδα για το διαφορετικό κόσμο που θα έφεραν οι κομμουνιστικές επαναστάσεις. Το κομμουνιστικό όραμα πρέπει να ανακαλυφθεί εκ νέου και θα είναι κάτι ριζικά διαφορετικό από το 1917. Σε ορισμένες περιοχές, όπως στη Λατινική Αμερική και στη χώρα σας, τέτοιες συζητήσεις μπορούν να ανοίξουν πιο εύκολα από ότι στη Βόρεια Αμερική ή στην Αγγλία.
.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.
Δευτέρα, 12 Ιουλίου 2010
Το Πριν συνεχίζει με το δεύτερο μέρος της ενδιαφέρουσας συνέντευξης του αμερικανού μαρξιστή και καθηγητή Ανθρωπολογίας στη Νέα Υόρκη, Ντέιβιντ Χάρβεϊ. Ο αμερικανός διανοητής αναφέρεται στις επιπτώσεις της κρίσης στον παγκόσμιο ιμπεριαλισμό, στους τομείς που ο καπιταλισμός επιζητεί νέα ανάπτυξη και στην ανάγκη να αξιοποιηθεί το έργο του Μαρξ για την κατανόηση και την ανατροπή του συστήματος.
Ο κόσμος γυρίζει στον Μαρξ
–Πώς επηρεάζεται ο διεθνής συσχετισμός δύναμης του κεφαλαίου; Θα αλλάζατε κάτι από το έργο σας Ο νέος ιμπεριαλισμός, που εκδόθηκε το 2003, εάν εκδιδόταν σήμερα;
Ο κόσμος γυρίζει στον Μαρξ
–Πώς επηρεάζεται ο διεθνής συσχετισμός δύναμης του κεφαλαίου; Θα αλλάζατε κάτι από το έργο σας Ο νέος ιμπεριαλισμός, που εκδόθηκε το 2003, εάν εκδιδόταν σήμερα;
–Είναι σαφές ότι διατελείται μια συνολική διαδικασία επανατοποθέτησης της καπιταλιστικής ισχύος, μετατόπισης του πλούτου και εισαγωγής στο κέντρο της καπιταλιστικής ανάπτυξης της ανατολικής και βόρειας Ασίας. Η Κίνα ηγείται, όντας μια αναπτυσσόμενη ιμπεριαλιστική δύναμη. Στην Αφρική, απ’ όπου εφοδιάζονται προμήθειες, ακολουθούν μια νεοαποικιακή πολιτική. Επομένως αντί να σκεφτόμαστε τον ιμπεριαλισμό σαν κάτι ενιαίο, με ενορχηστρωτή τις ΗΠΑ, βλέπουμε διαφορετικών ειδών ιμπεριαλισμούς ανά την υφήλιο. Αν το έγραφα σήμερα θα επικεντρωνόμουν σε συγκεκριμένες πρακτικές οικονομικού και στρατιωτικού ιμπεριαλισμού της Κίνας. Οι ΗΠΑ κρατούν ακόμα μεγάλο μέρος της δύναμης τους μέσω στρατιωτικών και όχι οικονομικών δραστηριοτήτων και έτσι η σύγκρουση ανάμεσα σ’ αυτά τα δύο επίπεδα είναι κάτι στο οποίο θα έδινα έμφαση.– Πιστεύετε ότι ο καπιταλισμός πλησιάζει κάποια ανυπέρβλητα όρια; Μπορείτε να δείτε κάποιο κλάδο της παραγωγής που να αποτελέσει την προωθητική δύναμη του συστήματος, όπως οι σιδηρόδρομοι ή αυτοκινητοβιομηχανία παλαιότερα;
– Στο βιβλίο The enigma of capital υπερασπίζομαι τη θέση, ότι ο καπιταλισμός ιστορικά είχε ανάγκη για ρυθμό ανάπτυξης 3%, πράγμα που είναι εξαιρετικά δύσκολο να διατηρηθεί. Επομένως θα υπάρξουν επαναστατικοί μετασχηματισμοί, ειδικά στη λειτουργία των πλασματικών αγορών, όπως τα παράγωγα, οι αγορές ιδιοκτησίας, ή το εμπόριο των εκπομπών άνθρακα, μια υποτιθέμενη λύση στα περιβαλλοντικά προβλήματα που είναι περισσότερο η δημιουργία μιας