Η φιλελεύθερη Ευρώπη έχει χρεωκοπήσει

Σκίτσο του Martyn Turner, από την εφ. “The Irish Times”

του Πιέρ Ιβορά   
από την L' Humanite

στην Αυγή  

Μετά το ελληνικό σχέδιο, η ευρωπαϊκή βοήθεια προς τις ιρλανδικές τράπεζες ύψους 85 δισ. ευρώ δεν καταφέρνει να ηρεμήσει την κερδοσκοπία. Μόνο η κοινωνική ανάπτυξη μπορεί να σώσει την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η υιοθέτηση την Κυριακή από τους Ευρωπαίους ηγέτες ενός σχεδίου διάσωσης της Ιρλανδίας ύψους 85 δισ. ευρώ, με τη συνδρομή του ΔΝΤ, είναι φανερό ότι δεν διέλυσε τις αμφιβολίες σχετικά με τη σταθερότητα του νομισματικού και χρηματοπιστωτικού συστήματος της Ευρώπης.

Οι υπουργοί Οικονομικών συμφώνησαν έτσι στο περίγραμμα του μελλοντικού μόνιμου ταμείου βοήθειας προς τις χώρες που γνωρίζουν κρίση, το οποίο πρόκειται να δημιουργηθεί το 2013, σε αντικατάσταση του σημερινού μηχανισμού του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθεροποίησης.

Ιρλανδία: ένα νέο κομμάτι καταρρέει

Το σχέδιο που υιοθετήθηκε καθιστά την Ιρλανδία τη δεύτερη χώρα της Ευρωζώνης που δέχεται στήριξη, έξι μήνες μετά από την Ελλάδα. Πρέπει να θυμόμαστε ότι τον περασμένο Μάιο κάποιοι σχολιαστές και πολιτικοί ηγέτες είχαν χρεώσει αυτό το πρώτο “καμπανάκι” στη χαλαρότητα των αρχών της Ελλάδας. Τώρα πρέπει να βρεθεί μια διαφορετική ερμηνεία: η ιρλανδική κατάρρευση οφείλεται στην πηγή της χρεωκοπίας του τραπεζικού συστήματος και όχι σε υπέρβαση στα δημόσια οικονομικά.

Στην πραγματικότητα δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι χώρες όπου το κόστος εργασίας είναι το πιο χαμηλό, όπου η αγορά εργασίας είναι η λιγότερο ρυθμισμένη, όπου η κοινωνική προστασία είναι λιγότερο εκτεταμένη, η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία και, σε μικρότερο βαθμό, η Ισπανία πλήττονται σήμερα περισσότερο από την κερδοσκοπία των χρηματοπιστωτικών αγορών έναντι του δημόσιου χρέους τους. Οι κυρίαρχες τάξεις των χωρών αυτών εδώ και χρόνια έχουν ποντάρει στην ανάπτυξη δραστηριοτήτων με μικρή προστιθέμενη αξία και στην κερδοσκοπία στον τομέα των ακινήτων. Με την κρίση αυτό το χαμηλού κόστους μοντέλο κατέρρευσε πιο γρήγορα.

Η Ευρωζώνη και η Ευρωπαϊκή Ένωση απειλούνται έτσι με κατάρρευση λόγω των αυξανόμενων διαφορών ανάπτυξης μεταξύ των χωρών όπου κυριαρχεί μια Γερμανία που σωρεύει πλεονάσματα. Αντί να λάβουν υπόψη αυτές τις πραγματικότητες, εφαρμόζοντας μέτρα κάλυψης του χαμένου εδάφους που να επιτρέπουν την ανάπτυξη όλων, οι Ευρωπαίοι ηγέτες επιβάλλουν πολιτικές λιτότητας άνευ προηγουμένου. Αντιμετωπίζουν το κακό με το κακό επιδεινώνοντας την κατάσταση, ενισχύοντας εν τοις πράγμασι την κερδοσκοπία κατά του ευρώ και τους κινδύνους μετάδοσης της κρίσης.

