Μια κοινωνία σε κατάθλιψη

(πηγή)

του Χρήστου Γραμπόβα

από την Αυγή

Η αγγλική κοινωνία έχει, εδώ και πολλά χρόνια, υποστεί τις νεοφιλελεύθερες αλλαγές που επιβάλλονται από την κυβέρνηση τους τελευταίους μήνες στην ελληνική κοινωνία. Από τη δεκαετία του ’80 η Μάργκαρετ Θάτσερ εφάρμοσε μεγάλες αλλαγές ισοπεδώνοντας εργασιακά δικαιώματα, “εξυγιαίνοντας” (δηλαδή ξεπουλώντας) τις ΔΕΚΟ, και “απελευθερώνοντας” όλα τα “κλειστά” επαγγέλματα. Εικοσιπέντε χρόνια μετά και με την εκβάθυνση του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού από την κεντροαριστερά του Τόνι Μπλερ, ένα μεγάλο μέρος του εργατικού δυναμικού δουλεύει part-time με τετράωρα, Σαββατόβραδα, Κυριακές και αργίες, ενώ οι αμοιβές για το μεγαλύτερο μέρος των εργαζόμενων είναι πολύ χαμηλές. Οι “απελευθερωμένες” αλλά και οι ιδιωτικοποιημένες αγορές κυριαρχούνται από ολιγοπώλια (και μονοπώλια) βρετανικών και ξένων συμφερόντων και οι μικρές επιχειρήσεις έχουν ουσιαστικά εξαφανιστεί.

Χαρακτηριστικό είναι το αποτέλεσμα του “ανοίγματος” του επαγγέλματος των φαρμακοποιών. Αυτή τη στιγμή υπάρχει ουσιαστικά μία και μόνο επιχείρηση-αλυσίδα που έχει το συντριπτικά μεγαλύτερο μερίδιο της αγγλικής αγοράς, δεν υπάρχουν καθόλου (ειδικά στις πόλεις) μικρά φαρμακεία και οι φαρμακοποιοί είναι πλέον υποχρεωμένοι να δουλεύουν για τη συγκεκριμένη αλυσίδα με μισθούς πείνας και “ευέλικτες” σχέσεις εργασίας, ενώ οι τιμές των φαρμάκων δεν έχουν μειωθεί. Ένα άλλο παράδειγμα αλλαγών, παρόμοιων με αυτές που προωθεί η ελληνική κυβέρνηση, είναι το ξεπούλημα της British Rail, των βρετανικών σιδηροδρόμων. Οι (δημόσιοι) βρετανικοί σιδηρόδρομοι είχαν τη φήμη των καλύτερων σιδηρόδρομων στην Ευρώπη με την ακρίβεια των δρομολογίων τους να είναι μυθική. Μετά την ιδιωτικοποίηση οι καθυστερήσεις είναι τεράστιες, έχουν γίνει πολλά δυστυχήματα και οι επενδύσεις είναι ελάχιστες, με αποτέλεσμα οι σιδηροδρομικές συγκοινωνίες στη Βρετανία σήμερα να υπολείπονται κατά πολύ από τους αντίστοιχους (δημόσιους) γαλλικούς, ισπανικούς και γερμανικούς σιδηροδρόμους.


Την ίδια στιγμή και ως αποτέλεσμα των παραπάνω η αγγλική κοινωνία βρίσκεται σε βαθιά κρίση. Η ηγεμονική θέση που απέκτησαν οι νεοφιλελεύθερες οικονομικές ιδέες συνδυάστηκε με την επικράτηση μιας μεταμοντέρνας θεώρησης των πραγμάτων, όπου όλα είναι σχετικά και όλες οι παλιές σταθερές τίθενται υπό αίρεση. Έννοιες όπως η οικογένεια και η φιλία έχασαν τη σημαντικότητά τους, καθώς μοναδική αρχή και στόχος έγινε η πάση θυσία μεγιστοποίηση των οικονομικών απολαβών και η χρήση τους σε έναν άκρατο υπερκαταναλωτισμό. Οι εκατοντάδες χιλιάδες μονογονεϊκές οικογένειες (μεγαλώνουν περίπου το 25% των παιδιών στη Βρετανία), η μεγάλη αύξηση στις γεννήσεις από ανήλικες μητέρες (μετρώνται σε δεκάδες χιλιάδες τον χρόνο) και οι χιλιάδες άστεγοι στις αγγλικές μεγαλουπόλεις (υπολογίζονται σε περίπου 85.000 οικογένειες) θεωρούνται “φυσιολογικά φαινόμενα” στη σημερινή αγγλική κοινωνία. Αν και η κοινωνική κρίση είχε κάνει την εμφάνισή της πριν την οικονομική κρίση των τελευταίων χρόνων, η τελευταία έχει επιδεινώσει πολύ την κατάσταση και σε κοινωνικό επίπεδο. Έτσι, δεν είναι τυχαίο ότι ένα από τα βασικά κείμενα στο ένθετο The New Review του Κυριακάτικου Independent (19/12) είναι μια ιστορία της συγγραφέα Jackie Kay για το “δικαίωμα” τού να περάσει κάποιος μόνος τα Χριστούγεννα στο σπίτι του χωρίς συγγενείς και φίλους. Σε αυτό το πλαίσιο, δεν είναι υπερβολικό να ειπωθεί πως έχουμε μια κοινωνία σε κατάθλιψη.

Η μεγάλη κρίση της αγγλικής κοινωνίας δεν είναι κάτι μεμονωμένο. Παρόμοια φαινόμενα έχουν εμφανιστεί και σε άλλες κοινωνίες όπου έχουν εφαρμοστεί παρόμοιες αλλαγές προς συγκεκριμένη κατεύθυνση. Με τα ακραία νεοφιλελεύθερα μέτρα της κυβέρνησης Παπανδρέου, δεν πρέπει κάποιος να δει την κατάσταση της αγγλικής κοινωνίας ως κάτι μακρινό, αλλά ως μια εικόνα της ελληνικής κοινωνίας από το κοντινό μέλλον.

- Ο Χρήστος Γραμπόβας διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας