Εμείς... τους σώσαμε!

σκίτσο του Πέτρου Τσιολάκη

του Δημήτρη Καζάκη

οικονομολόγου - αναλυτή

από Το Ποντίκι 

(17.3.2011)

Μας έσωσαν! Μας έ-σω-σαν! Τώρα μπορείτε να κοιμηθείτε ήσυχα στον κόρφο της διατεταγμένης ενημέρωσης. Μην σας απασχολεί το γεγονός ότι πουλάμε 50 δισ. ευρώ περιουσία για να μας χαρίσουν, υποτίθεται, 6 δισ. ευρώ από τους τόκους που θα μπορούσαν να μας πάρουν επιπλέον. Μην ανησυχείτε που θα πρέπει να υποστούμε επίσημα 7,5 χρόνια μνημονίων, έστω κι αν τους πρώτους 8 μήνες οδήγησαν τα εισοδήματα, την εργασία, την οικονομία και την κοινωνία της χώρας στη μεγαλύτερη καθίζηση ολόκληρης της μεταπολιτευτικής περιόδου.

Μην σας προβληματίζει ότι, εκτός από τη δανειακή σύμβαση και το μνημόνιο, μας έρχεται και το «σύμφωνο του ευρώ». Ούτε να εκπλήσσεστε από το γεγονός ότι, την ώρα της μεγάλης νίκης, η κυβέρνηση προτίμησε να ακυρώσει τη νέα έκδοση εντόκων γραμματίων που προγραμματιζόταν για την αρχή αυτής της εβδομάδας. Φαίνεται ότι ήταν τέτοια η χαρά των αγορών που μας έ-σω-σαν, ώστε η κυβέρνηση σκέφτηκε να μην δοκιμάσει την τύχη της!

Σύμφωνο προσάρτησης

Ας σοβαρευτούμε όμως. Η αλήθεια είναι ότι η έκτακτη σύνοδος των ηγετών της ευρωζώνης της 11ης Μαρτίου δεν έσωσε ούτε την Ελλάδα ούτε το ευρώ. Ούτε φυσικά «έδωσε ανάσα» στην Ελλάδα, όπως ισχυρίστηκαν ορισμένοι. Κι αυτό διότι η δημοσιονομική βόμβα του 2011 παραμένει άθικτη, ενώ το χρέος συνεχίζει να αυξάνει ακάθεκτο. 

Τι πέτυχε η σύνοδος; Απλά να πάρει μια παράταση η βαθιά κρίση της ευρωζώνης έως την 25η Μαρτίου. Η κατάσταση παραμένει το ίδιο κρίσιμη όπως και πριν από τη σύνοδο. Τόσο για την ευρωζώνη όσο και για την Ελλάδα. Όλα τα ενδεχόμενα εξακολουθούν να μένουν ανοιχτά.

Ο πίνακας απεικονίζει τις χρεωστικές απαιτήσεις που διαθέτουν στα χέρια τους διάφορες χώρες απέναντι στην Ελλάδα. Όχι μόνο ως προς το δημόσιο χρέος, αλλά και ως προς το ιδιωτικό. Από ένα συνολικό χρέος σχεδόν 278 δισ. δολ., που είναι απαιτητό στο εξωτερικό, τη μερίδα του λέοντος κατέχουν η Γερμανία και η Γαλλία, οι οποίες μαζί κατέχουν το 60%. 

Μάλιστα είναι χαρακτηριστικό ότι η Γερμανία «εξειδικεύεται» στη χρηματοδότηση του δημόσιου τομέα, ενώ η Γαλλία, λόγω κυρίως της διείσδυσής της στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα, έχει επικεντρωθεί στη χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα, αλλά και της κερδοσκοπίας με παράγωγα και άλλες πιστωτικές διευκολύνσεις.