νέας αγοράς. Όπως αναφέρατε, συνήθως υπάρχουν πρωταγωνιστικοί τομείς σε συγκεκριμένες περιόδους, όπως οι σιδηρόδρομοι, η αυτοκινητοβιομηχανία, ή και η βιομηχανία ηλεκτρονικών ειδών στη δεκαετία του 1990, που δημιούργησε την ονομαζόμενη «νέα οικονομία» που κατέρρευσε το 2001. Ποια θα μπορούσε σήμερα να είναι η επόμενη «φούσκα»; Η οπτική μου είναι ότι υπάρχουν δύο πιθανότητες: Η μια, που είναι πολύ αδύναμη, είναι η «πράσινη» τεχνολογία. Η άλλη είναι η βιοϊατρική τεχνολογία, η γενετική και η φαρμακολογία. Εκεί επικεντρώνεται το ενδιαφέρον και γίνονται τεράστιες επενδύσεις μεγάλων ιδρυμάτων, όπως αυτό του Μπιλ Γκέιτς. Λένε ότι το κάνουν για το καλό της ανθρωπότητας, αλλά σε βάθος χρόνου θα υπάρξει τεράστιο κέρδος γι’ αυτούς που ελέγχουν τις πατέντες και τα πνευματικά δικαιώματα για το γενετικό υλικό. Όλα τα πανεπιστήμια στις ΗΠΑ υποφέρουν από τις περικοπές, η γενετική είναι ο μόνος τομέας που δεν επηρεάζεται καθόλου. Χρήματα ρέουν και εκτιμώ ότι θα είναι η επόμενη «φούσκα» και φυσικά περιλαμβάνει όλα τα επιτεύγματα της «πράσινης επανάστασης» με τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα κ.ά.
– Πρόσφατα όλο και περισσότεροι συντηρητικοί αναλυτές αναφέρονται στον Μαρξ και στο Κεφάλαιο...
– Στο τελευταίο μου βιβλίο έκαναν κριτική μέχρι και οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς. Όχι αρνητικά, ούτε και θετικά, σαν να έλεγαν «να και κάτι που θα έπρεπε να διαβάσουμε». Νομίζω ότι βρισκόμαστε σε μια στιγμή που οι αστοί και οι εκπρόσωποί τους αντιλαμβάνονται ότι ο γενικός τρόπος που αντιλαμβάνονται τον κόσμο δεν επαρκεί και προσπαθούν να κλέψουν ότι μπορούν από τον Μαρξ. Υπάρχει λοιπόν πάντοτε ο κίνδυνος να χρησιμοποιηθεί ο Μαρξ, με διαφορετικό τρόπο, από τη Δεξιά.
– Στην καρδιά της κρίσης εκδώσατε το βιβλίο Α companion to Marx’s Capital. Γιατί πιστεύετε ότι η μελέτη της μαρξιστικής πολιτικής οικονομίας είναι τόσο σημαντική στις μέρες μας, ειδικά για τη νέα γενιά, όπως αναφέρετε στον πρόλογο;
– Ο Μαρξ ανέλυσε το γενικό τρόπο που λειτουργεί ο καπιταλισμός και τον αντιφατικό χαρακτήρα του. Αυτή την περίοδο, υπάρχουν πολλές εξηγήσεις για την κρίση, αλλά καμία δεν μιλά για τα εσωτερικά προβλήματα του συστήματος. Επομένως για να καταλάβεις τις αντιφάσεις του καπιταλισμού, τις αποτυχίες και τη δημιουργικότητα του, οφείλεις να διαβάσεις Μαρξ. Έγραψε το Κεφάλαιο με ένα επίπεδο γενικότητας, με στόχο να περιγράψει το γενικό χαρακτήρα του καπιταλισμού και όχι την ειδική κατάσταση του, το 1857 ή το 1860. Άρα η προσπάθεια των σύγχρονων μαρξιστών είναι να μελετήσουν πως συνδέονται τα γενικά στοιχεία με τις ειδικές συνθήκες που υπάρχουν σήμερα. Αυτό προσπαθώ να κάνω εγώ και άλλοι άνθρωποι στη μαρξιστική Αριστερά.
