 |
| σκίτσο του Χρήστου Τολιάδη από το Διαδίχτυ |
Η κρίση δημόσιου χρέους παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον γιατί αγγίζει όχι μόνο ουσιαστικές πλευρές του οικονομικού προβλήματος, αλλά γιατί θίγει κρίσιμα ζητήματα στρατηγικής και τακτικής του αριστερού κινήματος στην Ελλάδα και στην Ε.Ε. Η κρίση που βιώνουμε είναι κρίση του καπιταλιστικού συστήματος» και ιδιαίτερα του νεοφιλελεύθερου μοντέλου διαχείρισης του. Ταυτόχρονα είναι κρίση της «Ευρωζώνης» και του ελληνικού καπιταλισμού και των νεοφιλελεύθερων πολιτικών που εφάρμοσαν οι κυβερνήσεις Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ.
1. Κρίση της Ευρωζώνης και του ευρώ
Το οικοδόμημα της ΟΝΕ αποδείχτηκε σαθρό! Πρόκειται για νόθα οικονομική ένωση, χωρίς ενιαία μακρο-οικονομική και αναπτυξιακή πολιτική, χωρίς κοινωνική πολιτική κ.ά., που εξυπηρετεί τις ισχυρές οικονομίες της Ευρωζώνης, κυρίως της Γερμανίας. Στα δέκα χρόνια λειτουργίας της υπήρξαν αντιφατικές εμπειρίες. Την ευφορία των πρώτων χρόνων διαδέχτηκε μια βαθιά κρίση που η εκκόλαψη της ανάγεται στα πρώτα χρόνια δημιουργίας της. Αυτό δείχνει το συνεχώς αυξανόμενο έλλειμμα του ισοζύγιο πληρωμών της περιφέρειας με αποτέλεσμα την αύξηση του δημόσιου και ιδιωτικού χρέους.!
Από την άλλη η ανεξέλεγκτη πιστωτική επέκταση των τραπεζών με τα χαμηλά επιτόκια, ενεθάρρυναν την υπερχρέωση (κράτους, επιχειρήσεων και νοικοκυριών). Η Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία, κ.ά., αύξησαν δραματικά τα χρέη τους. Οι τράπεζες της Ευρωζώνης (κέντρου και περιφέρειας»), πέτυχαν πρωτοφανή κέρδη, τα οποία αποτελούσαν προεξόφληση μελλοντικών κερδών.
Το πρόβλημα συμπυκνώνεται στο ότι το μόνιμο κλείδωμα της ισοτιμίας νομισμάτων, χωρών με διαφορετικό επίπεδο ανάπτυξης - αυτό που λέμε ανταγωνιστικότητα της οικονομίας - χωρίς ενιαία οικονομική πολιτική, έγινε βασική αιτία της κρίσης και θα γεννάει στο μέλλον ανάλογα προβλήματα. Μοναδικός μοχλός βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας είναι η μείωση του εργατικού κόστους, κάτι που δεν δίνει ελπίδες ανάπτυξης ιδιαίτερα στις περιφερειακές οικονομίες.
Οι νεοφιλελεύθεροι πυλώνες στήριξης του ευρώ («Ευρωπαϊκό Ταμείο Σταθερότητας» και «Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας» (Σύμφωνο για το Ευρώ), δεν λύνουν το πρόβλημα. Αντίθετα η εφαρμογή τους με παράλληλη αυστηροποίηση του Συμφώνου Σταθερότητας και το ανεξέλεγκτο της ΕΚΤ, θα επιδεινώσει τη θέση των περιφερειακών χωρών, με αποτέλεσμα διαχρονική λιτότητα, οικονομικό μαρασμό, υψηλή ανεργία, άπλωμα φτώχειας και κοινωνικής περιθωριοποίησης. Αν αυτό είναι το όραμα της Ενωμένης Ευρώπης, δεν νομίζω ότι υπάρχουν πολλοί να το υπερασπιστούν με θέρμη.
2. Η κρίση χρέους στην Ελλάδα και πολιτικές αντιμετώπισης του
Η Ελλάδα έχει ένα χρέος που συνεχώς βαίνει αυξανόμενο (από 343 δισ. ευρώ ή 148% του ΑΕΠ το 2010, σε 380 δισ. και πάνω ή 170% του ΑΕΠ το 2014, χωρίς να υπολογίζουμε το δάνειο της «τρόικας»). Το πιο σημαντικό δεν είναι το απόλυτο ύψος του χρέους αλλά οι δαπάνες εξυπηρέτησης του. Κατά συνέπεια δεν φτάνει να μιλάμε απλώς για «κούρεμα» αλλά για ανεκτό επίπεδο δαπανών εξυπηρέτησης του. Τα τοκοχρεολύσια από 41 δισ. το 2009 θα φθάσουν 78 δισ. το 2014, χωρίς τους τόκους του βραχυπρόθεσμου χρέους. Η μικρή παράταση της αποπληρωμής του δανείου της «τρόικα» και η οριακή μείωση 1% του επιτοκίου δεν λύνουν το πρόβλημα. Ο κίνδυνος της επίσημης χρεωκοπίας είναι ορατός στο άμεσο μέλλον.
Είναι προφανές ότι το χρέος δεν ξεχρεώνεται. Ακούγονται λέξεις για ρύθμιση, αναδιάρθρωση, αναχρηματοδότηση, ανάταξη, επαναδιαπραγμάτευση κ.ά. Ωστόσο η διαφορά ανάμεσα στα ποικίλα σενάρια η κόκκινη γραμμή θα λέγαμε, είναι με ποιους όρους ρύθμιση; Με όρους πιστωτών ή οφειλετών; με όρους κεφαλαίου ή με όρους κοινωνίας;
Το σενάριο της «ελεγχόμενης πτώχευσης» είναι αυτό που προωθούν οι κυρίαρχοι κύκλοι της Ε.Ε., του ΔΝΤ και της Ελλάδας, που σημαίνει διαχρονική λιτότητα, πολλαπλά Μνημόνια, ξεπούλημα δημόσιας περιουσίας, παραγωγική υποβάθμιση, κ.ά. Στόχος η διασφάλιση των δανείων των πιστωτών. Από την άλλη οι τραπεζίτες δεν θέλουν να ακούσουν λέξη για «κούρεμα». Αντίθετα επιμένουν στο συνεχές «ξύρισμα» μισθών, συντάξεων και επιδομάτων, ενώ στη νέα γενιά προσφέρουν….καμένη γη και ζωή χωρίς μέλλον.
Υπάρχει όμως και το σενάριο της «αθέτησης πληρωμής» του χρέους και πρώτα απ’ όλα της άρνησης πληρωμής του «απεχθούς» χρέους που εκτιμάται στο 75-80% του δημόσιου χρέους. Με βάση το διεθνές δίκαιο και τη διεθνή πρακτική, μια χώρα έχει το δικαίωμα να αρνηθεί την αποπληρωμή του χρέους και να ζητήσει επαναδιαπραγμάτευση, με τη διαγραφή μεγάλου μέρους και καλύτερους όρους για το υπόλοιπο. Εδώ ακουμπάει η ιδέα του «Αριστερού Βήματος Διαλόγου» για δημιουργία «Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου» με θεσμικές αρμοδιότητες και δικτύωση με τα κοινωνικά κινήματα.
Αξίζει να θυμίσουμε ότι τη θέση της «Επιτροπής Διεθνούς Δικαίου» του ΟΗΕ: «Ένα κράτος δεν μπορεί να κλείσει σχολεία, πανεπιστήμια και δικαστήρια, να διαλύσει την αστυνομία, να παραμελήσει τις δημόσιες υπηρεσίες και να εκθέσει τον λαό σε συνθήκες χάους και αναρχίας, μόνο και μόνο για να ικανοποιήσει τους δανειστές του, αλλοδαπούς ή ημεδαπούς». (Yearbook of the International Law Commission, 1980, vo.II)
Η άρνηση πληρωμής του χρέους φέρνει μοιραία στο προσκήνιο τη συμμετοχή της χώρας στην «Ευρωζώνη». Παρά τις όποιες δυσκολίες προκύψουν είναι διαχειρίσιμες. Αντίθετα η παραμονή στην Ευρωζώνη με βάση τη λογική «ευρώ και...ξερό ψωμί», είναι ηττοπαθής, στατική και ανεδαφική θέση, που εγκλωβίζει τον ελληνικό λαό και άλλους λαούς, ιδιαίτερα των περιφερειακών χωρών, στις επιλογές των κυρίαρχων ελίτ της Ε.Ε. μαζί και της ελληνικής.
