Ο Μαρξ γεννήθηκε νωρίς

(πηγή)

του Γιώργου Ρούσση

από την Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία

Προς μεγάλη μου χαρά, ο εκδότης μου Κώστας Γκοβόστης μου ανακοίνωσε την εξάντληση της πρώτης έκδοσης του βιβλίου μου «Ο Μαρξ γεννήθηκε νωρίς – Η ετεροχρονισμένη επικαιρότητα της κομμουνιστικής χειραφέτησης», και την επανέκδοσή του.

Για να μην παρεξηγηθώ ότι διαφημίζω την πραμάτεια μου για να πουλήσω το βιβλίο, καλό είναι να γνωρίζουν οι αναγνώστες της στήλης ότι η πρώτη έκδοση μου απέδωσε γύρω στα 1.300 ευρώ σε δύο περίπου χρόνια.

Αν γράφω λοιπόν σήμερα γι’ αυτό, οφείλεται στο ότι από τη μια, ως αναμενόμενο το βιβλίο δεν προβλήθηκε καθόλου από τον αστικό τύπο, και από την άλλη διότι θεωρήθηκε σε τέτοιο βαθμό αντικομμουνιστικό που δεν έγινε δεκτή ούτε καν η επί πληρωμή διαφήμισή του από την εφημερίδα που υποτίθεται ότι έχει σαν σκοπό της να προβάλλει το κομμουνιστικό όραμα(1). Επρεπε λοιπόν να σπάσω το εμπάργκο.


Αλλά ας δούμε σε τι συνίσταται ο «αντικομμουνισμός». Το βιβλίο έχει σαν στόχο του να αποδείξει ότι στην εποχή μας ο κομμουνισμός υπό την έννοια που του απέδωσαν οι κλασικοί , δηλαδή «κάθε μέρα να ‘ναι Κυριακή», είναι σήμερα πιο επίκαιρος και εφικτός από ποτέ, κάτι που υπό την ολοκληρωμένη του μορφή δεν ήταν δυνατόν να συμβεί ούτε την εποχή των κλασικών ούτε στη Ρωσία του 1917.

Το βιβλίο ξεκινάει από μια προσπάθεια αποκατάστασης του περιεχόμενου της κομμουνιστικής χειραφέτησης, το οποίο στο βαθμό που δεν έχει παντελώς ξεχαστεί και δεν έχει αντικατασταθεί από τα μέσα που οδηγούν σε αυτό, έχει παραχαραχθεί βάναυσα μέχρι που ο κομμουνισμός να ταυτίζεται πια στην κοινή συνείδηση με το αντίθετό του, δηλαδή τον κρατισμό, τον αυταρχισμό, μια κοινωνία γενικευμένης στέρησης….

Στη συνέχεια αναφέρονται οι υλικές προϋποθέσεις οι οποίες κατά τους κλασικούς είναι αναγκαίες έτσι ώστε να πραγματοποιηθεί αυτό το πέρασμα στη χειραφέτηση και υποστηρίζεται η άποψη ότι οι κλασικοί εισήγαγαν το σοσιαλισμό πέραν των άλλων λόγων και ίσως κυρίως, ακριβώς για να καλυφθεί κατά τη διάρκειά του η υστέρηση της ανάπτυξης των υλικών παραγωγικών δυνάμεων. Με άλλα λόγια υποστηρίζεται ότι η παρεμβολή του σοσιαλισμού επιβάλλεται μεταξύ άλλων, για να περάσει η κοινωνία από την τυπική στην ουσιαστική υπαγωγή της ανθρώπινης δραστηριότητας στον κομμουνιστικό τρόπο παραγωγής.