Από μόνη της η Γαλλία κρατά στα χέρια της το 49% του συνολικού ιδιωτικού μη τραπεζικού χρέους της Ελλάδας από το εξωτερικό. Ενώ η Γερμανία και η Γαλλία μαζί κρατούν το 64% του δημόσιου χρέους της Ελλάδας που βρίσκεται στο εξωτερικό. Τα δεδομένα αυτά επιτρέπουν στη Γερμανία πρώτα και κατόπιν στη Γαλλία να επιβάλουν τους όρους τους στις χώρες υπό χρεοκοπία, αλλά και στην ευρωζώνη γενικά. 

Έτσι μας προέκυψε το «σύμφωνο του ευρώ». Πρόκειται ουσιαστικά για την προσάρτηση των οικονομιών της ευρωζώνης στην εξαγωγική μηχανή της Γερμανίας και ταυτόχρονα στις τοκογλυφικές επιχειρήσεις της Γαλλίας.

Ωστόσο το «σύμφωνο του ευρώ» δεν είναι μια απλή ιστορία. Είναι η μετεξέλιξη της ευρωζώνης σε μια τεράστια εταιρεία με επικεφαλής το καρτέλ των τραπεζών της ΕΚΤ και τους ευρωκράτες των κεντρικών οργάνων. Τα κράτη - μέλη χάνουν τη δημοσιονομική, οικονομική και πολιτική τους υπόσταση προκειμένου να στηριχθεί το κοινό νόμισμα. Μετατρέπονται σε παραρτήματα αυτής της υπερεθνικής εταιρείας, με μοναδική υποχρέωση τη συμμόρφωσή τους στις κεντρικές οδηγίες και κατευθύνσεις.

Πρόκειται για ένα νέο είδος «σωματειακής οικονομίας» σε υπερεθνικό επίπεδο, σαν αυτό που οικοδόμησαν ο φασισμός και ο ναζισμός στα πλαίσια της Ιταλίας και της Γερμανίας. «Η σωματειακή οικονομία», έγραφε στα 1930 ένας από τους εγχώριους θιασώτες του ιταλικού φασισμού, «θέλει λοιπόν να πραγματοποιήση, δηλαδή να κατακτήση την οικονομικήν ενότητα του Έθνους εν αμοιβαία και αδιαιρέτω εξαρτήσει της ηθικής και πολιτικής ενότητός του».

Όπως ο φασισμός και ο ναζισμός απέσπασαν το Έθνος από τον φυσικό του φορέα, τον εργαζόμενο λαό, για να το παραδώσουν στις πιο αντιδραστικές δυνάμεις της οικονομίας και της πολιτικής ώστε να επιβάλουν την πιο στυγνή δικτατορία, το ίδιο συμβαίνει σήμερα και με την ευρωζώνη. Είναι τέτοια η δύναμη του καρτέλ των τραπεζών και των ευρωκρατών, ώστε επιχειρούν μια ανάλογη με τη φασιστική ενότητα του Έθνους, μόνο που αυτή τη φορά το κάνουν απευθείας σε υπερεθνικό επίπεδο. 

Αυτό το νόημα έχει η οικονομική και πολιτική ενότητα που επιχειρούν να επιβάλουν στην Ε.Ε. Εκεί όπου ο φασισμός και ο ναζισμός απέτυχαν, γιατί ηττήθηκαν από τον αγώνα των λαών, έρχεται να αναδυθεί ο σύγχρονος ολοκληρωτισμός. Υπηρετώντας πάντα τις ίδιες αντιδραστικές δυνάμεις, τα ίδια οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα.

Όπως την εποχή του φασιστικού ολοκληρωτισμού, έτσι και σήμερα, δυο είναι οι βασικοί πυλώνες της «σωματειακής οικονομίας»: Η κατάλυση κάθε έννοιας ανεξαρτησίας των λαϊκών στρωμάτων και τάξεων, καθώς και η συλλογική τιμωρία των λαών. 

