Εκτός ελέγχου η κρίση στις ΗΠΑ

(πηγή)

του Κώστα Καλλωνιάτη

από την Κυριακάτικη Αυγή

Με την Ευρώπη να έχει γίνει φέτος το επίκεντρο της οικονομικής κρίσης, φαίνεται να έχει ξεχασθεί εντελώς ο ‘μεγάλος ασθενής’ της παγκόσμιας οικονομίας, οι ΗΠΑ. Η οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση ξεκίνησε το 2008 στις ΗΠΑ και μετά πέρασε τον Ατλαντικό για να εγκατασταθεί στην Ευρώπη. Όλοι τότε άρχισαν τις συγκρίσεις για το πόσο δυναμικότερη είναι η αμερικανική οικονομία έναντι της ευρωπαϊκής, πόσο λιγότερα χρέη κουβαλά στη πλάτη της η Αμερική και πόσο πιο ευλύγιστη είναι η νομισματική και δημοσιονομική της πολιτική (συγκριτικά με τη διασπασμένη Ευρώπη) με συνέπεια να ανακάμπτει άμεσα. Πόσο αληθινή, όμως, είναι αυτή η εικόνα; Είναι πράγματι η Ευρώπη το μαύρο πρόβατο της παγκόσμιας οικονομίας ή πίσω της κρύβεται μια πολύ χειρότερη αμερικανική κρίση που κινδυνεύει να τα παρασύρει όλα στο διάβα της;

Είναι χρήσιμο να δούμε μερικά στοιχεία για την αμερικανική οικονομία και κοινωνία πριν βγάλει ο καθένας τα συμπεράσματά του :

1. Οι τράπεζες και η οικονομία των ΗΠΑ έγιναν την τελευταία διετία αποδέκτης της μεγαλύτερης στην ιστορία δημοσιονομικής και νομισματικής βοήθειας που υπήρξε ποτέ. Ο συνδυασμένος λογαριασμός κεφαλαιακών ενισχύσεων που προσφέρθηκαν αφειδώς από πλευράς Fed και κυβέρνησης ανήλθε σε περισσότερα από 4 τρισ. δολ. Παρά ταύτα, οι μεν τράπεζες δεν έλυσαν το πρόβλημα των τοξικών χρεών και πλασματικών ισολογισμών τους, η δε οικονομική ανάκαμψη έχει χάσει την αρχική δυναμική της, καθώς τα προγράμματα κρατικών ενισχύσεων λήγουν και δεν ανανεώνονται.

2. Συγχρόνως, το δημόσιο έλλειμμα έχει εκτιναχθεί στα 1,3 τρισ. ετησίως και προβλέπεται να κρατηθεί σε αυτά τα επίπεδα καθ’ όλη τη δεκαετία, με συνέπεια το δημόσιο χρέος σαν ποσοστό στο ΑΕΠ να έχει αυξηθεί από 50-60% του ΑΕΠ πριν λίγα χρόνια σε 93% σήμερα και να βαίνει αυξανόμενο. Το χειρότερο, όμως, δεν είναι το επίπεδο του χρέους προς το ΑΕΠ -δείκτης που μετρά τη κακοδιαχείριση του παρελθόντος με τη συσσώρευση ελλειμμάτων- όσο ο λόγος του χρέους προς τα έσοδα, που αντανακλά τη δυνατότητα μελλοντικής αποπληρωμής του. Εδώ, λοιπόν, ήδη από το 2009 οι ΗΠΑ κατέχουν τα πρωτεία συγκριτικά με την Ευρώπη με 358%, όταν στις ευρωπαϊκές οικονομίες ήταν λιγότερο από 200% (Γαλλία 162%, Γερμανία 165%, Ισπανία 153%, Ιταλία 187%, Βρετανία 169%, Ελλάδα 312%). Ακόμη και σε επίπεδο συνολικών καθαρών υποχρεώσεων (ιδιωτικός και δημόσιος τομέας) ως προς το ΑΕΠ η αμερικανική οικονομία βρίσκεται σε χειρότερη μοίρα από όλες τις ευρωπαϊκές οικονομίες, με ένα μέγεθος κοντά στο 550% (ανάλογο μόνο της Γαλλίας) όταν στην Ευρώπη το αντίστοιχο μέγεθος δεν ξεπερνά το 400%.

