 |
| (πηγή) |
του Θανάση Σκαμνάκη
από REDNotebookΣτη γενιά μας που μεγάλωσε στη σκιά του εμφυλίου, ο Δεκέμβρης (και τα «Δεκεμβριανά») ήταν συνώνυμος με κάποια αόριστη φρίκη. Tα μυστικά και οι ψίθυροι τότε ήσαν πιο πολλά από τις κουβέντες. Αλλά πάντως ο Δεκέμβρης συνταυτιζόταν εν πολλοίς με μια εξέγερση, ένα μακελειό, μια απογοήτευση. Kι όταν μάθαμε περισσότερα, έγινε για μας η έκφραση της ματαιωμένης επανάστασης.
Και αίφνης, μέσα σε λίγο καιρό, ο Δεκέμβρης πήρε άλλο νόημα. Όταν μιλάς τώρα για «Δεκέμβρη», οφείλεις να προσδιορίσεις χρονολογία. Δεν είναι η αντιστοιχία των γεγονότων: είναι η επιστροφή της Ιστορίας με άλλο πρόσωπο. Κι έτσι, τα δυο συνθήματα που με ποιητικό τρόπο προσδιορίζουν το χαρακτήρα του Δεκέμβρη του 2008, «Ιστορία ερχόμαστε» και «Βάρκιζα τέλος», μιλάνε, αν και όχι με ακρίβεια, για την επιθυμία, την προσδοκία και τις μελλοντικές εκρήξεις. Δεν είναι η ομοιότητα του παλιού Δεκέμβρη με το νέο. Θα ήταν μάλλον ιερόσυλη μια οποιαδήποτε σύγκριση.
Είναι το συμβολικό στοιχείο, αλλά και η πιθανότητα του μέλλοντος.
Περί τίνος ακριβώς πρόκειται; Πάρα πολλοί μίλησαν για εξέγερση. Ίσως όχι αδικαιολόγητα. Αλλά βρίσκω στη λέξη κάποια υπερβολή. Περισσότερο εκφράζει την επιθυμία παρά την πραγματικότητα. Περισσότερο θέλει να υπογραμμίσει την προοπτική, παρά το συμβάν… Επιπλέον δε, βιάζεται να προσδιορίσει τα χαρακτήρα των γεγονότων, αδικώντας έτσι τα επερχόμενα.
Ωστόσο κανείς δεν αμφιβάλλει πως έχουμε να κάνουμε με γεγονότα που δεν εξάντλησαν την κοινωνική και πολιτική τους δύναμη. Οι συμμέτοχοι αποσύρθηκαν στις καθημερινές τους ασχολίες, αλλά το ηφαίστειο ενεργοποιήθηκε και ετοιμάζεται να παραγάγει νέες, βιαιότερες εκρήξεις!
Στην ουσία ο Δεκέμβρης είναι η πρώτη έκρηξη με τα χαρακτηριστικά της νέας εποχής. Από πολλές απόψεις. Από την άποψη των αιτημάτων. Από την άποψη της έντασης. Από την άποψη της αμηχανίας. Από την άποψη (της αδυναμίας) των υποκειμενικών φορέων. Είναι η «πανηγυρική» είσοδος στη νέα εποχή των «από κάτω». Με αυτήν την έννοια μπορεί να είναι, σε σχέση με όσα ακολουθήσουν, περίπου ό,τι η κατάληψη της Νομικής το Φλεβάρη του 1973 σε σχέση με την κατάληψη του Πολυτεχνείου το Νοέμβρη.
Η αναλογία τελειώνει εδώ. Τα αιτήματα και οι στόχοι της νέας εποχής έχουν πιο κοινωνικό και καθολικό χαρακτήρα. Είναι αναμετρήσεις με τον πυρήνα του καπιταλιστικού συστήματος, την βία της οικονομικής και κοινωνικής εκμετάλλευσης, την κατοχική λογική του μεγάλου κεφαλαίου και τη δικτατορική συμπεριφορά των μηχανισμών καταστολής, φυσικής και πνευματικής.
Καλωσορίσαμε στην εποχή της Κόλασης! Που μπορεί και να οδηγεί στην Κάθαρση!
Ωστόσο κανείς δεν αμφιβάλλει πως έχουμε να κάνουμε με γεγονότα που δεν εξάντλησαν την κοινωνική και πολιτική τους δύναμη. Οι συμμέτοχοι αποσύρθηκαν στις καθημερινές τους ασχολίες, αλλά το ηφαίστειο ενεργοποιήθηκε και ετοιμάζεται να παραγάγει νέες, βιαιότερες εκρήξεις!