Σ' αυτό το πνεύμα οι υπουργοί Οικονομικών της Ε.Ε. (Ecofin) συμφώνησαν την Τρίτη σε ένα αυστηρότερο πλαίσιο για την οικονομική διακυβέρνηση, έστω κι αν ο πρόεδρος της ΕΚΤ Ζαν-Κλοντ Τρισέ εξέφρασε τη διαφωνία του λέγοντας ότι δεν είναι αρκετά αυστηρό ώστε να περιορίσει τις ανησυχίες για το μέλλον του ευρώ.

 

Αλαλούμ

Το πακέτο της οικονομικής διακυβέρνησης προβλέπει «ημι-αυτόματες» κυρώσεις για τα δημοσιονομικά απείθαρχα κράτη και περιλαμβάνει κανόνες για τα ελλείμματα και τα κρατικά χρέη, καθώς και για τις επικίνδυνες μακροοικονομικές ανισορροπίες, όπως τα υψηλά ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών και τα υπερβολικά επίπεδα ιδιωτικού δανεισμού. 

Η τελική μορφή των κανόνων ενδέχεται να αλλάξει, καθώς το Ευρωκοινοβούλιο μέχρι την περασμένη εβδομάδα είχε ήδη κάνει πάνω από 2.000 τροποποιήσεις στο αρχικό κείμενο των προτάσεων που είχε παρουσιάσει η Κομισιόν.

Οι τροποποιήσεις προβλέπουν αυστηρότερες και ταχύτερες ως προς την εφαρμογή τους κυρώσεις σε βάρος των χωρών με υψηλό έλλειμμα και χρέος. Κυρώσεις θα επιβάλλονται και στις χώρες εκείνες που δεν καταβάλλουν προσπάθειες για να μειώσουν τα ελλείμματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. 

Ακόμη εφεξής οι κυβερνήσεις θα καταθέτουν προς έγκριση τους προϋπολογισμούς τους στις Βρυξέλλες, που θα ελέγχουν και τους δημοσιονομικούς σχεδιασμούς ώστε υποτίθεται να αποφευχθεί στο μέλλον μία νέα κρίση χρέους.

Το νομοθετικό πακέτο της Κομισιόν ενισχύει το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης και στο σημείο που αφορά το μέγεθος του δημοσίου χρέους. Κυρώσεις θα επιβάλλονται ακόμη και όταν το κρατικό χρέος ξεπερνά το 60% του ΑΕΠ. Τα πρόστιμα που θα επιβάλλονται θα διοχετεύονται στο ταμείο του μηχανισμού στήριξης EFSF και από το 2013 στον μόνιμο μηχανισμό ESM.

Οι υπουργοί συμφώνησαν ότι μια χώρα που δεν μπορεί να κλείσει την ψαλίδα ανάμεσα στο επίπεδο του χρέους της και στο ανώτατο όριο που έχει τεθεί (60% του ΑΕΠ) κάθε χρόνο κατά 5% θα της επιβάλλεται πρόστιμο της τάξης του 0,2% επί του ΑΕΠ της.

Αν όλο αυτό το πλαίσιο δεν αποτελεί συλλογική τιμωρία λαών και χωρών, τότε τι είναι;

Από πότε η οικονομία υπακούει σε εντολές, ντιρεκτίβες, ανελαστικά πλαίσια, σταθερά όρια και ρήτρες;

Από πότε τα προβλήματα της οικονομίας είναι ζήτημα ποινών και προστίμων;

Έτσι μπορεί να σκέφτεται μόνο εκείνος που φαντάζεται ότι τα προβλήματα της οικονομίας, αλλά και οι κρίσεις, είναι προϊόντα λανθασμένων επιλογών ή κακής συμπεριφοράς.

