Η αποσύνθεση του ευρώ

(πηγή)

του Κώστα Βεργόπουλου

από την Ελευθεροτυπία

Η διακύμανση του νομίσματος διευκολύνει την προσαρμογή της οικονομίας, εάν αυτή έχει περιέλθει σε ανισορροπία, που διαπιστώνεται με το αποτέλεσμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και το ύψος απασχόλησης.

Εάν το εξωτερικό έλλειμμα και η ανεργία διατηρούνται, η διολίσθηση του νομίσματος συνιστά διορθωτική κίνηση. Εάν μια χώρα δεν ελέγχει το νόμισμά της, όπως σήμερα στο ευρωσύστημα, βασικό εργαλείο προσαρμογής έχει απολεσθεί. Εφ' όσον η παραίτηση από αυτό αιτιολογείται με την ένταξη στο υπερεθνικό νόμισμα, θα έπρεπε κατ' αρχήν να αντισταθμίζεται με ενισχυμένη αλληλεγγύη από την πλευρά των εταίρων, με στόχο πάντα την προσαρμογή της οικονομίας, τη σταθεροποίηση, την έξοδο από την ύφεση και την ανεργία.  

Στο ευρωσύστημα, οι εθνικές νομισματικές πολιτικές έχουν φυσικά καταργηθεί, χωρίς όμως παράλληλα να προβλέπονται μηχανισμοί στήριξης από το ευρωπαϊκό σύνολο. Αντίθετα, η Γερμανία έφτασε στο σημείο να προτείνει όχι μόνον την απομόνωση των ελλειμματικών χωρών, αλλά και πρόσθετες κυρώσεις εις βάρος τους, ώστε οι λοιποί εταίροι να μην επιβαρύνονται.

Επόμενη φάση της γερμανικής πολιτικής ήταν τα δανεικά πακέτα «διάσωσης», στο μέτρο που απειλούνται τα γερμανικά πιστωτικά ιδρύματα από ενδεχόμενη αδυναμία αποπληρωμής των ελλειμματικών χωρών. Ομως, και γι' αυτή την περίπτωση, τόσο το άμεσο όσο και το τελικό κόστος επιρρίπτονται κατά κύριο λόγο στον φορολογούμενο, εργαζόμενο, συνταξιούχο της ελλειμματικής χώρας, κατ' ουδένα φυσικά τρόπο στον Γερμανό συνάδελφό του.

Ο Ευρωπαίος επίτροπος Ολι Ρεν διευκρινίζει: «Οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου πρέπει να προετοιμάζονται για κύκλο πρόσθετης λιτότητας, εάν ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας τους αποδειχθεί κατώτερος των προβλέψεων». Ομως, όσο εντείνεται η ακολουθούμενη πολιτική λιτότητας, περικοπής δημόσιων δαπανών, μισθών, συντάξεων, η οικονομία θα βυθίζεται σε αυτοτροφοδοτούμενη ύφεση, με αποτέλεσμα συνεχώς και αδιαλείπτως κατώτερο των προβλέψεων. Οσο μεγαλύτερες είναι οι περικοπές τόσο μεγαλύτερη είναι η αποτυχία των προβλέψεων.

Ουσιαστικά, μεγαλύτερο πρόβλημα από την κρίση δημιουργείται με την καταστροφική διαχείρισή της, υπό γερμανική καθοδήγηση. Κύριο γνώρισμα αυτής είναι η επίρριψη του κόστους σταθεροποίησης του συνόλου της ευρωζώνης στις αδύναμες οικονομίες, αντί εταιρικής διαχείρισης, από την οποία όλες οι πλευρές θα ωφελούνταν. Εφ' όσον η Γερμανία πραγματοποιεί 55% των εξαγωγών της στην ευρωζώνη και 86% των πλεονασμάτων της, είναι προφανές ότι ο ηγετικός στην Ευρώπη ρόλος της παραμένει υπό την αίρεση σταθερότητας των εταίρων της.

Τρίτη φάση της γερμανικής πολιτικής έναντι των εταίρων είναι η πρόσφατη συμφωνία Μέρκελ-Σαρκοζί για ευρωπαϊκό μηχανισμό αναδιάρθρωσης του χρέους των κρατών-μελών, που ισοδυναμεί με διαδικασία «ελεγχόμενης πτώχευσης». Αφού η Γερμανία αποστασιοποιήθηκε από κάθε μορφή αλληλεγγύης μεταξύ εταίρων, προωθεί τώρα τη δυνατότητα αυτών να αναδιαπραγματεύονται το δημόσιο χρέος με τους πιστωτές, ακόμη και να το περικόπτουν, με τη συναίνεσή τους. Αυτή η εξέλιξη πυροδότησε την πρόσφατη ιρλανδική κρίση και σήμερα πλανάται πάνω από Πορτογαλία, Ισπανία, Βέλγιο, Ιταλία, ακόμη και Γαλλία.

Με αυτή την κίνηση, ήλθε στο φως όχι μόνον η παντελής έλλειψη ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, αλλά και η αρνητική αλληλεγγύη μεταξύ εταίρων στο αυτό νόμισμα. Στο παρελθόν, όταν υπήρχαν τα εθνικά νομίσματα, η κερδοσκοπία ενθαρρυνόταν από τη δυνατότητα υποτιμήσεων. Αντ' αυτού, στο ισχύον σύστημα του ευρώ, η κερδοσκοπία τροφοδοτείται με τη δυνατότητα υποτιμήσεων του δημόσιου χρέους και ανατιμήσεων του κόστους του χρήματος μεταξύ εταίρων στο αυτό νόμισμα.

Οταν τα επιτόκια δημόσιου δανεισμού αποκλίνουν από 2% έως 12%, όπως σήμερα στην ευρωζώνη, το νόμισμα παραμένει κοινό μόνον κατ' όνομα. Ακόμη χειρότερα, όταν η αξία του δημόσιου χρέους, που υπερβαίνει το εθνικό εισόδημα, παραδίδεται εκ των άνω στην κερδοσκοπία των χρηματαγορών, τότε ακόμη περισσότερο το διαφορικό κόστος του χρήματος επενεργεί αποσταθεροποιητικά: ενθαρρύνει την ύφεση όπου χρειάζεται ανάπτυξη, τον πληθωρισμό όπου χρειάζεται σταθεροποίηση.

Το ευρώ παραμένει ονομαστικά κοινό νόμισμα, όμως ουσιαστικά εθνικοποιείται και, αντί μοχλός σύγκλισης, αποβαίνει μοχλός απόκλισης των χωρών-μελών. Η σημερινή κρίση ήταν ευκαιρία συγκρότησης μηχανισμού ευρωπαϊκής συνοχής και αλληλεγγύης:  

α) Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, που προμηθεύει ρευστότητα όχι μόνον σε τράπεζες, αλλά και σε κράτη,

β) Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ως τελικός πιστωτής κάθε δημόσιου χρέους. 

Αντ' αυτού, η Ευρώπη θεσμοποιεί, ως «χρυσό κανόνα», τη συμμόρφωσή της στην ανευθυνότητα των χρηματαγορών και των κερδοσκόπων. Αυτό δεν αποδίδεται τόσο στη «δημοσιονομική ελαφρότητα» και «ασυνειδησία» των ελλειμματικών εταίρων όσο κυρίως σε συνειδητή, αλλά άφρονα, επιλογή των πλεονασματικών, με αρνητικές επιπτώσεις για όλους.



kvergo@gmail.com