Στην ουσία ο Δεκέμβρης είναι η πρώτη έκρηξη με τα χαρακτηριστικά της νέας εποχής. Από πολλές απόψεις. Από την άποψη των αιτημάτων. Από την άποψη της έντασης. Από την άποψη της αμηχανίας. Από την άποψη (της αδυναμίας) των υποκειμενικών φορέων. Είναι η «πανηγυρική» είσοδος στη νέα εποχή των «από κάτω». Με αυτήν την έννοια μπορεί να είναι, σε σχέση με όσα ακολουθήσουν, περίπου ό,τι η κατάληψη της Νομικής το Φλεβάρη του 1973 σε σχέση με την κατάληψη του Πολυτεχνείου το Νοέμβρη.
Η αναλογία τελειώνει εδώ. Τα αιτήματα και οι στόχοι της νέας εποχής έχουν πιο κοινωνικό και καθολικό χαρακτήρα. Είναι αναμετρήσεις με τον πυρήνα του καπιταλιστικού συστήματος, την βία της οικονομικής και κοινωνικής εκμετάλλευσης, την κατοχική λογική του μεγάλου κεφαλαίου και τη δικτατορική συμπεριφορά των μηχανισμών καταστολής, φυσικής και πνευματικής.
Καλωσορίσαμε στην εποχή της Κόλασης! Που μπορεί και να οδηγεί στην Κάθαρση!
Οι ευαίσθητες υπάρξεις, οι κυρίες των φιλοπτώχων, οι πρόθυμες περσόνες των τηλεοράσεων, οι άνθρωποι που έχουν μια πνευματική ιδιότητα και αποφάσισαν να την «ανταλλάξουν στο πλαίσιο του ισοζυγίου της ζωής με άλλη λειτουργία, οι «αριστεροί» που αντάλλαξαν κι αυτοί την ιδιότητά τους με κάποιες θέσεις στο θεωρείο, οι γοητευμένοι μικροαστοί των πάνω ορόφων, θα εκπλήσσονται και θα οικτίρουν απορημένοι και πανικόβλητοι!
Η Ελλάδα μετά το Δεκέμβρη του 2008 υποχώρησε, γλείφοντας τις πληγές της κρίσης που επέπεσε με ιδιαίτερη σφοδρότητα. Σήμερα βιώνει το σάστισμα και την αδράνεια του πρώτου σοκ. Και μετά την παραλυτική επενέργεια του φόβου, αναμένεται η αφύπνιση της οργής. Η κρίση δεν είναι παρά το συντριπτικό σύμπτωμα μιας παθογένειας που ενδημεί. Καθώς συσσωρεύει πλούτο από τη μια μεριά, μαζεύει και ανασφάλεια, φόβο, ανεργία και απόλυτη ένδεια -συνεπώς και εύφλεκτη ύλη- από την άλλη.
Τα κύματα της καπιταλιστικής επίθεσης δεν σταματούν και τα εκρηκτικά φαινόμενα πολλαπλασιάζονται σε όλη την Ευρώπη. Σε κάθε περίπτωση και με διαφορετική αφορμή: στην Ιταλία για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, στη Βρετανία για την αύξηση των διδάκτρων, στην Πορτογαλία και την Ισπανία για τα μέτρα λιτότητας, στη Γαλλία για το ασφαλιστικό, στην Ιρλανδία για τον μηχανισμό στήριξης και έπεται συνέχεια. Όπως ανέφερε ο Ζίγκμουντ Μπάουμαν, σχολιάζοντας τα γεγονότα του Δεκέμβρη, «περπατάμε σε ένα ναρκοπέδιο, το οποίο είμαστε σίγουροι ότι θα εκραγεί, μόνο που δεν ξέρουμε που και πότε θα σημειωθεί η επόμενη έκρηξη».
Σε κοινωνικό, πολιτικό και φιλοσοφικό-ιδεολογικό επίπεδο τα ερωτήματα έχουν γίνει πολλά και ζητούν απάντηση τώρα. Η λεγόμενη μετανεωτερικότητα υπερασπιζόμενη την διάλυση του κοινωνικού και την ταυτόχρονη αποθέωση του ατομικού εξέφρασε, παρά την αντιφατικότητα των ρευμάτων της, τα μοντέλα της νεοφιλελεύθερης πρότασης, συμβάλλοντας αποτελεσματικά στην αποσύνθεση του κοινωνικού ιστού. Απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, μετατροπή της παιδείας σε παραγωγή όχι μορφωμένων ατόμων αλλά αναλώσιμων εργαζομένων με δεξιότητες, αποθέωση του ατομικού και διάλυση του κοινωνικής ζωής, διαμορφώνουν ασφυκτικές συνθήκες και υπονομεύουν τη συλλογικότητα: στην εργασία, στην εκπαίδευση, στον τόπο κατοικίας, στην πολιτική, στην καθημερινότητα.
