Τα πάνω κάτω

από το Γρέκι

του Γιάννη Σχίζα*

από τις "Συναντήσεις"

στην Αυγή

Ο πατέρας μου, γεννημένος στα τέλη του 19ου αιώνα και κάθε άλλο παρά «προοδευτικών αντιλήψεων», βρέθηκε μικρό παιδί σε ένα μαγαζί στα Τρίκαλα, τότε που πολλοί άνθρωποι εργάζονταν από το πρωί μέχρι αργά το βράδυ, σε επταήμερη βάση. Μετά το κίνημα του 1909 και τον ερχομό του Βενιζέλου, όταν καθιερώθηκε η «Κυριακή-αργία», χαράχτηκε στη μνήμη του ο τίτλος μιας εφημερίδας Θεσσαλών γαιοκτημόνων, που σχολίαζε αυτή τη σημαντική κατάκτηση του κόσμου της εργασίας γράφοντας με πηχυαία γράμματα: “ΑΠΕΡΑΝΤΟΝ ΤΕΜΠΕΛΧΑΝΕΙΟΝ!”

Ευτυχώς, η πορεία του εργάσιμου χρόνου πήρε τροχιά αντίθετη προς τις ανθρωποφαγικές τάσεις των αρχουσών τάξεων. Στην Ελλάδα, στα μέσα της δεκαετίας του 1970, το 48ωρο εθεωρείτο κατάκτηση του εργατικού κινήματος για μια νέα κατάσταση ζωής -8 ώρες εργασία, 8 ώρες ύπνος, 8 ώρες «ανάπαυση»- όπου η «ανάπαυση» δημιουργούσε δυνατότητες για έναν χρόνο «άρτιο», δοσμένο διαζευκτικά ή παράλληλα στον πολιτισμό, στην παραγωγή υπηρεσιών και προϊόντων εκτός ΑΕΠ, στην ορθολογική επιλογή καταναλωτικών προϊόντων... Ο ελεύθερος χρόνος σε ετήσια κλίμακα -όπως καθοριζόταν από τις αργίες και τις άδειες με αποδοχές- είχε ανάλογα αποτελέσματα, ενώ η μικρή συνολική καριέρα εργασίας άφηνε ένα υπόλοιπο αξιοβίωτο, με συνταξιούχους κάθε άλλο παρά ετοιμοθάνατους, ικανούς για έναν δημιουργικό αναπροσανατολισμό της «τρίτης ηλικίας»...

Στις αρχές της χιλιετηρίδας η κατάσταση ήταν τέτοια, ώστε ένα κόμμα, όπως ο Συνασπισμός, μπορούσε να προτείνει σε πολιτικούς και κοινωνικούς φορείς κοινή δράση για τη μείωση του χρόνου εργασίας στις 35 ώρες, χωρίς μείωση απολαβών. Τότε, τον Ιανουάριο του 2001, ο υποφαινόμενος είχε συμμετάσχει στον σχετικό διάλογο, τονίζοντας τις ποιοτικές επιπτώσεις της μείωσης του χρόνου εργασίας:

«[...] το 35ωρο ή και το 30ωρο ακόμη -που δεν είναι καθόλου ουτοπικό σε συνθήκες μεγάλης αύξησης της παραγωγικότητας- ανοίγει τον δρόμο για ένα άλλο είδος ελεύθερου χρόνου, με δημιουργικά χαρακτηριστικά... που οδηγεί τον μισθωτό πέρα από την εργασιακή μονοκαλλιέργεια, που του επιτρέπει νέους προβληματισμούς και νέες πρακτικές για τους άλλους ρόλους που -έτσι ή αλλιώς- παίζει στην κοινωνία: Για τους ρόλους του ως χρήστη των ελεύθερων χώρων, του οδικού δικτύου, των ποικίλων μορφών ενέργειας, του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Για τους ρόλους του στην οικογένεια, στη συνοικία, στις κοινωνικές και πολιτικές συλλογικότητες, στον πολιτισμό.»

Η έφοδος του νεοφιλελευθερισμού δεν είχε μόνο οικονομικές αλλά και ποιοτικές παρενέργειες. Ο ελεύθερος χρόνος των εργαζομένων «ρυπάνθηκε» από το άγχος επιβίωσης -όταν δεν κατάντησε να είναι υποχρεωτικός, δηλαδή χρόνος ανεργίας! Η αδήλωτη υπερωρία έγινε θεσμός, οι πολιτιστικές ασχολίες υποχώρησαν προς όφελος της χαλαρωτικής τηλοψίας. Αυτά όμως δεν έφθαναν στους απολογητές της εργασιακής αθλιότητας, ιδιαίτερα σε κάποιους που έκαναν «προμόσιον» της ασιατικής κατάστασης πραγμάτων, από τη δεκαετία του '80... Επί πλέον, χρειαζόταν να επιστρατευθούν χοντρά ψέματα, για τη διάρκεια της εργασίας στην Ελλάδα, για τον αριθμό των Ελλήνων δημοσίων υπαλλήλων, και άλλα δηλητηριώδη παρόμοια. Διαψεύσθηκαν όμως παταγωδώς: Πρόσφατη έρευνα της Eurostat έδειξε ότι οι Έλληνες εργάζονται κατά μέσο όρο 42 ώρες τη βδομάδα, οι Ισπανοί και Πορτογάλοι γύρω στις 39, οι Γερμανοί 36, οι Ολλανδοί 31 ώρες... Ο δε αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων επαναπροσδιορίσθηκε στις 760.000 περίπου, από τα 1,1 εκατομμύρια, στα οποία αναβαθμίζονταν από «σοβαρούς» αναλυτές...

Και από κοντά στην άμεση ψευδολογία η έμμεση, με το «τόσο» που γινόταν «ΤΟΣΟ» και αντιστρόφως, με τις βολές εναντίον της ελληνικής κλεπτοκρατίας με στόχο το bypass της μνημονιακής «τοιούτης». Πρωτοστατούντων «εγκύρων» αναλυτών, «ανιδιοτελών» πανεπιστημιακών, δημοσιογράφων «ολκής». Με επικεφαλής τον πρωθυπουργό Μιγχάουζεν...





* Διαχειριστής του ιστότοπου http://oikonikipragmatikotita.blogspot.com