Η Γαλλία δεν είναι στο απυρόβλητο

“Το να λέμε ότι η Γαλλία απειλείται είναι προκλητικό” δήλωσε χθες η Γαλλίδα υπουργός Οικονομίας Κριστίν Λαγκάρντ, αλλά δεν θεωρώ ότι αυτό είναι οικονομικά ορθό”. Υφίσταται ωστόσο πραγματικός κίνδυνος. Ήδη η κρίση απειλεί κι άλλες χώρες που βρίσκονται σε δύσκολη κατάσταση, όπως η Πορτογαλία και η Ισπανία, και μπορεί να αποσταθεροποιήσει όλη την Ε.Ε. Εξάλλου το σχέδιο βοήθειας προς την Ιρλανδία δεν ηρέμησε την κερδοσκοπία, τα δανειακά επιτόκια των 10 ετών της Ιταλίας και της Ισπανίας άγγιξαν τη Δευτέρα νέα επίπεδα - ρεκόρ στην αγορά των ομολόγων. Τα γαλλικά επιτόκια αυξάνονται κι αυτά, εκείνα των 10ετών δανείων πέρασαν επίσης από το 2,7% στα τέλη Μαΐου, στο 3,1% σήμερα επιδεινώνοντας το κόστος του χρέους στους δημόσιους προϋπολογισμούς.

Αυτή η πίεση των αγορών έχει μια αιτία: Δεν πιστεύουν στην ικανότητα τόσο της Ελλάδας όσο και της Ιρλανδίας να ξεπληρώσουν τα χρέη τους. Με τον ίδιο τρόπο αμφιβάλλουν για την πιθανότητα η γαλλική κυβέρνηση να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις της για επιστροφή σε δημόσιο έλλειμμα της τάξης του 3% του ΑΕΠ το 2013. Ακόμη και η Κομισιόν αμφισβητεί αυτό το σενάριο. Το επανέλαβε και χθες.

Για να επιτύχει τον στόχο του, το Παρίσι πρέπει πράγματι και να μειώσει τα δημόσια έξοδα και να δώσει ώθηση στην ανάπτυξη και ακριβώς σε ό,τι αφορά το τελευταίο αυτό σημείο η Κομισιόν έχει αμφιβολίες. Αναμένει αύξηση του ΑΕΠ της Γαλλίας χαμηλότερη των προβλέψεων της ομάδας του Νικολά Σαρκοζί. Εξάλλου, προκειμένου να καθησυχάσει αυτήν την ανησυχία, η γαλλική δεξιά εφαρμόζει τη φυγή προς τα εμπρός σε ό,τι αφορά τον περιορισμό των δημοσίων δαπανών: πιστεύει ότι έτσι αντισταθμίζει την ανεπάρκεια της ανάπτυξης. Στην πραγματικότητα εκείνο που κάνει είναι να πνίγει κι άλλο την ανάπτυξη.

Οι οίκοι αξιολόγησης, οι οδηγοί των αγορών

Οι οίκοι αξιολόγησης παίζουν σημαντικό ρόλο στην κρίση που συγκλονίζει την Ευρωζώνη. Ήδη από τον Ιανουάριο του 1990 ο οίκος Standard & Poor’s αποφάσισε να υποβαθμίσει την αξιολόγηση της Ελλάδας και οι συνάδελφοί του τον μιμήθηκαν λίγο αργότερα. Η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Ισπανία είναι οι επόμενοι στόχοι. Η Γαλλία απειλείται. Κάθε φορά η κερδοσκοπία στρέφεται κατά των χωρών που στοχοποιούνται με τον τρόπο αυτόν. Μειώνοντας τη βαθμολογία που καταχωρίζεται στα δημόσια χρέη, οι οίκοι αμφισβητούν την ικανότητα αποπληρωμής των χρεών της συγκεκριμένης χώρας. Αυτό αναγκάζει τη χώρα, για να μπορέσει να δανειστεί, να πληρώσει αυξημένο επιτόκια στους επενδυτές που της δανείζουν χρήματα.