Η Αριστερά απέναντι στη νέα αυτή κατάσταση δεν λάμπει, δυστυχώς. Εν πολλοίς αντανακλά την αμηχανία της κοινωνίας, αν και δεν λείπουν τολμηρές προσπάθειες, όμως με μερικά συνήθως αποτελέσματα. Το κομμουνιστικό όραμα ξεθώριασε από τις «υπαρκτές» διαψεύσεις, σήμερα που είναι όσο ποτέ επίκαιρο με το πραγματικά απελευθερωτικό του πρόσωπο, κι όχι με το κακέκτυπο που είδαμε στο παρελθόν.
Η Ελλάδα μετά το Δεκέμβρη του 2008 υποχώρησε, γλείφοντας τις πληγές της κρίσης που επέπεσε με ιδιαίτερη σφοδρότητα. Σήμερα βιώνει το σάστισμα και την αδράνεια του πρώτου σοκ. Και μετά την παραλυτική επενέργεια του φόβου, αναμένεται η αφύπνιση της οργής. Η κρίση δεν είναι παρά το συντριπτικό σύμπτωμα μιας παθογένειας που ενδημεί. Καθώς συσσωρεύει πλούτο από τη μια μεριά, μαζεύει και ανασφάλεια, φόβο, ανεργία και απόλυτη ένδεια -συνεπώς και εύφλεκτη ύλη- από την άλλη.
Τα κύματα της καπιταλιστικής επίθεσης δεν σταματούν και τα εκρηκτικά φαινόμενα πολλαπλασιάζονται σε όλη την Ευρώπη. Σε κάθε περίπτωση και με διαφορετική αφορμή: στην Ιταλία για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, στη Βρετανία για την αύξηση των διδάκτρων, στην Πορτογαλία και την Ισπανία για τα μέτρα λιτότητας, στη Γαλλία για το ασφαλιστικό, στην Ιρλανδία για τον μηχανισμό στήριξης και έπεται συνέχεια. Όπως ανέφερε ο Ζίγκμουντ Μπάουμαν, σχολιάζοντας τα γεγονότα του Δεκέμβρη, «περπατάμε σε ένα ναρκοπέδιο, το οποίο είμαστε σίγουροι ότι θα εκραγεί, μόνο που δεν ξέρουμε που και πότε θα σημειωθεί η επόμενη έκρηξη».
Σε κοινωνικό, πολιτικό και φιλοσοφικό-ιδεολογικό επίπεδο τα ερωτήματα έχουν γίνει πολλά και ζητούν απάντηση τώρα. Η λεγόμενη μετανεωτερικότητα υπερασπιζόμενη την διάλυση του κοινωνικού και την ταυτόχρονη αποθέωση του ατομικού εξέφρασε, παρά την αντιφατικότητα των ρευμάτων της, τα μοντέλα της νεοφιλελεύθερης πρότασης, συμβάλλοντας αποτελεσματικά στην αποσύνθεση του κοινωνικού ιστού. Απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, μετατροπή της παιδείας σε παραγωγή όχι μορφωμένων ατόμων αλλά αναλώσιμων εργαζομένων με δεξιότητες, αποθέωση του ατομικού και διάλυση του κοινωνικής ζωής, διαμορφώνουν ασφυκτικές συνθήκες και υπονομεύουν τη συλλογικότητα: στην εργασία, στην εκπαίδευση, στον τόπο κατοικίας, στην πολιτική, στην καθημερινότητα.
Η Αριστερά απέναντι στη νέα αυτή κατάσταση δεν λάμπει, δυστυχώς. Εν πολλοίς αντανακλά την αμηχανία της κοινωνίας, αν και δεν λείπουν τολμηρές προσπάθειες, όμως με μερικά συνήθως αποτελέσματα. Το κομμουνιστικό όραμα ξεθώριασε από τις «υπαρκτές» διαψεύσεις, σήμερα που είναι όσο ποτέ επίκαιρο με το πραγματικά απελευθερωτικό του πρόσωπο, κι όχι με το κακέκτυπο που είδαμε στο παρελθόν.
