Το ηφαίστειο της Ιρλανδίας

σκίτσο του Γιάννη Καλαϊτζή (δημοσιεύθηκε στην Ελευθεροτυπία)

του Πέτρου Παπακωνσταντίνου  

από το ΠΡΙΝ

Το σύνολο των πολιτικών αναλυτών, τόσο στο Δουβλίνο όσο και στις πρωτεύουσες των ισχυρότερων ευρωπαϊκών κρατών, προεξοφλεί σφοδρή κοινωνική θύελλα, μετά την απόβαση των τροϊκανών στο νησί. Αμφίβολο αν επιβιώσει η κυβέρνηση συνεργασίας του κυριότερου αστικού κόμματος, του Φιάνα Φάιλ, με τους Πράσινους.

Σε καμπή ιστορικών διαστάσεων βρίσκεται η Ιρλανδία μετά τη συνθηκολόγηση της κυβέρνησης του Μπράιαν Κάουαν, την περασμένη Κυριακή. Μια συνθηκολόγηση, που οδήγησε τον πάλαι ποτέ «κέλτικο τίγρη» να μπει στο κλουβί του «μηχανισμού διάσωσης» ΕΕ - ΔΝΤ, όπου βρίσκεται και η Ελλάδα, κάτω από τα ανελέητα χτυπήματα των μαστιγίων Γερμανίας και Βρετανίας, των δύο κυριότερων πιστωτών του. Το συλλαλητήριο που επρόκειτο να ξεκινήσει χθες το μεσημέρι στο Δουβλίνο (και το οποίο βρισκόταν σε εξέλιξη όταν έκλειναν αυτές οι στήλες της εφημερίδας) θα αποτελούσε μια πρώτη ένδειξη του κοινωνικού βαρόμετρου.

Το σύνολο των πολιτικών αναλυτών, τόσο στο Δουβλίνο όσο και στις πρωτεύουσες των ισχυρότερων ευρωπαϊκών κρατών, προεξοφλεί πάντως σφοδρή κοινωνική θύελλα, από την οποία είναι αμφίβολο αν θα επιβιώσει η κυβέρνηση συνεργασίας του κυριότερου αστικού κόμματος, του Φιάνα Φάιλ, με τους Πράσινους. Η λαϊκή κατακραυγή είναι εκκωφαντική στο νησιωτικό έθνος των έξι εκατομμυρίων κατοίκων, που συνεχίζει να διατηρείται διχασμένο από τον ιμπεριαλισμό, καθώς η Βόρεια Ιρλανδία αποτελεί την πρώτη και τελευταία αποικία του γηραλέου βρετανικού λέοντα.

Το γεγονός αυτό έχει ως συνέπεια το κοινωνικό ζήτημα να διαπλέκεται άρρηκτα με το εθνικό, προσδίδοντας τεράστια ευρύτητα και δυναμισμό σε έναν κοινωνικά ριζοσπαστικό αντιιμπεριαλισμό. Η ουδετερότητα της Ιρλανδίας και η μη ένταξή της στο ΝΑΤΟ αποτελούν θέματα - ταμπού για την κοινή γνώμη, ενώ ενδεικτική ήταν και η καταψήφιση της συνθήκης της Λισσαβόνας στο πρώτο δημοψήφισμα, παρότι το σύνολο των πολιτικών κομμάτων –εκτός από το αριστερό, εθνικιστικό κόμμα Σιν Φέιν, πολιτική πτέρυγα του ΙΡΑ– είχαν ταχθεί υπέρ της επικύρωσης, όπως είχαν πράξει οι ενώσεις των καπιταλιστών και τα μεγάλα εργατικά συνδικάτα. Σ’ αυτό το φόντο, η απόβαση των τροϊκανών, η ένταξη της Ιρλανδίας στο μηχανισμό «διάσωσης» και η αναγόρευση των Στρος - Καν και Τρισέ σε αντιβασιλείς της νήσου βιώνεται από τους Ιρλανδούς ως εθνική προδοσία και ταπείνωση ιστορικών διαστάσεων.

Στο μεταξύ, η Ιρλανδία αποτελεί ενεργό κοινωνικό ηφαίστειο, έστω κι αν αυτό το ηφαίστειο δεν έδωσε μεγάλες εκρήξεις τα τελευταία χρόνια. Μετά τη διάρρηξη της φούσκας στην αγορά ακινήτων, το 2008, η κυβέρνηση της Ιρλανδίας, προκειμένου να σώσει τις καταχρεωμένες τράπεζες, πήρε μέτρα που ισοδυναμούν με ένα ολόκληρο «μνημόνιο» αλά ελληνικά, έστω κι αν δεν είχε μπει ακόμη στο μηχανισμό ΕΕ - ΔΝΤ. Οι μισθοί μειώθηκαν από 8% έως 15% και δημόσιοι υπάλληλοι απολύθηκαν κατά κύματα, με αποτέλεσμα να συσσωρευθούν 450.000 άνεργοι σε μια εργατική δύναμη που δεν ξεπερνά τα δύο εκατομμύρια. Καταλαβαίνει κανείς τις διαστάσεις της κοινωνικής τραγωδίας που έρχεται, αφού η εφαρμογή του τετράχρονου ιρλανδικού «μνημονίου» (που προβλέπει σε πρώτη δόση μείωση του κατώτατου ωρομισθίου από 8.6 σε 7.6 ευρώ, αυξήσεις φόρων και δρακόντειες μειώσεις κρατικών δαπανών) ξεκινά από μια τόσο προχωρημένη βάση. 