Δεν μπορούμε ωστόσο να παραβλέψουμε ένα χαρακτηριστικό των οίκων αξιολόγησης. Επί τριών σημαντικών, δύο, οι Moody’s και Standard & Poor’s, είναι αμερικανικοί, ο τρίτος, ο Fitch, διοικείται από έναν Γάλλο, αλλά έχει την έδρα του στις ΗΠΑ. Στο κάτω - κάτω της γραφής, και οι τρεις συνιστούν την ένοπλο χείρα της Γουόλ Στριτ και του δολαρίου. Αυτό μας οδηγεί στο να θεωρήσουμε αυτή την κρίση του ευρώ ως ένα επεισόδιο του πολέμου των νομισμάτων που έχουν ξεκινήσει οι αμερικανικές αρχές προκειμένου να επιχειρήσουν να περάσουν το βάρος της κρίσης στον υπόλοιπο κόσμο και κυρίως στην Ευρώπη.

Η μπλόφα των στρες τεστ

Όπως το 2008 σε παγκόσμιο επίπεδο, τώρα στην Ιρλανδία τη φωτιά στην πυρίτιδα την έβαλαν οι τράπεζες. Έτσι οι απώλειες των ιρλανδικών τραπεζικών ιδρυμάτων που συνδέονται μόνο με απώλειες σχετικές με δάνεια ακινήτων, αγγίζουν τα 58 δισ. ευρώ, δηλαδή πάνω από το 1/3 του ετησίου ΑΕΠ της χώρας.

Ωστόσο οι δύο μεγάλες τράπεζες που βύθισαν τη χώρα τους στην κρίση, η Anglo Irish Bank, και η Allied Irish Bank είχαν περάσει με επιτυχία τα στρες τεστ που διεξήγαγαν οι ευρωπαϊκές αρχές το πρώτο εξάμηνο του 2010. Το γεγονός αυτό προκαλεί ερωτήματα σχετικά με το σύνολο του τραπεζικού τομέα της ηπείρου!

Και τούτο είναι σημαντικό από τη στιγμή που οι πόροι των Ευρωπαίων κινητοποιούνται κάθε φορά για τη διάσωση των τραπεζών, καθώς οι λαοί είναι εκείνοι που συμβάλλουν σημαντικά σε αυτή, χωρίς τα σχέδια βοήθειας να συνοδεύονται από κάποιο αίτημα έναντί τους. Δεν τους ζητείται να αλλάξουν τα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία δίνουν πιστώσεις, να επιλέξουν να χρηματοδοτήσουν την ανάπτυξη, την απασχόληση, την ανθρώπινη ανάπτυξη αντί την κερδοσκοπία. Πρόκειται εξάλλου για μια από τις ουσιαστικές αιτίες που εξηγούν την ανικανότητα της Ευρώπης να βγει από την κρίση.

Η ανάγκη μιας κοινωνικής Ευρώπης

Η Ευρώπη σπεύδει προς βοήθεια των τραπεζών της, αλλά βάζοντας τους λαούς να πληρώσουν τον λογαριασμό. Η δημιουργία του ταμείου χρηματοπιστωτικής σταθερότητας φέτος, η διαιώνιση ενός μηχανισμού σταθεροποίησης το 2013 δείχνουν a contrario την ανάγκη επίδειξης αλληλεγγύης μεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης αλλά σε άλλες βάσεις, που να επιτρέπουν τη διασφάλιση μιας πραγματικής οικονομικής ανάκαμψης που να δημιουργεί θέσεις εργασίας.

Κάτι τέτοιο προϋποθέτει κυρίως να αναλάβει η ΕΚΤ έναν διαφορετικό ρόλο, θέτοντας τις δυνατότητές της για δημιουργία νομίσματος στην υπηρεσία των λαών και όχι των χρηματοπιστωτικών αγορών.