Λιτότητα; Υπάρχει κι άλλος δρόµος!

Η Ε.Ε. να αναπληρώσει τη χαμένη ρευστότητα
του Γιάννη Βαρουφάκη

από Τα Νέα

Η κρίση είναι ευρωπαϊκή και οι διµερείς δανειακές συµφωνίες της τρόικας µε τα χρεοκοπηµένα κράτη (π.χ. Ελλάδα και Ιρλανδία) αποτελούν µέρος και όχι λύση του προβλήµατος. Η άµµος που έχει µείνει στην κλεψύδρα της αντίστροφης µέτρησης για το ευρώ είναι λίγη, γι’ αυτό ήρθε η ώρα για µια διαφορετική, ορθολογική παρέµβαση εκ µέρους της Ε.Ε. που να αντιµετωπίζει άµεσα και τις δύο εν εξελίξει κρίσεις: 

• (α) την κρίση χρέους των υπερχρεωµένων κρατών και 

• (β) την κρίση των ευρωπαϊκών τραπεζών στις οποίες ανήκει το χρέος των υπερχρεωµένων κρατών και τις οποίες κρατά ζωντανές η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) µε πακτωλούς δηµοσίου χρήµατος.

Ο φαύλος κύκλος που µε µαθηµατική ακρίβεια θα αποδοµήσει το ευρώ, αν δεν παρέµβει η Ε.Ε., έχει ως εξής: η τρόικα δανείζει τεράστια ποσά στα ήδη υπερχρεωµένα κράτη µε υψηλά επιτόκια και ως αντάλλαγµα τους επιβάλλει ασφυκτικές περιοριστικές πολιτικές που µειώνουν το ΑΕΠ τους. Το βλέπουν αυτό οι τράπεζες και πείθονται πως τα παλαιότερα δανεικά που τους χρωστούν τα υπερχρεωµένα κράτη µάλλον δεν θα τα πάρουν ποτέ. Ετσι, οι τράπεζες, όση ρευστότητα και να τους δίνει η ΕΚΤ, δεν δανείζουν στις επιχειρήσεις και στα νοικοκυριά, µε αποτέλεσµα να βαθαίνει η ύφεση, να µειώνονται τα κρατικά έσοδα, να αυξάνονται τα χρέη των υπερχρεωµένων κρατών και έτσι να πανικοβάλλονται ακόµα πιο πολύ οι τράπεζες.

Για να σπάσει ο φαύλος κύκλος µεταξύ των δύο κρίσεων, η τρόικα πρέπει να παραδεχθεί έµπρακτα πως η θεραπεία που επιβάλλει στακράτη τροφοδοτεί την καλπάζουσα επιδηµία αντί να την αποδυναµώνει. Αντί για τις διµερείς «διαπραγµατεύσεις» µε την κάθε κυβέρνηση ξεχωριστά, η τρόικα θα έπρεπε να συγκαλέσει σύνοδο µε τη συµµετοχή 

• (α) των ηγετών των υπερχρεωµένων κρατών και 

• (β) εκπροσώπων των ευρωπαϊκών τραπεζών (που κατέχουν τα οµόλογα των προηγούµενων). 

Ο σκοπός µιας τέτοιας συνόδου θα ήταν ηλίου φαεινότερος: µια αµοιβαίως επωφελής συµφωνία η οποία θα συρρικνώσει το άθροισµα των δηµοσίων χρεών και των τραπεζικών ζηµιών (τωρινών και µελλοντικών). Π.χ. οι τράπεζες συµφωνούν να µειώσουν τις απαιτήσεις τους από τα υπερχρεωµένα κράτη (αποδεχόµενες νέα οµόλογα µικρότερης αξίας και µακρύτερης διάρκειας), ενώ τα υπερχρεωµένα κράτη να περιορίσουν τις δαπάνες τους σε τοµείς που δεν ενισχύουν τη φτώχεια και δεν πλήττουν τη µελλοντική παραγωγικότητα της χώρας τους.  

Σε αντάλλαγµα η ΕΚΤ να δεσµευτεί πως θα συνεχίσει να παρέχει όση ρευστότητα χρειάζονται οι τράπεζες στο διηνεκές. Μια τέτοια λογική συµφωνία µπορεί να επιτευχθεί σε µερικές ώρες, ενώ η ανακοίνωσή της θα ανακούφιζε τις αγορές και θα απέτρεπε άµεσα και αποτελεσµατικά την επέκταση του ντόµινο στην Ισπανία, στην Ιταλία, στο Βέλγιο. Αυτά ως πρώτο βήµα. Αµέσως µετά την πυροσβεστική αυτή παρέµβαση, η προσπάθεια υπέρβασης της κρίσης απαιτεί άλλα δύο βήµατα, ένα για να ξεφουσκώσει κι άλλο το συνολικό χρέος και ένα ακόµα για να έρθει η ανάκαµψη που θα απορροφήσει το εναποµείναν χρέος και θα βάλει την Ευρώπη σε νέα αναπτυξιακή τροχιά:

1. Αµεση µεταφορά οµολόγων του κάθε κράτους αξίας ίσης µε το 60% του ΑΕΠ του στην ΕΚΤ (µέρος δηλαδή του εθνικού χρέους που επιτρέπει το Μάαστριχτ), η οποία, για να τα καλύψει, εκδίδει ευρωοµόλογα ίσης αξίας. Τα κράτη εξακολουθούν να χρωστούν τα οµόλογα αυτά, αλλά πληρώνουν χαµηλότερους τόκους ανάλογους µε το επιτόκιο των ευρωοµολόγων.

2. Μαζικό πανευρωπαϊκό επενδυτικό πρόγραµµα συγχρηµατοδοτούµενο από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και την ΕΚΤ, η οποία χρησιµοποιεί (για το δικό της µέρος) τα ευρωοµόλογα που εκδίδει. 

- Ο Γιάνης Βαρουφάκης είναι καθηγητής Οικονοµικής Θεωρίας στο Πανεπιστήµιο Αθηνών