Η πυρηνική ενέργεια είναι πάντα επικίνδυνη

Πρόοδος και παρωχημένα εργαλεία.
Σκίτσο του Gianfranco Uber από το Cartoon Movement

του Παναγιώτη Σωτήρη

από Αριστερό Βήμα 

«Τα πυρηνικά εργοστάσια είναι εξαιρετικά περίπλοκες συσκευές για τον εντοπισμό σεισμογενών ρηγμάτων». Ο Αμερικανός οικολόγος Ντέιβιντ Μπράουερ συνήθιζε να εξηγεί με αυτό τον τρόπο γιατί ποτέ κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για την τοποθεσία ενός πυρηνικού εργοστάσιου. Συχνά, τα πυρηνικά ατυχήματα εντοπίζουν τους κινδύνους και όχι η προνοητικότητά μας.

Μόνο που η περίπτωση της Ιαπωνίας, όπως και του Τσερνόμπιλ παλιότερα, δείχνει ότι αυτή η διαδικασία «δοκιμής και πλάνης» για το όρια κινδύνου των πυρηνικών εργοστασίων είναι τραγική. Η κατάρρευση των συστημάτων ασφαλείας, η απουσία πρόβλεψης για μια ακραία αλλά πραγματική πιθανότητα ατυχήματος, η διάψευση της υποτιθέμενης τεχνολογικής επάρκειας, όλα αυτά δείχνουν ότι ο κίνδυνος από την πυρηνική ενέργεια δεν είναι πιθανός αλλά βέβαιος.

Θα περίμενε κανείς ότι η οδυνηρή διαπίστωση των κινδύνων της πυρηνικής ενέργειας θα άνοιγε επιτέλους τη συζήτηση για την οριστική απαλλαγή από αυτόν τον κίνδυνο. Ωστόσο, επικρατεί η άποψη ότι καθώς οι ανανεώσιμες πηγές ποτέ δεν θα επαρκούν πλήρως, η πυρηνική ενέργεια αποτελεί τη μόνη λύση εάν θέλουμε να αποφύγουμε τις οικολογικές επιπτώσεις και τους οικονομικούς κινδύνους από την εξάρτηση από το πετρέλαιο και τον άνθρακα.

Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια είχαν πληθύνει οι φωνές που υποστήριζαν ότι η πυρηνική ενέργεια αποτελεί απάντηση στην υπερθέρμανση του πλανήτη και την κλιματική αλλαγή. Οι φωνές αυτές θα ήταν απλώς δολοφονικά ανεύθυνες, εάν δεν αντιπροσώπευαν τα μεγάλα συμφέροντα πίσω από την πυρηνική ενέργεια. Πρώτα από όλα υπάρχει μεγάλο εμπορικό ενδιαφέρον: τόσο η προσπάθεια απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα όσο και οι αυξανόμενες ενεργειακές ανάγκες σχηματισμών όπως η Κίνα ή η Ινδία, σημαίνουν μεγάλη αγορά για τις χώρες που μπορούν να εξάγουν πυρηνική τεχνολογία όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Γαλλία. Έπειτα, η ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας δεν αφορά ποτέ μόνο την «ειρηνική» χρήση της. Εξ αρχής η ανάπτυξη της πυρηνικής τεχνολογίας αφορούσε και την ανάπτυξη των πυρηνικών όπλων. Παρ’ όλες τις υποκριτικές φωνές περί αφοπλισμού, η κατοχή πυρηνικών όπλων εξακολουθεί να αποτελεί το χαρακτηριστικό γνώρισμα της «μεγάλης δύναμης».

Αυτό που αποσιωπάται είναι οι πραγματικοί επιπτώσεις. Η κυρίαρχη ρητορεία επιμένει ότι το πρόβλημα είναι η πιθανότητα ατυχήματος και ότι αυτή μπορεί να μηδενιστεί. Όμως, τα πυρηνικά εργοστάσια ρυπαίνουν ούτως ή άλλως και μάλιστα σε πολύ μεγάλο βάθος χρόνου. Αυτή τη στιγμή σωρεύουμε πυρηνικά απόβλητα που σύντομα δεν θα μπορούμε να τα διαχειριστούμε – όσες πυρηνικές χωματερές και εάν δημιουργήσουμε – και που θα παραμείνουν ενεργά και τοξικά για πάρα πολλά χρόνια. Χτίζουμε σήμερα τους όρους μιας μελλοντικής μη αντιστρέψιμης οικολογικής κρίσης.

Ουσιαστικά, μας τίθεται ένα εκβιαστικό δίλημμα: απέναντι στη Σκύλλα του φαινομένου του θερμοκηπίου καλούμαστε να αγκαλιάσουμε τη Χάρυβδη του πυρηνικού χειμώνα, εάν δεν θέλουμε να χάσουμε τον καταναλωτικό μας «παράδεισο». Μόνο που αυτό το δίλημμα έχει νόημα, μόνο εάν θεωρούμε αυτονόητο το σημερινό πρότυπο οργάνωσης της παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας.
 

Μια άλλη οργάνωση της παραγωγής και των διεθνών συναλλαγών, στηριζόμενη στον κοινωνικό σχεδιασμό, στη μείωση της παραγωγής άχρηστων αγαθών, στην αποκέντρωση, στην απαλλαγή από τον εξαναγκασμό της αγοράς και του καπιταλιστικού κέρδους, στην απεξάρτηση από τις τεράστιες μετακινήσεις αγαθών και προϊόντων και συνολικά στη ρήξη με ό,τι σήμερα βαφτίζουμε «οικονομική ανάπτυξη», θα περιόριζε τη συνολική κατανάλωση ενέργειας και άρα θα καθιστούσε άχρηστη την πυρηνική ενέργεια. Ας μην περιμένουμε το επόμενο πυρηνικό ατύχημα για να αναμετρηθούμε με αυτή την πρόκληση.