Με βάση την παραπάνω συλλογιστική αναλύεται και το τόλμημα του 1917 και ερμηνεύεται κυρίως μέσω της καθυστέρησης της Ρωσίας, και της μοναδικότητάς της, η πορεία που ακολουθήθηκε στη συνέχεια, ενώ εκτιμάται ότι ο Οχτώβρης παρά την κατάληξή του αποτελεί την «πιο λαμπρή σελίδα της ιστορίας του 20ού αιώνα και γενικότερα του λαϊκού κινήματος (που) άνοιξε δρόμους πολύτιμους για τη μελλούμενη πορεία της ανθρωπότητας».

Στη συνέχεια με ακράδαντα στοιχεία αποδεικνύεται ότι εκείνο που ήταν αδύνατο τότε, είναι σήμερα όχι μόνον εφικτό, αλλά και η μοναδική λύση απέναντι στην καπιταλιστική βαρβαρότητα, γι’ αυτό και εκτιμάται ότι «ο Μαρξ γεννήθηκε νωρίς».

Ακολουθεί ένα κεφάλαιο όπου η προλεταριακή σοσιαλιστική επανάσταση προβάλλεται ως η κατεξοχήν αναίρεση του οικονομικού ντετερμινισμού, για τον οποίο και με δική τους ευθύνη, όπως παραδέχεται και ο Ενγκελς, κατηγορούνται οι κλασικοί του μαρξισμού.

Αν όμως πράγματι υπάρχουν σήμερα οι αντικειμενικές προϋποθέσεις για την κομμουνιστική χειραφέτηση, τι τρέχει με την επαναστατική συνείδηση του προλεταριάτου που καλείται να την υλοποιήσει; Αυτό το ερώτημα γίνεται προσπάθεια να απαντηθεί στο επόμενο μέρος του βιβλίου. Σε αυτό αρχικά καταγράφονται και αναλύονται οι διάσπαρτες και κατά την εκτίμησή μου ανεπαρκείς αναφορές των κλασικών στους παράγοντες εκείνους που καθιστούν κυρίαρχο το ρεύμα της ενσωμάτωσης και όχι εκείνο της επαναστατικής συνειδητοποίησης της εργατικής τάξης.

Αυτοί οι παράγοντες είναι: η κυριαρχία της αστικής ιδεολογίας, η αποξένωση, η πραγμοποίηση και ο φετιχισμός του εμπορεύματος και του χρήματος, η δεισιδαιμονία προς το αστικό κράτος, η εμφάνιση μιας εργατικής αριστοκρατίας, η εκβιαστική ενσωμάτωση. Και ακριβώς λόγω αυτών των παραγόντων που οδηγούν προς την ενσωμάτωση την αυθόρμητη εργατική συνείδηση, οι κλασικοί πρόβαλαν την αναγκαιότητα μιας σειράς μεσολαβήσεων έτσι ώστε να αναδειχτεί ο εν δυνάμει επαναστατικός της χαρακτήρας.

Τέλος, το βιβλίο κλείνει με μια εκτίμηση για τις πιθανότητες αφύπνισης του ναρκωμένου γίγαντα όπως αποκαλείται η σύγχρονη εργατική τάξη, κάτω από τις συνθήκες της σύγχρονης δομικής, όπως εκτιμάται, κρίσης του καπιταλιστικού συστήματος.

Ιδού λοιπόν το «αντικομμουνιστικό» μου εγχείρημα το οποίο αντιμετωπίστηκε διά της μεθόδου της αποσιώπησης, όχι μόνον από τους ιδεολογικούς αντιπάλους, αλλά και από εκείνους που αγνοούν τι σημαίνει πολιτισμός του διαλόγου, και συλλογιούνται κατ’ αναλογία τού «πας μη Ελλην βάρβαρος».

(1) Το ίδιο συνέβη και με την πρόσφατη επανέκδοση του 1932, «Για το εβραϊκό ζήτημα» του Μαρξ, μόνο και μόνο επειδή έχω γράψει την εισαγωγική μελέτη! Και μη χειρότερα.



- Ο Γιώργος Ρούσσης είναι καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου  

grousis@ath.forthnet.gr