Η σημερινή οικονομία του ευρώ βρίσκεται σε τέτοια απόσταση από τις κοινωνικές ανάγκες, ώστε οι θιασώτες και οι αρχιτέκτονές της αναγκάζονται να την αποστειρώσουν από κάθε έννοια κοινωνικής ευημερίας για τους πολλούς.

Το πρώτο βήμα

Το ερώτημα βέβαια είναι το εξής: Με ποιο δικαίωμα η κυβέρνηση υιοθέτησε το «σύμφωνο του ευρώ»; Ποιος της έδωσε αυτή την εξουσιοδότηση; Από πού είχε τη νομιμοποίηση να υποτάξει τη χώρα και τον λαό της στον φασισμό της ευρωζώνης; Θα μου πείτε ότι πέτυχε να πάρει την επιμήκυνση και έτσι γλίτωσε η χώρα την επίσημη πτώχευση. Παραμύθια.

Η αλήθεια είναι ότι η επιμήκυνση είχε ήδη ανακοινωθεί ότι θα δοθεί από την εποχή που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε βγάλει την έκθεση προόδου του μνημονίου. Κι αυτό το έκανε για τρεις βασικούς λόγους:

1. Διότι έτσι γίνεται το πρώτο αποφασιστικό βήμα για την άμεση αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους της χώρας. Μην ξεχνάμε ότι η επιμήκυνση είναι μια κλασική συνταγή αναδιάρθρωσης χρέους.

Το χρονικό περιθώριο που δόθηκε στην Ελλάδα για την έναρξη αποπληρωμής των δανείων από την Ε.Ε. και το ΔΝΤ θεωρείται ικανό για να προχωρήσει άμεσα η αναδιάρθρωση του κυρίως δημόσιου χρέους της χώρας εκεί που πιέζεται περισσότερο. Δηλαδή στα 3ετή και 5ετή ομόλογα, των οποίων τα επιτόκια στη δευτερογενή αγορά έχουν φτάσει στα ύψη, πάνω από 14%.

Με άλλα λόγια η Ε.Ε. απεγκλώβισε το δικό της δάνειο από μια άμεση ενδεχόμενη αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους μέσα από την έκδοση νέων ομολόγων που θα αντικαταστήσουν τα 3ετή και 5ετή ομόλογα της δευτερογενούς αγοράς, τα οποία πρόκειται να αρχίσουν να εξοφλούνται μαζικά από τον Απρίλιο έως τον Αύγουστο αυτού του χρόνου έως τα τέλη του 2013.

Πράγμα που σημαίνει ότι η κίνηση αυτή της επιμήκυνσης από τη σύνοδο κορυφής ενίσχυσε τις τάσεις και τις πιέσεις για γρήγορη αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, όπως άλλωστε φαίνεται και από τις κινήσεις των αγορών.

2. Διότι το μνημόνιο, όπως άλλωστε ήταν αναμενόμενο, δεν ελαφρύνει το βάρος του χρέους, αλλά το επιδεινώνει. Η προοπτική ενός παντελώς ανεξέλεγκτου χρέους μέσα στο 2011 και το 2012, που είναι πολύ πιθανόν να ξεπεράσει την οροφή του 160% επί του ΑΕΠ, δεν άφησε περιθώρια στην τρόικα.

Έπρεπε να δεσμεύσει τη χώρα για περισσότερα χρόνια, γιατί η έκρηξη του χρέους ασκεί ήδη τρομακτικές πιέσεις στην υπό χρεοκοπία Ελλάδα. Έτσι η επιμήκυνση εξασφαλίζει ότι η Ελλάδα θα τελεί υπό καθεστώς μνημονίου και δανειακής σύμβασης για 2,5 επιπλέον χρόνια.

