Η Ελλάδα δεν θα αποφύγει την αναδιάρθρωση του χρέους

(πηγή)

του Μάκη Ντόβολου

από την Αυγή

Το ερώτημα για το αν πρέπει ή συμφέρει την Ελλάδα να προχωρήσει σε αναδιάρθρωση χρέους ή ακόμη περισσότερο σε στάση πληρωμών προκαλεί συζητήσεις τόσο εντός όσο και εκτός χώρας. Επίσης αποτελεί ένα ακόμη σημείο αντιπαράθεσης στον χώρο της αριστεράς. 

Αυτό που πρέπει να σημειώσουμε είναι ότι όσες χώρες έλαβαν στο παρελθόν την απόφαση να προχωρήσουν σε αναδιάρθρωση του χρέους, με τη μία την άλλη μορφή, το έπραξαν γιατί εξαναγκάστηκαν από τις συνθήκες, ως έσχατη λύση στο οικονομικό αδιέξοδο στο οποίο είχαν περιέλθει. Επομένως το καλό ή το κακό σε αυτή την περίπτωση είναι σχετικό. Ναι μεν η αναδιάρθρωση του χρέους ή και η στάση πληρωμών δεν είναι, γενικώς, κάτι θετικό για μια χώρα αλλά υπό συγκεκριμένες συνθήκες και προϋποθέσεις μπορεί να αποτελέσει μια σωτήρια λύση.


Η Ελλάδα δεν θα αποφύγει την αναδιάρθρωση του χρέους και αυτό το ξέρουν όλοι, μέσα και έξω από την χώρα. Όπως δείχνει και η πρόσφατη μελέτη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου με τίτλο «Default in Today's Advanced Economies: Unnecessary, Undesirable, and Unlikely» (2010) η Ελλάδα έχει εισέλθει στη λεγόμενη «παγίδα του χρέους» από την οποία πολύ δύσκολα μπορεί να απεμπλακεί. Όπως σημειώνει η μελέτη, 

ενώ για το σύνολο των ανεπτυγμένων χωρών η προβλεπόμενη διαφορά μεταξύ του πραγματικού επιτοκίου δανεισμού και του πραγματικού ρυθμού ανάπτυξης για τη διετία 2011-2012 είναι 0,8%, στην Ελλάδα η εν λόγω διαφορά εκτινάσσεται στο 4,4%, ενώ στις χώρες που οδηγήθηκαν σε αναδιάρθρωση χρέους την τελευταία δεκαετία ήταν στο 7,3%. 

Αυτό τι σημαίνει με απλά λόγια: ότι ο λόγος του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ θα αυξάνεται ακόμη και αν εξαλειφθεί το πρωτογενές έλλειμμα στον προϋπολογισμό (δηλαδή δεν υπάρξει νέος δανεισμός του Δημοσίου) διότι το επιτόκιο εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους θα είναι υψηλότερο από τον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας. Σε αυτήν τη περίπτωση ο ρυθμός μεταβολής του χρέους θα είναι το επιτόκιο. Επιπλέον όπως σημειώνει η τελευταία ετήσια έκθεση του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ 

υπάρχει ο κίνδυνος «το μέσο επιτόκιο εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους να αυξηθεί, καθώς οι επενδυτές θα ζητούν υψηλότερα ασφάλιστρα κινδύνου εφόσον δεν υπάρχει βελτίωση των δημοσιονομικών δεικτών και η οικονομία βρίσκεται σε τροχιά χαμηλής ανάπτυξης, η αύξηση των επιτοκίων να οδηγεί σε χαμηλότερη ανάπτυξη, που θα οδηγεί με τη σειρά της σε ακόμη υψηλότερα επιτόκια, με αποτέλεσμα την εκθετική επιτάχυνση του ρυθμού συσσώρευσης του δημόσιου χρέους». 

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον πολύ δύσκολα θα αποφύγεις την αναδιάρθρωση χρέους. Όμως υπάρχουν πολλές μορφές αναδιάρθρωσης χρέους, από τις πιο «ειρηνικές» μέχρι και τις πιο βίαιες, με κάθε περίπτωση να έχει τα θετικά και τα αρνητικά της.

Μελέτη του ΔΝΤ με τίτλο: «Cross-Country Experience with Restructuring of Sovereign Debt and Restoring Debt Sustainability» (2006) ερεύνησε τις περιπτώσεις αναδιάρθρωσης χρέους στις οποίες είχαν προχωρήσει μια σειρά από χώρες όπως η Αργεντινή (2001 και 2005), η Δομινικανή Δημοκρατία (2005), ο Ισημερινός (1999), η Μολδαβία (2002 και 2004), το Πακιστάν (1999), η Ρωσία (1998–2000), η Ουκρανία (1998–2000), και η Ουρουγουάη (2003). Ως κύριες αιτίες για την αύξηση του χρέους αναφέρονται οι υψηλές και αυξανόμενες δαπάνες για τόκους, η πτώση της οικονομικής δραστηριότητας, το μεγάλο κόστος διάσωσης του τραπεζικού τους τομέα και η ραγδαία υποτίμηση των νομισμάτων τους. Κοινό στοιχείο στις περισσότερες χώρες ήταν ότι η αναδιάρθρωση του χρέους συνέβη όταν ήδη βρίσκονταν υπό την κηδεμονία του ΔΝΤ, η παρουσία του οποίου δεν απέτρεψε το μοιραίο.