– Εκτιμάτε ότι η κρίση μπορεί να οδηγήσει σε μια νέα ανάδυση του μαρξισμού;
– Γίνεται ήδη. Ο κόσμος γυρίζει στον Μαρξ και μελετά σοβαρά. Όταν έφτασα στη Νέα Υόρκη, ήμουν ο μόνος που έκανα μαθήματα για τη μαρξιστική πολιτική οικονομία. Παρακολουθούσαν άνθρωποι από όλη την πόλη. Η ανάγκη και το ενδιαφέρον του κόσμου μεγαλώνει όλο και περισσότερο, πράγμα που φαίνεται και από τις πωλήσεις των βιβλίων ή τις διαλέξεις στο διαδίκτυο.
– Μπορεί κάτι τέτοιο να συμβεί μέσα στο υπάρχον ακαδημαϊκό και πνευματικό κατεστημένο; Πώς μπορεί το κενό μεταξύ των κοινωνικών κινημάτων, των αριστερών οργανώσεων και των κομμουνιστών θεωρητικών να μειωθεί;
– Για να διασωθείς στο ακαδημαϊκό επίπεδο σαν αριστερός έπρεπε να παράγεις κάτι που να φαίνεται πνευματικά εξεζητημένο, ουσιαστικά απρόσιτο. Όταν έγραψα το Limits to capital δεν απευθυνόταν στο ευρύ κοινό ή τα κινήματα και αυτό ήταν μια απόφαση επιβίωσης. Αρκετός κόσμος μας κάνει κριτική, και είναι δεκτή, ωστόσο πρέπει να κατανοήσουν ότι όσοι έγραψαν κείμενα για τους κοινωνικούς αγώνες τη δεκαετία του 1970 απολύθηκαν για έλλειψη διανοητικής αυστηρότητας. Τώρα, η κατάσταση έχει αλλάξει. Εγώ προσωπικά, από το Νέο ιμπεριαλισμό και μετά προσπαθώ να γράφω πράγματα κοντά στα κοινωνικά κινήματα. Πολλοί φοιτητές μου είναι ενεργοί αγωνιστές και το καταλαβαίνω από αυτούς. Το κενό μειώνεται, υπάρχει μια επικοινωνία που δεν υπήρχε πριν. Το πρόβλημα είναι ότι οι συνήθειες δύσκολα φεύγουν και πολλοί συνάδελφοι μου χαίρονται να γίνονται όλο και πιο περίπλοκοι. Εγώ προσπαθώ να κάνω το μαρξισμό προσιτό σε όλους, να εισάγω τον Μαρξ σε κόσμο που δεν τον έχει διαβάσει. Είναι μια περίοδος αλλαγών που άνθρωποι στη θέση μου πρέπει να εκμεταλλεύονται τις δυνατότητες εντός του πανεπιστημίου και ταυτόχρονα να το υποσκάπτουν. Είναι δύσκολο αλλά σήμερα είναι πιο πιθανό από παλιά.
