Πυρηνική περικύκλωση

από το Ποντίκι

Μια ντουζίνα αντιδραστήρες στήνονται γύρω από την Ελλάδα σε Τουρκία, Βουλγαρία, Αλβανία, ΠΓΔΜ

Με αφορμή την καταστρο­φή στην Ιαπωνία κι επει­δή εδώ και δυο - τρία χρόνια έχει αρχίσει μια μεγάλη συζήτηση για το πόσο φιλική προς το περιβάλλον είναι η αξιοποίη­ση της πυρηνικής ενέργειας (για ειρη­νικούς σκοπούς), καλό είναι να έχουμε υπόψη κάποια πράγματα που γίνονται στη γειτονιά μας: Αν όλα πάνε σύμφω­να με τα σχέδια, γύρω από την Ελλάδα τα επόμενα 10-15 χρόνια θα λειτουρ­γούν περισσότερα από 6 πυρηνικά ερ­γοστάσια. Τρία στην Τουρκία, τρία στη Βουλγαρία, ένα στην Αλβανία και πι­θανώς ένα ακόμη στην ΠΓΔΜ!

Κατ' αρχήν να σημειωθεί ότι η πα­γκόσμια συζήτηση υπέρ της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας για «ειρηνι­κούς σκοπούς» οικοδομείται με δύο κυρίως επιχειρήματα: Πρώτον ότι οι τιμές του πετρελαίου παγιώνονται σε αστρονομικά ύψη. Και δεύτερον ότι τα ορυκτά καύσιμα, όπως το πετρέλαιο, ευθύνονται για την ανατροπή της οι­κολογικής ισορροπίας του πλανήτη και τη δημιουργία του φαινόμενου του θερμοκηπίου.

Εύκολα θα μπορούσε κάποιος να αποδομήσει αυτά τα επιχειρήματα. Σε ό,τι αφορά τις τιμές του μαύρου χρυ­σού, αρκεί να ρίξουμε μια ματιά στον γεωμετρικό πολλαπλασιασμό των κερ­δών των πετρελαϊκών εταιρειών. Γίνε­ται σαφές πως οι αυξήσεις των τιμών του πετρελαίου δεν αφορούν ούτε την υπερβολική αύξηση της ζήτησης ού­τε την αύξηση των εξόδων εξόρυξης. Πρόκειται, πολύ απλά, για αφαίμαξη των οικονομιών ολόκληρων χωρών, μέσω των κερδοσκοπικών χρηματι­στηριακών παιχνιδιών. Σε ό,τι αφορά το πόσο «καθαρή» και φιλική προς το περιβάλλον είναι η πυρηνική ενέργεια, πολλά θα είχαν να πουν αυτοί που έζη­σαν από κοντά τον εφιάλτη στο Three Mile Island στις ΗΠΑ, στο Τσέρνομπιλ, στην Ιαπωνία σήμερα...

Τα όνειρα της Τουρκίας

Τα Βαλκάνια και η Τουρκία αποτε­λούν έναν από τους βασικούς δρό­μους μεταφοράς ορυκτών καυσίμων (πετρελαίου και φυσικού αερίου) προς τη μεγάλη ευρωπαϊκή αγορά. Δεν εί­ναι ίσως τυχαίο πως σε αυτόν ακριβώς τον διάδρομο, ο οποίος περιλαμβάνει χώρες με χαμηλότατες επιστημονικές - τεχνολογικές - οικονομικές υποδο­μές, έχει αρχίσει με ένταση μια προ­σπάθεια για την κατασκευή πυρηνικών αντιδραστήρων (πάντα για ειρηνική χρήση). Ας δούμε πώς εξηγούνται αυ­τές οι «πυρηνικές φιλοδοξίες», αξιο­ποιώντας το πιο ολοκληρωμένο, μέχρι στιγμής, παράδειγμα της Τουρκίας.

Η Τουρκία εδώ και δεκαετίες έχει πυρηνικές ονειρώξεις, ανάλογες με αυτές του Ιράν. Όμως, τώρα που το πε­τρέλαιο ακριβαίνει, τα τουρκικά όνει­ρα για συμμετοχή στο club των χω­ρών που «διαχειρίζονται την πυρηνική ενέργεια για ειρηνικούς σκοπούς» αρ­χίζουν να αποκτούν σάρκα και οστά. Κι αν κανείς απορεί γιατί η Ουάσιγκτον στην περίπτωση της Τουρκίας χειρο­κροτεί και υποστηρίζει τις πυρηνικές της φιλοδοξίες, η απάντηση είναι εξαι­ρετικά απλή:

• Mπίζνες για αμερικανικές εταιρεί­ες (General Electric) που θα συμμετέ­χουν στην υλοποίηση του τουρκικού πυρηνικού προγράμματος.

• Aπεξάρτηση της Τουρκίας από το ρωσικό φυσικό αέριο, που σήμερα κα­λύπτει περισσότερο από το 50% των ενεργειακών αναγκών της χώρας.

• Aνάχωμα στη ρωσική ενεργειακή επέκταση προς την Ευρώπη μέσω της Τουρκίας.

Στο τέλος του περασμένου χρόνου η τουρκική κυβέρνηση προχώρησε σε κινήσεις που δείχνουν ότι έχει δρομο­λογηθεί η πυρηνική πορεία της χώρας. Βασικό βήμα ήταν η ψήφιση από το Κοινοβούλιο νόμου που θέτει το πλαί­σιο της εκκολαπτόμενης βιομηχανίας πυρηνικής ενέργειας και επιταχύνει την κατασκευή του πρώτου τουρκικού πυρηνικού σταθμού.

Αρχικά η τουρκική κυβέρνηση σχε­διάζει να κατασκευάσει σταθμό ηλε­κτροπαραγωγής 1.800 μεγαβάτ στη Σινώπη, λιμάνι της Μαύρης Θάλασ­σας. Καθώς η Τουρκία στερείται εγχώ­ριων πηγών και η αυξανόμενη οικο­νομία της έχει μεταβάλει τη χώρα σε μεγάλο καταναλωτή ενέργειας, σήμε­ρα εξαρτάται κατά κύριο λόγο από το ρωσικό και το ιρανικό φυσικό αέριο. Να σημειωθεί ότι το 2006 η Τουρκία σύναψε συμβάσεις εισαγωγής περί­που 850 δισ. κυβικών φυσικού αερί­ου από τη Ρωσία - το 67% των συνο­λικών εισαγωγών φυσικού αερίου της Τουρκίας.

Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη γνώση των ενεργειακών παιγνίων για κατανοή­σει κανείς τον εκνευρισμό που προ­καλεί στην Ουάσιγκτον η ενεργειακή εξάρτηση της Άγκυρας από τη Μόσχα. Προκειμένου να αποτραπεί η απόλυτη εξάρτηση της Τουρκίας από τη Ρωσία, οι ΗΠΑ άναψαν το πράσινο φως για να βαδίσει η Άγκυρα στο πυρηνικό μονο­πάτι.

Το τουρκικό υπουργείο Ενέργειας, αρμόδιο να διεξαγάγει τους διαγωνι­σμούς για την κατασκευή των σταθ­μών, αναμένεται να θέσει τις προδια­γραφές και να προβεί σε διαγωνισμό τους προσεχείς μήνες. Ήδη η αμερι­κανική General Electric έχει εκφράσει ενδιαφέρον να συμμετάσχει στο πρό­γραμμα.

Να σημειωθεί ότι η Ουάσιγκτον έχει ήδη καλέσει την Τουρκία να συμμε­τάσχει στην Παγκόσμια Συνεργασία για την Ατομική Ενέργεια, ένα διε­θνές πλαίσιο για τη διευκόλυνση της παγκόσμιας εξάπλωσης της ατομικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς και ασφαλή χρήση, που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ. Αυτό το πλαίσιο αποτε­λεί τον μηχανισμό με τον οποίο η Ου­άσιγκτον ελέγχει το δίκτυο των πυρη­νικών χωρών και κυρίως τους πειρα­σμούς που μπορεί να δημιουργηθούν για αξιοποίηση της πυρηνικής ενέργει­ας για στρατιωτικούς σκοπούς.

Η τουρκική κυβέρνηση, όμως, δεν περιορίζει την οπτική της στα όρια στα οποία τοποθετεί τη χώρα η Ουά­σιγκτον. Αφού φρόντισε να εξασφαλί­σει τη σύμφωνη γνώμη των ΗΠΑ για να εισέλθει στο club των χωρών που δια­θέτουν πυρηνική ενέργεια, άρχισε τη δουλειά της κατασκευής του πρώτου πυρηνικού της σταθμού με τη Ρωσία!

Βαλκανικές φιλοδοξίες

Και αν τα πυρηνικά όνειρα της Τουρ­κίας «δικαιολογούνται», καθώς έχουν ξεκινήσει εδώ και 30 χρόνια, ακούγο­νται ακατανόητες ανάλογες φιλοδοξί­ες χωρών όπως η Αλβανία ή η ΠΓΔΜ. Οι χώρες αυτές ήδη συζητούν με αμε­ρικανικές και καναδικές εταιρείες που μπορούν να «προσφέρουν» την απαι­τούμενη τεχνογνωσία για την κατα­σκευή πυρηνικών εργοστασίων παρα­γωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Τα πυ­ρηνικά όνειρα των «Βαλκανίων» προ­φανώς καλλιεργούνται από τους Αμε­ρικανούς για τους ίδιους λόγους που επιτράπηκαν και στην Τουρκία.

Ο μύθος της ασφάλειας

Λίγες μόλις μέρες πριν το τσουνάμι στην Ιαπωνία παρασύρει τη μυθολο­γία περί των δυνατοτήτων ασφαλούς χρήσης της πυρηνικής ενέργειας, η τουρκική κυβέρνηση (στις 20.2.2011) υπογράμμιζε τη βούλησή της να επιταχύνει το πρόγραμμα για την κατασκευή πυρηνικών σταθμών για την παραγωγή ηλεκτρισμού, ώστε να καλύψει μέρος των εγχώριων αναγκών της.

Το πρόγραμμα ξεκινά με την κολοσ­σιαία (20 δισ.) ρωσοτουρκική συμφω­νία, η οποία, αξίζει να σημειωθεί, υπο­γράφτηκε στις 12.5.2010, δύο μόλις μέρες πριν από την επίσκεψη του Ερντογάν και της κουστωδίας του στην Αθήνα, όπου μεταξύ πολλών άλλων υπογράφτηκε και ελληνοτουρκικό μνημόνιο συνεργασίας στον τομέα της ενέργειας. Εκτός από τη συμφωνία της με τη Ρωσία, η οποία θα αρχίσει να υλο­ποιείται από το 2013, η Άγκυρα έχει προχωρήσει σε συζητήσεις με εται­ρείες από την Ιαπωνία (Toshiba) και τη Γαλλία (EDF).

Η ελληνική κυβέρνηση παρακολου­θεί «άφωνη» την εξέλιξη του πυρηνι­κού προγράμματος της Τουρκίας, το οποίο, όπως φαίνεται, υιοθετείται ως ενεργειακή επιλογή και από άλλες γει­τονικές χώρες, όπως η Βουλγαρία, η Αλβανία, η Ρουμανία, η Σλοβενία, η Κροατία, ακόμη και η ΠΓΔΜ.

Η σιωπή της ελληνικής κυβέρνησης διευκολύνει την προώθηση της επιλο­γής της ατομικής ενέργειας, η οποία προβάλλεται - από την ανθούσα τα τε­λευταία χρόνια βιομηχανία κατασκευ­ής πυρηνικών αντιδραστήρων - ως αποτελεσματική, εναλλακτική και κα­θαρή πηγή ενέργειας!

Το τουρκικό πλάνο

Το σχετικό τουρκικό πλάνο, σύμφω­να με δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Ενέργειας και Φυσικών Πόρων Τανέρ Γιλντίζ, προβλέπει τη δημιουργία δύο - τριών μονάδων παραγωγής πυρηνι­κής ενέργειας. Μάλιστα, κάποιες από τις τοποθεσίες που έχουν προεπιλε­γεί για την κατασκευή των πυρηνικών σταθμών (Ανατολική Θράκη, Σμύρνη και Ακούγιου) «εφάπτονται» της Ελλά­δας...

Οι πυρηνικές φιλοδοξίες της Τουρ­κίας καλύπτονται και δικαιολογούνται από τον στόχο που έχει θέσει η κυ­βέρνηση για ενεργειακή απεξάρτηση. Παρενθετικά αξίζει να σημειωθεί ότι η επιχειρηματολογία της ενεργειακής απεξάρτησης, ακόμη και της παραγω­γής καθαρής και φιλικής προς το πε­ριβάλλον ενέργειας, έχει υιοθετηθεί τα τελευταία χρόνια διεθνώς από το λόμπι της βιομηχανίας της ατομικής ενέργειας, η οποία επανακάμπτει εξαιτίας της αύξησης των τιμών του πε­τρελαίου.