Όσο για την ελάφρυνση, αυτή είναι αποκύημα της επίσημης προπαγάνδας. Εκεί όπου τα 80 δισ. ευρώ δάνειο με το αρχικό επιτόκιο θα μας κόστιζε περίπου 97 δισ., τώρα με την επιμήκυνση, παρά το μειωμένο επιτόκιο, θα μας κοστίσει συνολικά 103 δισ. ευρώ. Με άλλα λόγια, δεν κερδίζουμε 6 δισ., όπως λένε τα παπαγαλάκια, αλλά χάνουμε τουλάχιστον άλλα 6 δισ. ευρώ.

Αν προσθέσει κανείς και την επιμήκυνση του δανείου του ΔΝΤ, το οποίο θα μας κοστίσει επιπλέον 2 δισ. ευρώ, τότε το συνολικό πρόσθετο κόστος της επιμήκυνσης ανεβαίνει στα 8 δισ. ευρώ για τα 7,5 χρόνια. Και μόνο αυτό το γεγονός θα κάνει τα spreads και τα επιτόκια στο επόμενο διάστημα να πετάνε στα ουράνια.

3. Διότι η όλη ιστορία στήθηκε για να έρθουν να μας πουν ότι αν πουλήσουμε θα γλιτώσουμε μειώσεις μισθών δεκαετίας (Όλι Ρεν, «Πρώτο Θέμα», 13.3).

Όποιος έχει παρακολουθήσει αυτές τις σελίδες γνωρίζει ήδη πως από τον περασμένο Μάρτιο προειδοποιούσαμε για το γεγονός ότι το κυρίως μενού των δανειστών δεν ήταν οι μισθοί και οι συντάξεις, αλλά το ξεπούλημα της χώρας. Ένα ξεπούλημα που ουσιαστικά θα αφήσει τη χώρα ερείπιο. Αυτό που μάθαμε τώρα είναι το νομικό εργαλείο με το οποίο θα ξεπουληθεί η χώρα. Κι αυτό είναι ο θεσμός της επιφανείας.

Με βόμβα... επιφανείας στο ιδιοκτησιακό θα γίνει το ξεπούλημα

Ο θεσμός της επιφανείας στοιχειοθετεί εμπράγματο δικαίωμα (κυρίως κυριότητα) πάνω σε οικονομικά αγαθά, χωρίς απαραίτητα να υπάρχει ιδιοκτησία. Με άλλα λόγια, οτιδήποτε ανήκει στη χώρα, δημόσια περιουσία, εθνικό έδαφος, φυσικός πλούτος, υποδομές, οικονομικό προϊόν κ.ο.κ., μπορεί να παραχωρηθεί σε οποιονδήποτε (πολυεθνική, επενδυτή ή κράτος) χωρίς να θιχτεί τυπικά το ιδιοκτησιακό του καθεστώς.

Ωστόσο ο παραχωρησιούχος αποκτά εμπράγματα δικαιώματα (κυριότητα, υποθήκη, δουλείες) πάνω στο οικονομικό αγαθό, έστω κι αν δεν του ανήκει. Αυτό τον διασφαλίζει έναντι οποιασδήποτε πολιτικής αλλαγής, που ενδεχομένως να αναθεωρούσε την παραχώρηση.

Ο θεσμός της επιφανείας είναι ένα κατάλοιπο του μεσαίωνα και της μοναρχίας. Προέρχεται από τον θεσμό του socage, με βάση το οποίο ο θρόνος, ενώ διατηρούσε την ιδιοκτησία των εδαφών, τα παραχωρούσε σε άρχοντες ή ανεξάρτητους καλλιεργητές έναντι ορισμένων υποχρεώσεων. Ο θεσμός αυτός υπάρχει και επιβιώνει ακόμη και σήμερα σε κράτη όπου ο θρόνος συνεχίζει να κατέχει το έδαφος, όπως π.χ. στην Αγγλία.

Την εποχή της αποικιοκρατίας ο θεσμός αυτός χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον από τους αποικιοκράτες για την αξιοποίηση των αποικιών, οι οποίες δεν έπαυαν να ανήκουν στον θρόνο. Αυτό έγινε με τους Βρετανούς, τους Βέλγους, τους Ολλανδούς κ.ο.κ.