Οι τεκτονικές, κοινωνικές πιέσεις απειλούν με κατάρρευση το πολιτικό σκηνικό. Το κυβερνών Φιάνα Φάιλ, το ιστορικό κόμμα του κατεστημένου ιρλανδικού εθνικισμού, βλέπει τη δημοτικότητά του να καταρρέει από το 42% που πήρε στις εκλογές του 2007, στο αξιοθρήνητο, για τα δεδομένα του, 17%, κάτι που θα σήμαινε τη βέβαιη διάλυσή του. Το αίτημα του Σιν Φέιν για παραίτηση της κυβέρνησης και πρόωρες εκλογές είναι παλλαϊκό. Ωστόσο ο Κάουεν, υπακούοντας στις διαταγές των πιστωτών του, αποφάσισε να πιει μέχρι την τελευταία σταγόνα το πικρό ποτήρι του εξευτελισμού και να περάσει από τη Βουλή τον προϋπολογισμό του κοινωνικού πολέμου στις 7 Δεκεμβρίου, προτού προκηρύξει εκλογές, τον Ιανουάριο. Αν τα καταφέρει ή όχι παραμένει αμφίβολο, καθώς οι υποψήφιοι αντάρτες του κόμματός του είναι πολλοί και, πιθανότατα, θα λάβουν τις τελικές αποφάσεις τους ανάλογα με τη δυναμική του κοινωνικού κινήματος.

Σε κάθε περίπτωση, οι εξελίξεις αντιπροσωπεύουν μια ιστορική πρόκληση για την ιρλανδική Αριστερά. Το Σιν Φέιν, η μόνη ιστορική δύναμη με εκπροσώπηση στο κοινοβούλιο, που δραστηριοποιείται και στη Βόρεια και στην ανεξάρτητη Ιρλανδία, έδειξε άλλη μια φορά ευαίσθητα πολιτικά αντανακλαστικά. Ο πρόεδρός του, Τζέρι Άνταμς, παραιτήθηκε από τη έδρα του στη βρετανική Βουλή των Κοινοτήτων (εκλέγεται στο Μπέλφαστ, στη Βόρεια Ιρλανδία) και ανακοίνωσε ότι θα κατέβει στις επόμενες εκλογές, όποτε κι αν γίνουν, στην ανεξάρτητη Ιρλανδία. Στις 4 Δεκεμβρίου, το Σιν Φέιν πραγματοποιεί πανεθνικό συλλαλητήριο με ξεκάθαρο στόχο να ρίξει την κυβέρνηση, πρόγευση του οποίου αποτέλεσε η πολιορκία της Βουλής και η σύγκρουση με αστυνομικές δυνάμεις, την περασμένη Δευτέρα. Το Σιν Φέιν προβάλλει μια γραμμή ανυπακοής στην ΕΕ και σύγκρουσης με την ΟΝΕ και το ευρώ, αν και δεν θέτει άμεσα ζήτημα αποδέσμευσης από την Ένωση – μιλάει για «μια Ιρλανδία των Ίσων», σε μια «Ευρώπη των Ίσων», μια χαλαρή συνεργασία κυρίαρχων εθνών - κρατών.

Σημαντικό ρόλο στο κοινωνικό κίνημα παίζει και το Σοσιαλιστικό Κόμμα, που ιδρύθηκε το 1996 από στελέχη της μαρξιστικής (τροτσκιστικής) τάσης «Μίλιταντ», που εκδιώχθηκαν από το κεντροαριστερό Εργατικό Κόμμα. Με ριζοσπαστικό, αντικαπιταλιστικό πρόγραμμα, το Σοσιαλιστικό Κόμμα δρα επίσης τόσο στη Βόρεια όσο και στην ανεξάρτητη Ιρλανδία και εκπροσωπείται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο από τον Τζο Χίγκινς. Αγωνίζεται για την ανατροπή της κυβέρνησης «από τα κάτω» και για την επιβολή ενός προγράμματος μεταβατικών, αντικαπιταλιστικών διεκδικήσεων, αν και επίσης δεν μιλάει για έξοδο από το ευρώ ή την ΕΕ, ρίχνοντας το σύνθημα για «Σοσιαλιστική Ομοσπονδία της Ευρώπης».

Σε κάθε περίπτωση, η συγκυρία οδηγεί σε επιτάχυνση της οικονομικής κρίσης και της κοινωνικής σύγκρουσης ακριβώς στις χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας (Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία), στις οποίες η Αριστερά έχει τη μεγαλύτερη πολιτική ισχύ και πλούσιες επαναστατικές παραδόσεις. Αυτή η «σύμπτωση» τείνει να αναδείξει τις εν λόγω χώρες σε αδύνατους κρίκους της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας, σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.