3. Δεδομένου ότι η κατανάλωση αντιπροσωπεύει το 70% της αμερικανικής οικονομίας, έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς το πραγματικό μέγεθος της ανεργίας επηρεάζει τη μελλοντική κατανάλωση και δυνατότητα ανάκαμψης. Γιατί, ενώ επισήμως η ανεργία είναι στο 9,5%, η πραγματική ανεργία περιλαμβάνει όσους ζητάνε πλήρη απασχόληση αλλά στο ενδιάμεσο απασχολούνται μερικώς, καθώς επίσης και όσους παύουν να ψάχνουν για απασχόληση επειδή δεν βρίσκουν τίποτα και απογοητεύονται (αποθαρρυμένοι εργαζόμενοι). Με τις δύο αυτές κατηγορίες μαζί, η ανεργία ανέρχεται στο 16,5%. Αν, μάλιστα, προστεθούν και όσοι αποθαρρυμένοι εργαζόμενοι πέραν του έτους -τους οποίους (αν είναι δυνατόν!) έχει πάψει να λογαριάζει στους ‘αποθαρρυμένους’ η αμερικανική στατιστική υπηρεσία-, τότε η ανεργία φθάνει στο τρομακτικό ποσοστό 21,6%! Από πού, λοιπόν, να έλθει η ανάκαμψη;

4. Την ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας εμποδίζει επίσης η τεράστια ανισοκατανομή εισοδημάτων και πλούτου. Όπως φαίνεται και από την πυραμίδα (διάγραμμα) της εισοδηματικής διαστρωμάτωσης, το κορυφαίο 20% του ενεργού πληθυσμού ευημερεί και μπορεί να ξοδεύει χρήματα, ενώ το υπόλοιπο 80% με τη συρρικνωμένη μεσαία τάξη μαζί δεν συμμετέχει πλέον στην όποια ανάκαμψη. Μόνον η αφρόκρεμα του 1% τσεπώνει τα 2/3 των κερδών της ανάπτυξης και κατέχει το 43% του συνολικού πλούτου σε κινητές αξίες. Σήμερα πάνω από το 40% των απασχολουμένων στις ΗΠΑ έχει δουλειές χαμηλά αμοιβόμενες. Μελέτη, δε, του Πανεπιστημίου Πρίνστον δείχνει πως τα επόμενα 20 έτη θα έχει χαθεί 22-29% των σημερινών θέσεων εργασίας. Ποια κατανάλωση μπορεί να σταθεί σε ένα τόσο ισχνό πόδι; Και ποια κοινωνική ισορροπία μπορεί να επιτρέψει τον αντικατοπτρισμό μιας τέτοιας ανάκαμψης;

5. Σαν να μην έφταναν τα παραπάνω, η αγορά ακινήτων συνεχίζει να πέφτει (μείωση τιμών 7-10% προβλέπει η S&P για το 2011) υπό την πίεση ενός δεύτερου κύματος ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων που σκάνε (το 10% αυτών είναι σε καθυστέρηση, ενώ το 24% υπερβαίνει την αγοραία αξία του ακινήτου) προκαλώντας, έτσι, νέα αλυσίδα χρεωκοπιών, κατασχέσεων (35% άνοδος το α’ 3μηνο φέτος), περιορισμού του τραπεζικού δανεισμού (ας μοιράζει λεφτά η Fed, οι τράπεζες τα διακρατούν και το χρήμα δεν φτάνει στην αγορά) και έλλειψης ρευστότητας στην οικονομία.

6. Σήμερα οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν μια συνταξιοδοτική κρίση άνευ προηγουμένου. Ουσιαστικά όλα τα συνταξιοδοτικά ταμεία στις ΗΠΑ (ιδιωτικά και δημόσια) είναι μαζικά υποκεφαλαιοποιημένα. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη (Forbes), θα απαιτηθούν για την κεφαλαιακή κάλυψη των ελλειμμάτων τους και στις 50 Πολιτείες των ΗΠΑ περίπου 3,2 τρισ. δολ.!