«Η πάλη στην Ελλάδα είναι εμβληματική»
– Αν και πολλοί αναγνωρίζουν ότι πρόκειται για μια συστημική κρίση, δεν παρατηρείται μια αλλαγή «ιστορικού παραδείγματος» στη διαχείριση του συστήματος. Πιστεύετε ότι στο μέλλον θα αντικρίσουμε στροφές αντίστοιχές με τον κεϋνσιανισμό μετά τον πόλεμο και το νεοφιλελευθερισμό τη δεκαετία του 80;
– Βρισκόμαστε ακόμα στα πρώτα στάδια της κρίσης και διαφορετικές λύσεις εφαρμόζονται ανάλογα με την περιοχή. Οι ΗΠΑ είναι ανίκανες να ακολουθήσουν ένα κεϋνσιανού τύπου πρόγραμμα, για πολιτικούς λόγους. Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε την επανισχυροποίηση της εργασίας σε σχέση με το κεφάλαιο, κάτι που δεν θα περνούσε ποτέ από το Κογκρέσο. Υπάρχουν όμως και άλλα όρια, αφού η κρίση δημιουργήθηκε και από το χρόνιο χρέος και δεν μπορείς να βασίσεις την υπέρβαση από αυτή, στην αύξηση των χρεών. Από την άλλη μια χώρα που θα μπορούσε να ακολουθήσει ένα τέτοιο δρόμο, και ως ένα βαθμό το κάνει ήδη, είναι η Κίνα. Γίνονται τεράστιες επενδύσεις σε υποδομές, σύγχρονα τεράστια δίκτυα σιδηροδρόμων και ταυτόχρονα αυξάνουν τις παροχές για να μειώσουν την κοινωνική δυσαρέσκεια. Σε ένα βαθμό αυτό που παρατηρούμε είναι η μερική επιβίωση του καπιταλισμού μέσα από την κεϋνσιανή απάντηση της Κίνας. Αυτό, συμπεριλαμβάνει και άλλες οικονομίες. Η Χιλή εξάγει τεράστιες ποσότητες χαλκού στην κινέζικη βιομηχανία, η Αυστραλία παρέχει πρώτες ύλες. Στη Δύση επιδιώκουν να μείνει το σύστημα άθικτο με μικρά επιδιορθωτικά τεχνάσματα. Η επίσημη ερμηνεία της κρίσης είναι ότι προέρχεται από την ανθρώπινη απληστία που πρέπει κάπως να γιατρευτεί και από θεσμική αποτυχία που θα αλλάξει μετά από κάποιους μετασχηματισμούς. Καμία σχέση με την απάντηση του Νιου Ντιλ το 1930. Μπαλώνουν το σύστημα και ελπίζουν να αντέξει. Αυτό μπορούν να το κάνουν γιατί το επίπεδο της λαϊκής αντιπαράθεσης είναι χαμηλό. Και στην περίοδο μετά το κραχ του 1929, πολιτικά κινήματα βγήκαν στους δρόμους μόνο μετά το 1933. Τότε ο Ρούζβελτ έπρεπε να δράσει, είτε το ήθελε είτε όχι. Πιστεύω ότι για τους περισσότερους, η απόκριση σε μια κρίση είναι να βάζουν το κεφάλι χαμηλά ελπίζοντας ότι θα περάσει. Έτσι έγινε και με άλλες περιπτώσεις, όπως το 1987-’88. Όταν όμως δεν περνάει για δύο ή τρία χρόνια, μπορεί να ακολουθήσει μια ριζική αλλαγή. Όταν θα καταλάβουν ότι είναι ένα συστημικό πρόβλημα που απαιτεί αντίστοιχη λύση. Οι άνθρωποι στη Βόρεια Ευρώπη και την Αμερική παρακολουθούν τους αγώνες σας και μπορεί να δούμε σημαντικά πράγματα από τις κεντρικές καπιταλιστικές χώρες. Γι’ αυτό πιστεύω ότι η πάλη στην Ελλάδα είναι εμβληματική για το πώς θα σκέφτεται ολόκληρος ο κόσμος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου