Ο τρίτος γύρος

σκίτσο του Soloup από το Ποντίκι

του Γιάννη Κιμπουρόπουλου

από την 

Κυριακάτικη Αυγή

Υπάρχει μια αλαζονεία στην προσπάθεια να ερμηνεύσει κανείς τις βουλήσεις 8 ή 9 εκατομμυρίων ανθρώπων. Οι οποίες στην κοινοβουλευτική τελετουργία καταλήγουν μεν σε ένα αποτέλεσμα, ωστόσο δεν παύουν να είναι μοναδικές στην πολυπλοκότητα ή την απλότητά τους. Από την άποψη αυτή ο κοινοβουλευτισμός και η αντιπροσωπευτική δημοκρατία περιέχουν ένα έντονο στοιχείο καταναγκασμού.

Οι ψηφοφόροι δικαιούνται να απαντήσουν αρνητικά, ουδέτερα ή θετικά στα διλήμματα που τους θέτουν οι πολιτικοί. Ωστόσο, ως τελική σύνθεση των βουλήσεών τους μετριέται μόνο η όποια κατάφασή τους. Η άρνηση ή η ουδετερότητά τους απλώς πετιέται στο καλάθι των αχρήστων.


Ο τρόπος που επιχειρούν να αναλύσουν και να συνθέσουν σε ένα ενιαίο «μήνυμα» τις βουλήσεις των ψηφοφόρων οι εξ επαγγέλματος αναλυτές και πολιτικοί περιέχει και αλαζονεία και αυθαιρεσία. Σε τελική ανάλυση προβάλλουν τις δικές τους βουλήσεις, όχι των 9 εκατομμυρίων «αναλυόμενων». Δικαίωμά τους, αρκεί να το δηλώνουν εξ αρχής.

Δεν θα ξεφύγω από τον κανόνα της αυθαιρεσίας. Με μόνη τη διαφορά ότι δηλώνω εξ αρχής πως ό,τι γράφω αφορά το τι θα ήθελα να εννοούν και να υπονοούν οι ψηφοφόροι με τις επιλογές της προηγούμενης και της σημερινής ψηφοφορίας.

Υπάρχει μια σοφία στον τρόπο με τον οποίο ψήφισαν και δεν ψήφισαν οι πολίτες την προηγούμενη Κυριακή. Ένα ιδιότυπο ισοζύγιο άρνησης και κατάφασης, που ξέφυγε έξυπνα από το δίλημμα που εκβιαστικά έθεσε η κυβέρνηση. Ο Γ. Παπανδρέου -και όσοι επέδειξαν την ελάχιστη προθυμία να τον στηρίξουν- άθελά του ανέδειξε το στοιχείο του καταναγκασμού και της ανελευθερίας που περιέχει η κοινοβουλευτική τελετουργία. «Αν δεν υπερψηφίσετε τους εκλεκτούς μου, θα σας κάνω εκλογές μέχρι τελικής πτώσεως» ήταν εν ολίγοις το δίλημμα, που έδωσε στη δημοκρατική διαδικασία τη διάσταση μιας αυταρχικής εκτροπής.

Η πρώτη ορατή, μαζική απάντηση σ’ αυτόν τον αυταρχικό βρυχηθμό ήταν η αποχή τουλάχιστον ενός εκατομμυρίου ψηφοφόρων (τόσοι επί πλέον δεν προσήλθαν στις κάλπες σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές). Σ’ αυτούς πρέπει να αθροίσει κανείς και περίπου 500.000 πολίτες που έκαναν τον κόπο να πάνε στην κάλπη μόνο και μόνο για να εκφράσουν με λευκό ή άκυρο την άρνησή τους να νομιμοποιήσουν την αυταρχική στρέβλωση της εκλογικής διαδικασίας.

Φοβούνται άραγε οι πολίτες τις εκλογές; Μήπως αίφνης φλερτάρουν με την ιδέα μιας αυταρχικής, αντικοινοβουλευτικής λύσης, μιας χούντας «αξίων» και ηθικά άφθαρτων τεχνοκρατών που θα καθαρίσει τη μεταπολιτευτική κόπρο του Αυγείου; Ενδεχομένως υπάρχει ένα μικρό τμήμα των πολιτών που η απογοήτευσή του από την πολιτική διαδικασία το έχει ωθήσει σε ακραίες σκέψεις.