7. Στο μεταξύ οι δαπάνες κοινωνικής ασφάλισης και ιατρικής περίθαλψης (medicaire) που σε μεγάλο βαθμό καλύπτονται από το κράτος πρόκειται να επιβαρυνθούν δραματικά από την αναμενόμενη από το 2011 μεγάλη έξοδο της μεταπολεμικής γενιάς των baby boomers που βρίσκεται σε συντάξιμη ηλικία.

8. Στον δημοσιονομικό εκτροχιασμό του αμερικανικού κράτους συμβάλλουν και οι περισσότερες πολιτείες, τα οικονομικά των οποίων είναι πλέον στο ‘κόκκινο’, με αποτέλεσμα πολλές να διατρέχουν τον κίνδυνο της χρεωκοπίας (βλ Καλιφόρνια, Νιου Τζέρσευ, Ν. Υόρκη, Ντιτρόιτ) και να ζητάνε στήριξη από το κράτος για να μην χρεωκοπήσουν.

9. Η κοινωνική διάλυση των ΗΠΑ φαίνεται και από τα εξής: το 2009, 45 εκατομμύρια Αμερικανοί ζούσαν στη φτώχεια και το ποσοστό φτώχειας των ΗΠΑ είναι το τρίτο χειρότερο μεταξύ όλων των αναπτυγμένων χωρών. Η συμμετοχή στα συσσίτια αυξήθηκε 20% φέτος και τον Ιούνιο συμμετείχαν σε αυτά 41 εκατομμύρια. Υπολογίζεται πως ο 1 στους 6 Αμερικανούς συντηρείται σήμερα με κάποιο κρατικό πρόγραμμα κατά της φτώχειας. Πάνω από 50 εκατομμύρια Αμερικανοί πολίτες έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα ιατρικής περίθαλψης των φτωχών (medicaire). Περίπου 10 εκατομμύρια δέχονται επιδόματα ανεργίας, 4 φορές περισσότεροι από το 2007. Η μία στις τρεις οικογένειες έχει ένα μέλος της που αναζητεί εργασία. Ένα στα πέντε παιδιά στις ΗΠΑ ζει σήμερα μέσα στη φτώχεια.

10. Τέλος, η ψυχοπαθολογία της αμερικανικής κοινωνίας έχει σπάσει κάθε ρεκόρ: ο 1 στους 5 ενήλικους αμερικανούς δήλωσε πέρσι πως αντιμετώπιζε ψυχολογικά προβλήματα και το 5% ανέφερε πολύ σοβαρά προβλήματα. Από το σύνολο των ψυχικά νοσούντων, το 62% δεν είχε καμία ιατρική βοήθεια. Κατά τα άλλα, η εγκληματικότητα είναι στα ύψη, 250 εκατομμύρια όπλα κυκλοφορούν στα χέρια των Αμερικανών, στις φυλακές κρατούνται 1,8 εκατομμύρια άτομα (άλλα 4 είναι ελεύθερα υπό όρους), η μέση διάρκεια ενός γάμου είναι 7 χρόνια και 100 εκατομμύρια είναι παχύσαρκοι (1 στα 6 παιδιά).

Στις πρωτοφανείς αυτές συνθήκες κοινωνικής και οικονομικής κρίσης αδυνατώ να καταλάβω πώς όλοι μιλάνε -με πρώτους τους Αγγλοσάξονες- για το χάλι αποκλειστικά της Ευρώπης. Το αμερικανικό τσουνάμι είναι εκεί και σαν χρονοβόμβα περιμένει απλώς να εκραγεί. Στο μεταξύ, η Ευρώπη χρησιμοποιείται έντεχνα σαν το μαξιλαράκι στην πτώση της Αμερικής…

.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.

  - Ανατριχιαστικός ο πίνακας... Και επιμένουν σε αυτό το μοντέλο, ή, κάποιοι  "νεφελωδώς προοδευτικοί", κάνουν λόγο -το πολύ- για επιδιορθώσεις του! Δρόμος ο γκρεμός; Από πότε; 

(πηγή)