Τέτοιου είδους επιχειρηματολογία άρχισε να αναπτύσσεται προ διετίας και στην Ελλάδα, σε μια προσπάθεια του πυρηνικού λόμπι να προωθήσει την ιδέα της ενεργειακής απεξάρτη­σης της χώρας με την κατασκευή πυ­ρηνικών εργοστασίων στη χώρα. Αξι­ομνημόνευτο - στο πλαίσιο αυτό - εί­ναι το πόρισμα μελέτης της Ακαδημίας Αθηνών για τις θετικές εφαρμογές της πυρηνικής ενέργειας...

Η Ρωσία στο παιχνίδι

Στην Τουρκία η επιχειρηματολογία αυτή παρουσιάστηκε ως εξής:

«Η ενεργειακή εξάρτηση της Τουρκί­ας είναι περίπου 70%-72%» σημείωσε ο αρμόδιος για την ενέργεια Τούρκος Γιλντίζ, σε συνάντηση στην Άγκυρα, στα μέσα του προηγούμενου μήνα, αναφερόμενος στη σχεδιαζόμενη κα­τασκευή πυρηνικού σταθμού στην πε­ριοχή του Ακούγιου. Σημείωσε ακόμη ότι η Τουρκία, με ετήσιο ρυθμό ανά­πτυξης της οικονομίας της που κυμαί­νεται μεταξύ του 7%-8% επί του ΑΕΠ, υπολογίζεται ότι, για να καλύψει τις ανάγκες της, χρειάζεται έναν σταθμό παραγωγής ενέργειας δυναμικότητας 4.000 - 5.000 MW. Γι' αυτό, όπως εί­πε, δεν είναι αρκετός ένας μόνο πυ­ρηνικός σταθμός και πρόσθεσε πως στόχος της Άγκυρας είναι να κατα­σκευάσει δύο ή τρεις σταθμούς έως το 2023.

Στην Ελλάδα, βυθισμένοι στην περιδίνηση της οικονομικής κρίσης, μας διέφυγε ίσως ότι οι τουρκικές πυρηνι­κές φιλοδοξίες έπαψαν από το περα­σμένο καλοκαίρι να αποτελούν απλά σχέδια επί χάρτου, αλλά άρχισαν να υλοποιούνται.

Η τουρκική κυβέρνηση, ήδη από το καλοκαίρι του 2010, έχει φροντί­σει να δημιουργήσει το νομικό πλαί­σιο για την υλοποίηση του πυρηνικού προγράμματός της. Το Κοινοβούλιο ενέκρινε το σχέδιο νόμου για τη συμ­φωνία μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας σχετικά με την κατασκευή εργοστασί­ου στο Ακούγιου.

Η συμφωνία υπεγράφη τον Μάιο του 2010, στην επίσκεψη του προ­έδρου της Ρωσίας στην Άγκυρα, και προβλέπει ότι το πυρηνικό εργοστά­σιο του Ακούγιου, κοντά στην επαρχία της Μερσίνας, θα λειτουργήσει για 60 χρόνια. Το εργοστάσιο θα αρχίσει την παραγωγή το 2018. Η παραγόμε­νη ισχύς υπολογίζεται στα 4.800 MW και αναμένεται να καλύψει το 14% των ενεργειακών αναγκών της Τουρκί­ας. Οι δυο χώρες θα συναποφασίζουν για την κατασκευή, τις υποδομές του πυρηνικού εργοστασίου, την πώληση της παραγόμενης ενέργειας, τα μέτρα ασφαλείας, την εκπαίδευση του προ­σωπικού και τη διοίκηση των εγκατα­στάσεων παραγωγής καυσίμων.

Η απόφαση της τουρκικής Βουλής ήρθε, όπως είπαμε, να κυρώσει τη συμφωνία που υπέγραψε η χώρα με τη Ρωσία τον Μάιο του 2010. Τότε Ρω­σία και Τουρκία υπέγραψαν συμφωνία - μαμούθ για την κατασκευή πυρηνι­κού εργοστασίου με τέσσερις αντι­δραστήρες στο Ακούγιου, στη νοτιο­ανατολική ακτή της Τουρκίας, με κό­στος 20 δισ. δολάρια.

Η συμφωνία ήταν το επιστέγασμα μιας εντυπωσιακής «ομοβροντίας» δι­ακρατικών συμφωνιών τις οποίες υπέ­γραψαν ο Ρώσος πρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεφ και ο Τούρκος ομόλογός του Αμπντουλάχ Γκιουλ. «Θα είναι η πρώτη φορά που η Ρωσία όχι μόνο θα κατασκευάσει ένα πυρηνικό εργοστά­σιο, όπως κάνουμε στο Ιράν και την Ιν­δία, αλλά και θα είναι ιδιοκτήτης και διαχειριστής του» δήλωσε περιχαρής μετά την υπογραφή της συμφωνίας ο επικεφαλής της Rosatom Σεργκέι Κιριγένκο.

Όπως εξήγησε, ρωσική κοινοπρα­ξία υπό την κρατική εταιρεία ΖΑΟ Αtomstroyexport θα βάλει όλα τα χρή­ματα που απαιτούνται και θα αποσβέσει την επένδυσή της από την πώληση ηλεκτρικού ρεύματος στην Τουρκία (σε «φιξ» τιμές).

Ερώτηση στη Βουλή για το τουρκικό πυρηνικό εργοστάσιο στο Ακούγιου

Με αφορμή το πυρηνικό ατύχημα στην Ια­πωνία, ο εισηγητής του ΚΤΕ Εξωτερικών του ΠΑΣΟΚ και βουλευτής ΠΑΣΟΚ Μιχάλης Κατρίνης και ο πρόεδρος της Επιτροπής Προστασί­ας Περιβάλλοντος και βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Κώστας Καρτάλης κατέθεσαν κοινή ερώτηση προς τους υπουργούς Εξωτερικών καθώς και Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλ­λαγής. Οι Μιχάλης Κατρίνης και Κώστας Καρ­τάλης (που έχει συντονίσει και μελέτη για την επικινδυνότητα του Ακούγιου) ερωτούν αν η ελληνική κυβέρνηση εξετάζει το ενδεχόμενο να ζητήσει:

1)Την αυστηροποίηση του κοινοτικού κεκτημένου στην κατεύθυνση της ασφάλειας της χρήσης των πυρηνικών εγκαταστάσεων και της μεταφοράς των πυρηνικών αποβλήτων.

2) Την επιθεώρηση - λ.χ. από τη Διεθνή Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας - των αντιδραστήρων που λει­τουργούν στις γείτονες χώρες.

3) Την ανάληψη πρωτοβουλίας προτείνοντας στην Ευρωπαϊκή Ένωση έναν νέο οδικό χάρ­τη (roadmap) που θα προτάσσει τις πολιτικές για την εξοικονόμηση ενέργειας αλλά και την ενίσχυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργει­ας, πολιτικές προς τις οποίες και θα πρέπει να κατευθυνθούν οι αντίστοιχοι πόροι για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, κατά το πρότυπο του «οδικού χάρτη για τη μετάβα­ση σε μια οικονομία χαμηλού άνθρακα 2050 (roadmap for moving to a low carbon economy 2050)».

Η Greenpeace

Η Greenpeace συνοψίζει ως εξής τους κινδύνους:

Συνιστά πράξη που αντιβαίνει τους στοιχειώ­δεις διεθνείς κανόνες και πρακτικές ασφαλείας που αφορούν την κατασκευή σταθμών πυρηνικής ενέργειας, αφού ο σταθμός βρίσκεται πλησίον του ενεργού σεισμογενούς ρήγματος του Ecemit.

Θα μετατρέψει την ευρύτερη περιοχή της Ανα­τολικής Μεσογείου σε συστηματική οδό μεταφο­ράς πυρηνικών καυσίμων και αποβλήτων, υ Παραβαίνει μία σειρά από Οδηγίες της Ευρωπα­ϊκής Ένωσης (Ε.Ε.), στην οποία η Τουρκία αποτελεί ένα υπό ένταξη κράτος.

Οι διεθνείς περιβαλλοντικές οργανώσεις επιση­μαίνουν ότι η στρατηγική συμφωνία Τουρκίας - Ρωσίας κινείται προς την κατεύθυνση ενός πιο βρόμικου, επικίνδυνου, ακριβού και αναποτελε­σματικού ενεργειακού μοντέλου, το οποίο έρ­χεται σε αντίφαση με την ενεργειακή πολιτική της Ε.Ε.