Στην Ελλάδα ο θεσμός αυτός ήρθε μαζί με τους Βρετανούς και συνόδευε τη βαυαρική μοναρχία. Με βάση τον θεσμό της επιφανείας, οι Βρετανοί διεκδίκησαν στα μέσα του 19ου αιώνα το πέρασμα του Μοριά στην επικυριαρχία τους, δίχως να θιγεί η τυπική κυριαρχία του ελληνικού κράτους. Ο θεσμός αυτός διευκόλυνε επίσης τη διατήρηση των μεγάλων τσιφλικιών έως και μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1946 καταργήθηκε με την έκδοση του Αστικού Κώδικα της εποχής.

Ωστόσο έγιναν δυο προσπάθειες επαναφοράς του. Η πρώτη ήταν επί χούντας, καθώς οι δικτάτορες ήθελαν να παραδώσουν τον φυσικό πλούτο της χώρας, το Αιγαίο, την υφαλοκρηπίδα και την επιφάνεια εθνικού εδάφους σε μερικές πολυεθνικές με σκοπό την αξιοποίηση του δημόσιου πλούτου, όπως έλεγαν τότε.

Το ξεπούλημα αυτό σταμάτησε με τη μεταπολίτευση. Το 1980 επιχειρήθηκε ξανά από την κυβέρνηση της Ν.Δ. να επανέλθει ο θεσμός με σκοπό την παράδοση ζωτικών πλουτοπαραγωγικών πηγών στην τότε ΕΟΚ. Ήταν στο πακέτο της προίκας που είχε υποσχεθεί η ηγεσία της Ν.Δ. για να μπούμε στον «παράδεισο» της ΕΟΚ.

Η πολιτική αλλαγή του 1981 σταμάτησε την όλη υπόθεση και έβαλε όλη την προεργασία για την επαναφορά αυτού του θεσμού στο αρχείο. Εκεί δηλαδή που τον βρήκαν ο κ. Παμπούκης και η κυβέρνηση Παπανδρέου σήμερα. Επαναφέροντας αυτόν τον παρωχημένο θεσμό της φεουδαρχίας και της αποικιοκρατίας σε συνδυασμό με το γνωστό fast track ορέγονται να ξεπουλήσουν τη χώρα, να την παραδώσουν στα πιο αδίστακτα συμφέροντα της διεθνούς αγοράς.

Ελλάδα: Χρεωστικές απαιτήσεις του εξωτερικού (3ο τρίμηνο 2010, δισ. δολ.)
Είδος χρεωστικών απαιτήσεων	Γερμανία	Ισπανία	Γαλλία	Ιταλία	Υπόλοιπη ευρωζώνη	Βρετανία	Ιαπωνία	ΗΠΑ	Λοιπές χώρες	Σύνολο
Δημόσιο	26,3	0,6	19,8	2,6	15,7	3,2	0,5	1,8	1,5	72,0
Τράπεζες	3,9	0,0	1,4	0,3	1,3	4,3	0,5	0,5	1,3	13,6
Ιδιωτικός τομέας	10,1	0,5	42,1	1,9	13,3	7,5	0,9	4,7	4,2	85,0
Ξένες χρεωστικές απαιτήσεις	40,3	1,1	63,3	4,7	30,4	15,1	1,9	6,9	7,1	170,7
Άλλες απαιτήσεις1	29,2	0,4	28,7	1,7	3,1	5,3	0,1	36,2	2,4	107,2
ΣΥΝΟΛΟ	69,4	1,5	92,0	6,5	33,5	20,4	2,0	43,1	9,5	277,9
Θετική αγοραία αξία των συμβάσεων παραγώγων, παρεχόμενες εγγυήσεις και πιστωτικές δεσμεύσεις. ΠΗΓΗ: BIS, Quarterly Review, March 2011.