 |
| "Οι τερατογενέσεις της Ανάπτυξης", σκίτσο του Δημήτρη Γεωργοπάλη |
του Σταύρου Καπάκου
από την
Τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης μία από τις ιδεολογικές συγκρούσεις με ιδιαίτερη σημασία και βάθος, που διαπερνούσε οριζόντια όλες τις πολιτικές παρατάξεις και την ιστορική αριστερά, ήταν η διαμάχη για την έννοια της προόδου. Απλοποιώντας λίγο την ουσία εκείνης της διαμάχης θα έλεγα ότι κυριάρχησε η αντίληψη της διαρκούς προόδου, κάτι δηλαδή σαν διαρκή συσσώρευση επιστημονικών γνώσεων. Η στρατηγική της επιστημονικής τεχνικής επανάστασης ήταν η αντίληψη του σοβιετικού μπλοκ και του ΚΚΕ στη χώρα μας. Τηρουμένων όμως των αναλογιών ανάλογη ήταν και η στρατηγική των ισχυρών καπιταλιστικών χωρών.
Αυτό δεν σημαίνει βεβαίως ότι οι δύο αντιλήψεις ταυτίζονταν, καθώς οι πολιτικές διαφωνίες ήταν χαώδεις. Όποιος εξέφραζε ενδοιασμούς ή αντιρρήσεις, κυρίως από την ανανεωτική αριστερά και το οικολογικό κίνημα, αμφισβητώντας την έννοια της προόδου ως γραμμικής και ουδέτερης διαδικασίας, χαρακτηριζόταν οπισθοδρομικός και παρέμενε στο περιθώριο της πολιτικής ζωής.
Φυσική συνέπεια εκείνης της αντιπαράθεσης ήταν η διαμάχη για την επέκταση της λειτουργίας πυρηνικών εργοστασίων πριν από τριάντα χρόνια, που επανέρχεται σήμερα με δραματικό τρόπο στην επικαιρότητα λόγω του πυρηνικού ατυχήματος στην Ιαπωνία.
Η ΓΡΑΜΜΗ της ειρηνικής εφαρμογής της ατομικής ενέργειας εκφράστηκε μεταπολεμικά από τον Αϊζενχάουερ. Στην περίπτωση της Ιαπωνίας όμως υπήρχαν σημαντικές ιδιαιτερότητες. Τόσο γιατί η χώρα αυτή έχει τη μνήμη του πυρηνικού ολέθρου όσο και επειδή θεωρείται εμπροσθοφυλακή της τεχνολογικής προόδου. Κατά συνέπεια, αν ήταν κάποιος που θα μπορούσε να θεωρηθεί πρότυπο ασφαλείας για την παραγωγή ενέργειας από πυρηνικά εργοστάσια, αυτός θα μπορούσε να είναι η χώρα του ανατέλλοντος ηλίου.
Κι όμως αυτό απεδείχθη έωλο. Η φύση μάς επιφυλάσσει εκπλήξεις που δεν τις έχουμε καν φανταστεί, ενώ η επιστημονική κοινότητα, ιδιαίτερα όταν ελέγχεται από ένα ισχυρό λόμπι όπως αυτό της ατομικής ενέργειας, εμφανίζεται όχι μόνο να καλύπτει τα κακώς κείμενα (βλέπε αποκαλύψεις του Wikileaks για τις προειδοποιήσεις προς το Τόκιο από το 2008 σχετικά με τα προβλήματα που έχουν προκαλέσει οι σεισμοί στα πυρηνικά εργοστάσια της Ιαπωνίας), αλλά και να μην έχει προβλέψει τις απαραίτητες ασφαλιστικές δικλίδες, τοποθετώντας υψηλότερα τις γεννήτριες του εφεδρικού συστήματος ψύξης, προκειμένου να αποσοβηθεί ο κίνδυνος έκρηξης.
“Η ΜΝΗΜΗ είναι το βάθρο πάνω στο οποίο μπορούμε να σκεφτούμε το παρόν” λέει ο νομπελίστας Ιάπωνας συγγραφέας Κενζομπούρο Οέ. Και η μνήμη για την Ιαπωνία δεν είναι μια απλή λέξη, έχει βαρύ φορτίο, που έχει εγγραφεί με οδυνηρό τρόπο στο DNA του λαού της. Όλοι αισθανόμαστε Γιαπωνέζοι την ώρα της ανείπωτης τραγωδίας. Το τσουνάμι όμως έδειξε τα όρια και τις αδυναμίες, της πιο ανεπτυγμένης τεχνολογικά χώρας του κόσμου αναδεικνύοντας ταυτόχρονα τις μεγάλες διαφωνίες για την ίδια την έννοια της προόδου.