Η αποδέσμευση από το ευρώ και η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα θα έχει αντιφατικές επιδράσεις στην οικονομία. Υπάρχουν αρνητικές αλλά και θετικές πλευρές. Άλλωστε όλες οι λύσεις περικλείουν παρενέργειες. Όμως με την παραμονή στο νέο καθεστώς της «Ευρωζώνης», τα προβλήματα θα είναι μεγαλύτερα σε σχέση με την ανάκτηση των μοχλών άσκησης της οικονομικής πολιτικής και της λαϊκής κυριαρχίας.
3. Εθνοκεντρισμός, ευρωκεντρισμός και σοσιαλιστική προοπτική
Οι αντιρρήσεις σε αυτόν τον δρόμο απορρέουν από διαφορετική πολιτική θεώρηση της Ευρωζώνης. Για ορισμένους η αποδέσμευση εκπέμπει «εθνοκεντρισμό» και θεωρούν ότι είναι ρεαλιστικότερο να παλέψουμε όλοι μαζί για επαναδιαπραγμάτευση χρέους σε σύνδεση μάλιστα με τη σοσιαλιστική προοπτική. Όμως οι άξονες του επιχειρήματος δεν λαμβάνουν υπ’ όψιν αυτό που κατ’ επανάληψη έχει αναδείξει η ζωή. Δηλαδή την ανισόμετρη οικονομική και πολιτική ανάπτυξη μεταξύ καπιταλιστικών χωρών που ιδιαίτερα έντονα εκδηλώνεται και στο πλαίσιο της Ευρωζώνης. Το πρόβλημα του χρέους με διαφορετική ένταση εκδηλώνεται στην Ελλάδα και άλλες χώρες της περιφέρειας και διαφορετική στις χώρες του κέντρου. Η ανισομέρεια ανταγωνιστικότητας μοιραία οδηγεί σε ανισομέρεια ελλειμμάτων, χρεών, εισοδήματος, ανάπτυξης, κοκ.
Από την άλλη το θέμα της επαναδιαπραγμάτευσης σε επίπεδο ΕΕ, με τους σημερινούς συσχετισμούς, δεν έχει καλύτερη προοπτική διευθέτησης. Μοιραία παραμένει στα όρια των συμφερόντων των πιστωτών, ακριβώς ότι γίνεται με τα σενάρια για «ελεγχόμενη πτώχευση» των κυρίαρχων δυνάμεων της Ευρωζώνης. Εξ’ ίσου ανεδαφική είναι και η άποψη να αλλάξουμε τους συσχετισμούς ταυτόχρονα σε όλες τις χώρες της Ε.Ε., να εφαρμόσουμε όλοι μαζί ριζικές αλλαγές να γίνει η Ευρώπη των λαών και των εργαζόμενων. Αυτό κι αν είναι αφηρημένος «ευρωκεντρισμός». Αν η προοπτική του σοσιαλισμού σε μια χώρα θεωρείται μη ρεαλιστική, πολύ λιγότερο είναι ρεαλιστική η προοπτική του σοσιαλισμού σε όλες μαζί τις χώρες…την ίδια ώρα.
Γι' αυτό αφήνοντας ανοικτό το ενδεχόμενο ριζοσπαστικών αλλαγών σε μια, δυο, τρεις, δεκατρείς, κ.λπ. χώρες, μπορούμε να κινηθούμε πιο ρεαλιστικά, στην προσπάθεια ανατροπής του νεοφιλελεύθερου οικοδομήματος της ΟΝΕ, και αναζήτησης νέων δρόμων επαναθεμελίωσης του ευρωπαϊκού οράματος. Άλλο Ευρώπη της Ευρωζώνης με πολιτικές ΟΝΕ και άλλο Ευρώπη κοινό σπίτι των λαών.
- Ο Γιάννης Τόλιος, είναι διδάκτωρ οικονομικών επιστημών μέλος της Ε.Γ. του ΣΥΝ
Το κείμενο είναι βασικά σημεία εισήγησης στο Διεθνές Συνέδριο του ΣΥΝ-Ευρωπαϊκής Αριστεράς για το Χρέος.
www.ytolios.gr, e-mail: tolios@syn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου