Επί τοις επετείοις

Lane of Poplars at Sunset, 1884,
Vincent van Gogh (1853-1890)
(πηγή)

του Θανάση Σκαμνάκη  

από το ΠΡΙΝ

Είμαστε πιστοί στις επετείους. Δεν παραλείπουμε τα σχετικά αφιερώματα, τις συζητήσεις, τα αναγκαία συμπεράσματα. Θέλουμε να λέμε πως δεν είναι μια μνήμη που επανέρχεται επί τη ευκαιρία μιας ημερομηνίας, αλλά μια ουσιαστική σύνδεση του παρελθόντος με το μέλλον. Γνωστά πράγματα, χρειαζούμενα. Όμως… Όμως, όσο μένουμε ουσιαστικά προσκολλημένοι στο παρελθόν, νοσταλγικοί και αμήχανοι, όλο και πιο λίγο μπορούμε να καταλάβουμε τα επερχόμενα.

Ας αφήσουμε λοιπόν τα αγάλματα στο μουσείο. Με την ομορφιά τους, με το βλέμμα τους προσηλωμένο στο παρελθόν τους αλλά και στη ζωή μας. Τα αγάλματα υπενθυμίζουν, τα ονόματα στις πλατείες έχουν να διηγηθούν ιστορίες, οι δρόμοι ξέρουν πολλά. Αλλά εκείνοι που βαδίζουν στους δρόμους γίνονται κάθε φορά βέβηλοι με τα ονόματα. Δεν νοσταλγούν τα κατορθώματά της οδοσήμανσης. Τους απασχολεί η δική τους ζωή. Γι’ αυτό και ποτέ δεν συμμερίζονται δάκρυα και νοσταλγικές ιστορίες.

Θα σου πρότεινα να διαλέξεις να δεις αλλιώς τη ζωή μας. Προσκύνησε αν θέλεις στα μουσεία, στα ονόματα των δρόμων, κλάψε για απώλειες –και τις πραγματικές κι εκείνες που δημιούργησε εν τω μεταξύ το μυαλό σου– αλλά προτίμησε πιο ταπεινά πράγματα. Αν είναι να προτείνεις μην προτείνεις ως παρακαταθήκη μεγάλα ονόματα και ηχηρές αναμνήσεις.

Είναι καλύτερα να πάρουν από μας ένα κάδρο, ένα βιβλίο σημειωμένο, τις μικρές σημειώσεις στα περιθώρια που γράψαμε εν θερμώ, δυο στίχους που διαλέξαμε ή δικούς μας. Αυτά θα μας περιέχουν περισσότερο. Θα μας χωράνε πιο ανθρώπινους και ουσιαστικούς. Κι είναι βέβαιο πως αυτά θα μας πηγαίνουν μπροστά μέσα στο χρόνο, όχι διατηρώντας κατ’ ανάγκη την αθανασία, αλλά εξασφαλίζοντας μια νηφαλιότητα. Και κυρίως… Και κυρίως εξασφαλίζοντας ότι το παρελθόν δεν θα γίνεται νοσταλγία και ανάχωμα αλλά προϋπόθεση μέλλοντος.

Προτείνοντας την ευχή: Προσκυνήστε το παρελθόν αν προτιμάτε, αλλά μετά βεβηλώστε το. Τίποτα δεν είναι πιο μεγάλο από το παρόν και την ιστορία του. Εκεί όπου η θυσία είναι οδυνηρή και γι’ αυτό άξια. Όπου η καθημερινότητα είναι βασανιστική και θέλει ηρωισμό να την αντέξεις, Εκεί όπου κάθε στιγμή βγαίνουν Λαιστρυγόνες, τέρατα, Σειρήνες, για να σ’ εμποδίσουν. Όπου γυρίζεις κουρασμένος το βράδυ σπίτι, με χίλια σχέδια και μια απογοήτευση για όσα δεν έγιναν, μεγάλα ή μικρά, αλλά και με την επιμονή να γίνουν, κόντρα στους κινδύνους, στα τέρατα, στις αυταπάτες. Κόντρα και στις νοσταλγίες που πάντα έχουν να βάλουν κάτι πιο μεγάλο σε σύγκριση – μπορεί όντως πιο μεγάλο, μπορεί μόνο μεγεθυμένο στο χρόνο που έκανε για να φτάσει ως εδώ.