Πληγωμένοι άνθρωποι από τη μανία του Εγκέλαδου και το τσουνάμι αναζητούν και δεν βρίσκουν ένα πιάτο ρύζι, πόσιμο νερό και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, όμως το δίχτυ πρόνοιας και αλληλεγγύης φαίνεται διάτρητο. Στα δύσκολα αναμετριούνται τα πραγματικά μεγέθη των κρατών.
Άδειο σακί δεν στέκεται όρθιο, λέει μια γαλλική παροιμία και δυστυχώς το ισχυρό χτύπημα στην Ιαπωνία έδειξε ότι κάτι δεν πάει καλά όχι μόνο με το λόμπι της ατομικής ενέργειας, αλλά και με τις δομές κοινωνικής αλληλεγγύης και πρόνοιας.
Κι αν αυτό αφορούσε μια τριτοκοσμική χώρα θα ήταν κατανοητό, όμως όταν πρόκειται για την πλέον προηγμένη τεχνολογικά χώρα του πλανήτη τα πράγματα αλλάζουν.
ΣΤΗ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ μνήμη της ανθρωπότητας τα πυρηνικά εργοστάσια εγγράφονται όχι ως ασφαλής ενέργεια, αλλά ως αβεβαιότητα και φόβος για το αύριο, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για περιοχές με υψηλή σεισμικότητα. “Δεν φοβάμαι την πυρηνική ενέργεια τους τεχνοκράτες φοβάμαι” έλεγε ένας Γάλλος στοχαστής την εποχή της αντιπαράθεσης για τα πυρηνικά εργοστάσια ακριβώς γιατί αυτό το μοντέλο ανάπτυξης είναι συγκεντρωτικό, αυστηρά ιεραρχικό, κλειστό στην κοινωνία και τις αντιφάσεις της.
Να γιατί η διαμάχη για την ίδια την έννοια της προόδου είναι ξανά επίκαιρη. Να γιατί το σύνθημα του Μάη “διεκδικούμε το αδύνατο για να μην βρεθούμε αντιμέτωποι με το αδιανόητο” είναι και πάλι επίκαιρο ιδιαίτερα τώρα, που εκτός των κινδύνων από τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας επανέρχεται στο προσκήνιο, επίσης με δραματικό τρόπο για τις δυνάμεις της εργασίας και η συζήτηση για την κρίση του μοντέλου ανάπτυξης.
Αυτό δεν σημαίνει βεβαίως ότι οι δύο αντιλήψεις ταυτίζονταν, καθώς οι πολιτικές διαφωνίες ήταν χαώδεις. Όποιος εξέφραζε ενδοιασμούς ή αντιρρήσεις, κυρίως από την ανανεωτική αριστερά και το οικολογικό κίνημα, αμφισβητώντας την έννοια της προόδου ως γραμμικής και ουδέτερης διαδικασίας, χαρακτηριζόταν οπισθοδρομικός και παρέμενε στο περιθώριο της πολιτικής ζωής.
Φυσική συνέπεια εκείνης της αντιπαράθεσης ήταν η διαμάχη για την επέκταση της λειτουργίας πυρηνικών εργοστασίων πριν από τριάντα χρόνια, που επανέρχεται σήμερα με δραματικό τρόπο στην επικαιρότητα λόγω του πυρηνικού ατυχήματος στην Ιαπωνία.
Η ΓΡΑΜΜΗ της ειρηνικής εφαρμογής της ατομικής ενέργειας εκφράστηκε μεταπολεμικά από τον Αϊζενχάουερ. Στην περίπτωση της Ιαπωνίας όμως υπήρχαν σημαντικές ιδιαιτερότητες. Τόσο γιατί η χώρα αυτή έχει τη μνήμη του πυρηνικού ολέθρου όσο και επειδή θεωρείται εμπροσθοφυλακή της τεχνολογικής προόδου. Κατά συνέπεια, αν ήταν κάποιος που θα μπορούσε να θεωρηθεί πρότυπο ασφαλείας για την παραγωγή ενέργειας από πυρηνικά εργοστάσια, αυτός θα μπορούσε να είναι η χώρα του ανατέλλοντος ηλίου.
Κι όμως αυτό απεδείχθη έωλο. Η φύση μάς επιφυλάσσει εκπλήξεις που δεν τις έχουμε καν φανταστεί, ενώ η επιστημονική κοινότητα, ιδιαίτερα όταν ελέγχεται από ένα ισχυρό λόμπι όπως αυτό της ατομικής ενέργειας, εμφανίζεται όχι μόνο να καλύπτει τα κακώς κείμενα (βλέπε αποκαλύψεις του Wikileaks για τις προειδοποιήσεις προς το Τόκιο από το 2008 σχετικά με τα προβλήματα που έχουν προκαλέσει οι σεισμοί στα πυρηνικά εργοστάσια της Ιαπωνίας), αλλά και να μην έχει προβλέψει τις απαραίτητες ασφαλιστικές δικλίδες, τοποθετώντας υψηλότερα τις γεννήτριες του εφεδρικού συστήματος ψύξης, προκειμένου να αποσοβηθεί ο κίνδυνος έκρηξης.
“Η ΜΝΗΜΗ είναι το βάθρο πάνω στο οποίο μπορούμε να σκεφτούμε το παρόν” λέει ο νομπελίστας Ιάπωνας συγγραφέας Κενζομπούρο Οέ. Και η μνήμη για την Ιαπωνία δεν είναι μια απλή λέξη, έχει βαρύ φορτίο, που έχει εγγραφεί με οδυνηρό τρόπο στο DNA του λαού της. Όλοι αισθανόμαστε Γιαπωνέζοι την ώρα της ανείπωτης τραγωδίας. Το τσουνάμι όμως έδειξε τα όρια και τις αδυναμίες, της πιο ανεπτυγμένης τεχνολογικά χώρας του κόσμου αναδεικνύοντας ταυτόχρονα τις μεγάλες διαφωνίες για την ίδια την έννοια της προόδου.
Πληγωμένοι άνθρωποι από τη μανία του Εγκέλαδου και το τσουνάμι αναζητούν και δεν βρίσκουν ένα πιάτο ρύζι, πόσιμο νερό και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, όμως το δίχτυ πρόνοιας και αλληλεγγύης φαίνεται διάτρητο. Στα δύσκολα αναμετριούνται τα πραγματικά μεγέθη των κρατών.
Άδειο σακί δεν στέκεται όρθιο, λέει μια γαλλική παροιμία και δυστυχώς το ισχυρό χτύπημα στην Ιαπωνία έδειξε ότι κάτι δεν πάει καλά όχι μόνο με το λόμπι της ατομικής ενέργειας, αλλά και με τις δομές κοινωνικής αλληλεγγύης και πρόνοιας.
Κι αν αυτό αφορούσε μια τριτοκοσμική χώρα θα ήταν κατανοητό, όμως όταν πρόκειται για την πλέον προηγμένη τεχνολογικά χώρα του πλανήτη τα πράγματα αλλάζουν.
ΣΤΗ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ μνήμη της ανθρωπότητας τα πυρηνικά εργοστάσια εγγράφονται όχι ως ασφαλής ενέργεια, αλλά ως αβεβαιότητα και φόβος για το αύριο, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για περιοχές με υψηλή σεισμικότητα. “Δεν φοβάμαι την πυρηνική ενέργεια τους τεχνοκράτες φοβάμαι” έλεγε ένας Γάλλος στοχαστής την εποχή της αντιπαράθεσης για τα πυρηνικά εργοστάσια ακριβώς γιατί αυτό το μοντέλο ανάπτυξης είναι συγκεντρωτικό, αυστηρά ιεραρχικό, κλειστό στην κοινωνία και τις αντιφάσεις της.
Να γιατί η διαμάχη για την ίδια την έννοια της προόδου είναι ξανά επίκαιρη. Να γιατί το σύνθημα του Μάη “διεκδικούμε το αδύνατο για να μην βρεθούμε αντιμέτωποι με το αδιανόητο” είναι και πάλι επίκαιρο ιδιαίτερα τώρα, που εκτός των κινδύνων από τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας επανέρχεται στο προσκήνιο, επίσης με δραματικό τρόπο για τις δυνάμεις της εργασίας και η συζήτηση για την κρίση του μοντέλου ανάπτυξης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου