Η καγκελάριος - τεφλόν ραγίζει την Ευρώπη

σκίτσο Π. Μαραγκού (δημοσιεύθηκε στο Έθνος)

του Σταύρου Καπάκου

από την 

Κυριακάτικη Αυγή

Για τη Γερμανία οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελούν ενδοχώρα, αφού προς αυτές κατευθύνονται τα δύο τρίτα των εξαγωγών της, πράγμα, που σημαίνει ότι η Γερμανία βγαίνει κερδισμένη από τη συμμετοχή της στην Ένωση. Τι είναι επομένως εκείνο που κάνει την ηγετική ομάδα της Γερμανίας να κρατά αρνητική στάση στο κρίσιμο θέμα του χρέους και να δέχεται τη σκληρή κριτική από τον Γιούνκερ, τον Ντελόρ και τον πρώην καγκελάριο Σμιτ;

Πρώτα απ' όλα είναι η σκληρή μονεταριστική γραμμή που έχει για την Ευρώπη η Μέρκελ και οι φιλελεύθεροι σύμμαχοί της. Η δυσφορία ενός σημαντικού τμήματος των Γερμανών είναι αποτέλεσμα της σκληρής περιοριστικής πολιτικής στις αμοιβές των εργαζομένων. Τα χρόνια λειτουργίας της ΟΝΕ το κόστος εργασίας στη Γερμανία έχει αυξηθεί μόλις κατά 8%, η μέση αύξηση στις άλλες χώρες της Ευρωζώνης, χωρίς τη Γερμανία, φτάνει στο 27%, ενώ στη χώρα μας στο 26%. Η Γερμανία όλα αυτά τα χρόνια κάνει στην πραγματικότητα μια εσωτερική υποτίμηση, συμπιέζοντας υπέρμετρα το εργασιακό κόστος και την εσωτερική ζήτηση, προκειμένου να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της και να αυξήσει τις εξαγωγές της.

ΑΥΤΗ η διαρκής συμπίεση του εργατικού κόστους προκαλεί κύμα δυσφορίας στους Γερμανούς εργαζόμενους, που αισθάνονται σαν να πληρώνουν για τη σπατάλη των "κακών" χωρών του Νότου. Στην πραγματικότητα, όμως, τα πλεονάσματα της Γερμανίας οφείλονται στα ελλείμματα των περιφερειακών ευρωπαϊκών χωρών, χωρίς τα οποία η γερμανική οικονομία δεν θα ήταν εύρωστη ενώ οι εργαζόμενοι θα πιεζόντουσαν μισθολογικά ακόμη περισσότερο. Αν η Γερμανία υιοθετούσε εκ νέου το μάρκο, θα προκαλούσε εκτόξευση της αξίας του και μείωση των εξαγωγών, ενώ θα επέφερε νέες μισθολογικές απώλειες για τους εργαζομένους. Ο κίνδυνος για έναν φαύλο κύκλο ελλοχεύει αν η Γερμανία οδηγηθεί σε εθνικιστικές επιλογές. Είτε πρόκειται για τον “ζωτικό χώρο” της λεγόμενης Μεσευρώπης, που (πέραν των αντιδράσεων τις οποίες θα προκαλέσει) δεν επαρκεί για να στηρίξει τη γερμανική ηγεμονία ακόμη κι αν συμπεριλάβει τη Ρωσία, αλλά τότε θα άνοιγε νέα χάσματα, είτε πρόκειται για την ευρωπαϊκή ενδοχώρα, η Γερμανία έχει προοπτική μόνο ως βασικό μέρος ενός συνόλου, αλλά όχι μόνη της.

ΓΙΑ ΤΗΝ κατανόηση της γερμανικής συμπεριφοράς πρέπει να συνεκτιμηθούν δύο σημαντικά ιστορικά ρεύματα που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη γερμανική ισχύ. Πρόκειται για τον προτεσταντισμό και τον ειδικό ρόλο του κράτους, που αποτελούν αυτό που ονόμαζε ο Γκαίτε "εκλεκτική συγγένεια" για τη γερμανική εκδοχή του καπιταλισμού.