Όσα κράτη προχώρησαν σε προληπτική αναδιάρθρωση τους χρέους τους, ώστε να αποφύγουν τη στάση πληρωμών, βίωσαν μεν μικρότερη μείωση του ΑΕΠ κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, αλλά το «κούρεμα» του χρέους ήταν σχετικά μικρό, ενώ το κύριο αποτέλεσμα ήταν η επιμήκυνση της χρονικής διάρκειας αποπληρωμής. Αντίθετα στις χώρες που προχώρησαν σε στάση πληρωμών και μετά σε αναδιάρθρωση το «κούρεμα» του χρέους ήταν υψηλότερο. Σύμφωνα με μελέτη της Τράπεζας της Ισπανίας με τίτλο: «The Role of the IMF in recent sovereign debt restructurings: Implications for the policy of lending into arrears» (2008) 

οι χώρες που έκαναν στάση πληρωμών πέτυχαν να μειώσουν το χρέος τους κατά 41,8% κατά μέσο όρο, έναντι μείωσης 19,2% που σημειώθηκε στις περιπτώσεις κρατών όπου η αναδιάρθρωση έγινε προληπτικά, ενώ πέτυχαν να εντάξουν και μεγαλύτερο τμήμα του χρέους σε διαδικασία αναδιαπραγμάτευσης. Αυτό συνέβη, σύμφωνα με τη μελέτη της τράπεζας, διότι «η πράξη της στάσης πληρωμών τείνει να αυξάνει τη διαπραγματευτική δύναμη του κράτους και να μειώνει την ισχύ των πιστωτών».  

Όμως στις χώρες που κήρυξαν στάση πληρωμών η μείωση του ρυθμού ανάπτυξης ήταν πολύ πιο έντονη φτάνοντας στο 7,5% κατά μέσο όρο την χρονιά της κρίσης, έναντι 3,6% που σημειώθηκε κατά μέσο όρο στα κράτη που προχώρησαν σε προληπτική αναδιάρθρωση χρέους. Παρά τη βουτιά του πρώτου χρόνου, το ΑΕΠ ανέκαμψε θεαματικά την αμέσως επόμενη χρονιά, αυξανόμενο κατά 6%, έναντι μόλις 1% στις χώρες που ακολούθησαν μια πιο φιλική διαδικασία αναδιάρθρωσης.

Πάντως τα κράτη που δεν έκαναν στάση πληρωμών κατάφεραν να επιστρέψουν γρηγορότερα στις αγορές σε σύγκριση με τις χώρες που κήρυξαν πτώχευση (η Αργεντινή 9 χρόνια μετά δεν έχει επιστρέψει).

Επίσης σοβαρούς κινδύνους για την οικονομία δημιουργεί μια αναδιάρθρωση και του εσωτερικού χρέους, πέραν του εξωτερικού, διότι μεγάλο μέρος αυτού του χρέους βρίσκεται στα χέρια τραπεζών, ασφαλιστικών ταμείων, ιδιωτών κ.λπ. Έτσι ένα «κούρεμα» του εσωτερικού χρέους σημαίνει ζημιές για το εγχώριο χρηματοπιστωτικό σύστημα, που με τη σειρά του οδηγεί σε απώλεια εμπιστοσύνης και σε μαζική απόσυρση καταθέσεων.

Τα αναφέρω όλα τα παραπάνω γιατί νομίζω ότι πρέπει να ανοίξει μια σοβαρή συζήτηση για τα θέματα αυτά εντός της αριστεράς. Προσωπικά δεν έχω κανένα πρόβλημα να αποδεχθώ και θεωρούμενες ως ακραίες λύσεις όπως είναι η στάση πληρωμών ή και έξοδο από το ευρώ (αν δεν μας πετάξουν πρώτα έξω οι Γερμανοί) εφόσον όμως υπάρχει ένα συγκροτημένο αριστερό πολιτικό και οικονομικό σχέδιο όπου θα ξέρουμε τι θέλουμε και πως μπορούμε να το πετύχουμε από την πρώτη κιόλας μέρα εφαρμογής του. Με συνθήματα, εντυπωσιασμούς και «γιουρούσια για να πάρουμε την Τριπολιτσά» δεν πείθεται κανένας. Έτσι και αλλιώς τη θέση για στάση πληρωμών και έξοδο από το ευρώ δεν την διατυπώνουν μόνο αριστεροί…