Ωστόσο νομίζω πως το βασικό νόημα της άρνησης ψήφου που εκφράζεται στην αποχή, το άκυρο και το λευκό (σε όποιο βαθμό αυτά δεν είναι «συμπτωματικά») έχει να κάνει με μια ανελέητη πραγματικότητα: η ακυβερνησία που εμμέσως προέβαλε ως σκιάχτρο η κυβέρνηση ακυρώνεται από το δεδομένο ότι, ανεξαρτήτως αποτελέσματος σε μια μελλοντική εκλογική διαδικασία, η χώρα διαθέτει ήδη μια «χούντα» που κυβερνά ελέω πολιτικού συστήματος: την τρόικα σήμερα, τη «λέσχη των πιστωτών» που θέλει να επιβάλει η Μέρκελ αύριο.

Το βαθύτερο νόημα των επιλογών του εκλογικού σώματος, λοιπόν, έχει κατά τη γνώμη μου να κάνει ακριβώς μ’ αυτό: Μπορεί και πρέπει η χώρα ν’ απαλλαγεί από τη «χούντα των τροϊκανών»; Με παραλλαγές και αποχρώσεις απάντησε «ναι» στο ερώτημα αυτό μια τεράστια πλειοψηφία περίπου 5 εκατομμυρίων ψηφοφόρων.

Από εκεί και πέρα, σημασία έχουν οι πραγματικές ροές των ψηφοφόρων. Δηλαδή τι ακριβώς έκαναν τα 8-9 εκατομμύρια πολιτών την περασμένη Κυριακή, και ιδιαίτερα τα 6 εκατομμύρια που προσήλθαν στις κάλπες. Τα δεδομένα είναι λίγο - πολύ γνωστά. Περίπου 1,6 εκατ. ψηφοφόροι απέσυραν την εμπιστοσύνη τους από το ΠΑΣΟΚ και τη Ν.Δ. Οι εταίροι τους (κυρίως ο ΛΑΟΣ) κατέγραψαν εκλογική στασιμότητα.

Πάνω από 1 εκατομμύριο ψηφοφόροι διοχέτευσαν τη διαμαρτυρία τους στην αριστερά όλων των αποχρώσεων, με κυρίαρχη τη σημαντική άνοδο του ΚΚΕ και της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, που είχαν το επιπλέον στοιχείο της ενιαίας, πανελλαδικά διακριτής εκλογικής εμφάνισης. Ένας απροσδιόριστος αριθμός ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ (με βάση εκκίνησης τους 227.000 που ψήφισαν Δημαρά και όσους υπερψήφισαν Μητρόπουλο) φαίνεται να αναζητά αυτόνομη σοσιαλιστική έκφραση.

Τι δηλούν οι αριθμοί; Ότι η κρίση νομιμοποίησης του κομματικού συστήματος εξουσίας πλησιάζει στην οροφή της. Ότι η αριστερά ανακτά μια ευκαιρία να αποτελέσει τη βασική δεξαμενή της διαμαρτυρίας. Ότι η διαμαρτυρία αυτή, προς το παρόν, εκδηλώνεται αριστερόστροφα. Ότι στην πολύχρωμη αριστερή διαμαρτυρία προβάδισμα αποκτά αυτή που προβάλλει ένα θρασύ και καθαρό «όχι» (έστω και απλοϊκό μερικές φορές) στον εκβιασμό του συστήματος εξουσίας.

Εν ολίγοις: Οι πολίτες ξέρουν τι αποδοκιμάζουν, επιλέγουν πώς να εκφράσουν την αποδοκιμασία τους, αλλά αναζητούν εναγωνίως εναλλακτική λύση για να βγει η ελληνική κοινωνία από τη «σπείρα του θανάτου». Αυτή η εναλλακτική λύση -λύση άρνησης αλλά και προγραμματικής κατάφασης- που δυνητικά θα έπρεπε να διατυπωθεί από την αριστερά, δεν υπάρχει. Ή, τουλάχιστον, δεν υπάρχει με τη σαφήνεια, την πυκνότητα και τη λαϊκότητα που μπορούν να τη συλλάβουν οι πολίτες.

Είναι προφανές ότι το ΚΚΕ, έχοντας αναμφισβήτητα κερδίσει το παιχνίδι της αριστερής ηγεμονίας, έχει τη μέγιστη ευθύνη και δυνατότητα να αποτελέσει τον πυρήνα της διεργασίας για μια ριζοσπαστική διέξοδο, χωρίς να μηδενίζεται κανενός άλλου η προσπάθεια. Η αριστερά έχει την ευκαιρία να πρωταγωνιστήσει στην πολιτική κοσμογονία που αναπόφευκτα θα συντελεστεί. Ή να χαθεί μέσα σ’ αυτήν. Εκεί θα παιχτεί ο τρίτος γύρος. Ας φροντίσουμε να μην είναι καταστροφικά τελικός.