Από την προτεσταντική ηθική πηγάζουν η σκληρή εργασία, ο "ηθικός" καπιταλισμός, η προσφορά στην κοινότητα και κυρίως οι κανόνες, η μη τήρηση των οποίων φέρνει την αποτυχία. Για ένα μεγάλο κομμάτι των Γερμανών η Ελλάδα έσφαλε και πρέπει να πληρώσει. Πρέπει ωστόσο να επισημανθεί ότι οι Γερμανοί επιχειρηματίες εν μέσω κρίσης δεν προχώρησαν σε μαζικές απολύσεις και αρκέστηκαν στην ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων.

ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ κουλτούρα, ακόμη και για τους φιλελεύθερους, το κράτος παίζει έναν ειδικό μεσολαβητικό ρόλο, αποδεκτό από τους κοινωνικούς ανταγωνιστές. Μάλιστα, εξαιτίας αυτού η γερμανική αριστερά απέκτησε ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που ονομάστηκε λασαλισμός, ακριβώς επειδή αναγνώριζε και αυτή έναν ειδικό ρόλο στους θεσμούς του κράτους. Αυτό που συμβαίνει συνήθως τη μεταπολεμική περίοδο στην Ευρώπη είναι ότι η Γερμανία αποτελεί τελικά μέρος της λύσης ακόμη κι όταν αρχικά αποτελεί μέρος του προβλήματος. Τα πράγματα βεβαίως είναι σήμερα πιο περίπλοκα για να είμαστε βέβαιοι ότι κάτι αντίστοιχο θα συμβεί. Η καγκελάριος-τεφλόν, όπως αποκαλείται η Μέρκελ, παραμένει προσκολλημένη σε ένα μονεταριστικό μοντέλο, ενώ ευαγγελίζεται μια χαμένη προτεσταντική ηθική, αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις στην Ευρώπη. Δεν είναι όμως όλοι “μπετόν” στη Γερμανία σ' αυτή την πολιτική.

ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ τμήμα από την παραγωγική επιχειρηματική τάξη και πολιτικά οι σοσιαλδημοκράτες, οι πράσινοι και η αριστερά, παρά τις σημαντικές τους διαφορές, θα έβλεπαν θετικά μια λελογισμένη διολίσθηση του σκληρού ευρώ, που θα ενίσχυε τις εξαγωγές ενώ η ταυτόχρονη ενίσχυση της εσωτερικής ζήτησης, θα αναθέρμαινε ακόμη περισσότερο την οικονομία. Όμως ένα άλλο κομμάτι, ιδιαίτερα το χρηματοπιστωτικό και πολιτικά οι νεοφιλελεύθερες δυνάμεις, επιμένει στη σκληρή μονεταριστική γραμμή του ισχυρού νομίσματος και των εξωτερικών πλεονασμάτων. Η πρώτη στρατηγική είναι σαφώς πιο ευρωπαϊκή, αν και δεν συνεπάγεται αύξηση των γερμανικών ενισχύσεων στην Ένωση, ενώ η δεύτερη βάζει τορπίλη στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, τουλάχιστον όπως το γνωρίζουμε σήμερα.  

Δυστυχώς η Ευρώπη μεταλλάσσεται ραγδαία, εξοβελίζοντας την κοινωνική της διάσταση, που αποτελούσε την ειδοποιό διαφορά της μαζί με την προσδοκία κοινωνικού μετασχηματισμού. Όσο περισσότερο διολισθαίνει στην ακραία μονεταριστική γραμμή τόσο αναζωπυρώνονται μνήμες από τη “σκοτεινή ήπειρο” του παρελθόντος και τροφοδοτούνται με “καύσιμη ύλη” διαχωρισμοί που θεωρούσαμε ξεπερασμένους.