Εν τέλει η εικόνα της Αριστεράς περιέχει αμηχανία, πολυδιάσπαση, αδυναμία κοινής και αποτελεσματικής δράσης και, το κυριότερο, απουσία οράματος. Δεν είναι οι θελήσεις των ηγεσιών, δεν είναι οι ανεπάρκειες τους, δεν είναι τα αισθήματα ιδιοκτησίας των επί μέρους τιμαρίων της, μόνον. Είναι επίσης και η ίδια η πραγματικότητα που την καθηλώνει. Οι αλλαγές στις κοινωνικές σχέσεις και οι συνακόλουθες ιδεολογικές και πολιτικές μετατοπίσεις προκάλεσαν ένα διάστημα μεγάλης αμηχανίας. Η ιστορική αισιοδοξία άλλαξε στρατόπεδο και η κινητοποίηση της Αριστεράς ήταν περισσότερο αμυντική παρά επιθετική. Περισσότερο διεκδικούσε το παρελθόν, παρά άνοιγε ορίζοντες για το μέλλον. Περισσότερο συντηρούσε την παρουσία της, παρά απαιτούσε το όλον της κοινωνίας.
Έτσι αυτό το νέο κίνημα δείχνει να μην έχει πολιτικό ιστό. Η ηγεμονία της Αριστεράς στα γεγονότα δεν επαληθεύεται. Ωστόσο η κρίση αλλάζει το χάρτη. Αποκάλυψε το βασιλιά γυμνό, ακόμα κι αν οι υπήκοοι είναι ακόμα πολύ θαμπωμένοι από το «μεγαλείο» για να καταλάβουν τη γύμνια του. Η αντιφατικότητα των νέων καταστάσεων γεννά τις εντάσεις και τις συγκρούσεις, αλλά ταυτόχρονα αποσυνθέτει και ανασυνθέτει τα υποκείμενα τους. Η πραγματικότητα της νέας εποχής θα διαμορφώσει τους νέους φορείς, τα νέα επαναστατικά υποκείμενα· όχι ως αυθόρμητη κίνηση, αλλά ως επιτυχή εμβολιασμό των αυθόρμητων εξεγερτικών διαθέσεων με τις πολιτικές και ιδεολογικές αναζητήσεις. Και η ενότητα θα είναι μια πολύπλοκη και βασανιστική διαδικασία που θα εξελίσσεται όσο εξελίσσονται τα γεγονότα και υπό την πίεση τους.
Ο Δεκέμβρης του 2008 δεν είναι αφομοιώσιμος από το σύστημα, γιατί έθεσε ερωτήματα για το ίδιο το σύστημα - γι’ αυτό τον μνημονεύουν μόνον οι κάτω. Οι επόμενες αναμετρήσεις θα διεκδικήσουν και τις απαντήσεις.
Έτσι αυτό το νέο κίνημα δείχνει να μην έχει πολιτικό ιστό. Η ηγεμονία της Αριστεράς στα γεγονότα δεν επαληθεύεται. Ωστόσο η κρίση αλλάζει το χάρτη. Αποκάλυψε το βασιλιά γυμνό, ακόμα κι αν οι υπήκοοι είναι ακόμα πολύ θαμπωμένοι από το «μεγαλείο» για να καταλάβουν τη γύμνια του. Η αντιφατικότητα των νέων καταστάσεων γεννά τις εντάσεις και τις συγκρούσεις, αλλά ταυτόχρονα αποσυνθέτει και ανασυνθέτει τα υποκείμενα τους. Η πραγματικότητα της νέας εποχής θα διαμορφώσει τους νέους φορείς, τα νέα επαναστατικά υποκείμενα· όχι ως αυθόρμητη κίνηση, αλλά ως επιτυχή εμβολιασμό των αυθόρμητων εξεγερτικών διαθέσεων με τις πολιτικές και ιδεολογικές αναζητήσεις. Και η ενότητα θα είναι μια πολύπλοκη και βασανιστική διαδικασία που θα εξελίσσεται όσο εξελίσσονται τα γεγονότα και υπό την πίεση τους.
Ο Δεκέμβρης του 2008 δεν είναι αφομοιώσιμος από το σύστημα, γιατί έθεσε ερωτήματα για το ίδιο το σύστημα - γι’ αυτό τον μνημονεύουν μόνον οι κάτω. Οι επόμενες αναμετρήσεις θα διεκδικήσουν και τις απαντήσεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου